Przyczyny otyłości pierwotnej i wtórnej
Przyczyny otyłości są bardzo różne, zawsze jednak prowadzą do pogorszenia zdrowia, samopoczucia i jakości funkcjonowania. Podłoże tego problemu leży zarówno w nieprawidłowym sposobie odżywiania i braku aktywności fizycznej, ale i stanie zdrowia oraz predyspozycjach genetycznych. Co warto wiedzieć?
1. Jakie są przyczyny otyłości?
Przyczyny otyłości, nazywanej epidemią XX i XXI wieku, są bardzo różne. W przypadku otyłości pierwotnej dużą rolę odgrywa dodatni bilans energetyczny, to jest przyjmowanie większej ilości energii pod postacią pokarmów w stosunku do zapotrzebowania organizmu.
Nie zawsze jednak otyłość jest bezpośrednią konsekwencją przejadania się i braku aktywności fizycznej. W przypadku otyłości wtórej winę ponoszą choroby o podłożu hormonalnym i genetycznym.
2. Co to jest otyłość?
Otyłość to uwarunkowane nadmiernym rozwojem tkanki tłuszczowej zwiększenie masy ciała znacznie powyżej wartości prawidłowych, które ustalono dla wieku, płci i rasy.
Fenotypowo wyróżnia się otyłość prostą i otyłość typu brzusznego, która jest szczególnie niebezpieczna. Ma to związek z tym, że przyczynia się do rozwoju chorób cywilizacyjnych, zwiększa ryzyko daru mózgu, zawału serca i cukrzycy typu 2.
Bez względu na przyczyny i typ, otyłość to poważny problem i kwestia społeczna. Jest to bowiem nie tylko kwestia wyglądu i samopoczucia, ale i zdrowia. Należy ją zatem traktować nie jako defekt kosmetyczny, a poważną przewlekłą chorobę, która cechuje się nadmiernym odkładaniem tkanki tłuszczowej w organizmie.
Charakterystyczne dla otyłości jest to, że prowadzi do pogorszenia jakości życia, ale również niepełnosprawności i chorób, a także pojawienia się ryzyka przedwczesnego zgonu.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
3. Przyczyny otyłości pierwotnej
U podstaw rozwoju otyłości pierwotnej leży długotrwałe zaburzenie bilansu energetycznego. Pojawia się, gdy energia spożyta przekracza energię wydatkowaną. Na powstawanie dodatniego bilansu energetycznego wpływa:
- nieprawidłowy sposób żywienia: spożywanie nadmiaru kalorii (wartość energetyczna diety jest kluczowa), nadmiar cukru i nasyconych kwasów tłuszczowych (co sprzyja odkładaniu się tkanki tłuszczowej),
- błędy dietetyczne: nieregularne posiłki, duża obfitość spożywanych posiłków, podjadanie i nieświadome spożywanie kalorii, niejedzenie śniadań, spożywanie zbyt późnych i obfitych kolacji, nieodpowiednie przyrządzanie potraw, np. panierowanie i smażenie,
- brak ruchu, niski poziom aktywności fizycznej, za co odpowiada brak czasu, zmęczenie oraz niski poziom motywacji,
- picie zbyt małej ilości płynów, co wpływa na zwolnienie przemiany materii,
- czynniki genetyczne: zarówno budowa ciała, jak i skłonność do nadmiernego gromadzenia tkanki tłuszczowej częściowo zapisane są w genach.
Udowodniono, że najbardziej efektywne w redukcji masy ciała jest połączenie diety o obniżonej wartości energetycznej ze zwiększoną aktywnością fizyczną. Przed rozpoczęciem terapii otyłości za pomocą modyfikacji nawyków żywieniowych oraz zwiększeniem dawki ruchu warto jednak przeprowadzić wnikliwą diagnostykę wraz z wykluczeniem jej wtórnych przyczyn.
4. Przyczyny otyłości wtórnej
Otyłość wtórna pojawia się przy zaburzeniach endokrynologicznych, chorobach organicznych podwzgórza, rzadkich zespołach uwarunkowanych genetycznie oraz z powodów jatrogennych.
Najczęściej spotykaną przyczyną otyłości wtórnej jest niedoczynność tarczycy. Choroba prowadzi do spadku stężenia tyroksyny (FT4) i trójjodotyroniny (FT3) w surowicy oraz zwolnienia metabolizmu. Otyłość to jeden z jej częstych i typowych objawów, ponieważ hormony tarczycy biorą udział w metabolizmie makroskładników, odpowiadają za bilans wodny i przemiany energetyczne zachodzące w organizmie. Ich niedobór, co oczywiste, może wpływać na obniżenie metabolizmu, wzrost masy ciała i nieefektywność prób jej redukcji.
Za otyłość mogą również odpowiadać zaburzenia w funkcji podwzgórza, między innymi guzy, urazy, a także wrodzone zespoły, takie jak zespół Pradera Williego oraz Bardeta-Biedla. Inne przyczyny otyłości wtórnej to niewydolność przysadki i zespół Cushinga.
Tendencję do tycia obserwuje się również w zespołach genetycznych, takich jak zespół Downa, Turnera i Klinefeltera. Otyłość może być także skutkiem zażywania leków, między innymi glikokortykosteroidów czy leków przeciwdepresyjnych.
Rozważając problem przyczyn otyłości nie można zapomnieć o jej uwarunkowaniach psychologicznych. To zarówno cechy osobowości czy trudności w radzeniu sobie ze stresem i emocjami, jak i zaburzenia mechanizmu samoregulacji, depresja oraz zaburzenia odżywiania. To: zespół kompulsywnego jedzenia (BED), syndrom jedzenia nocnego (NES) i bulimia psychiczna (BN).
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.