Za młodzi na raka? Lekarze ostrzegają 30-latków
Naukowcy zauważyli niepokojący trend - rak atakuje coraz młodsze osoby. Dużo mówi się o profilaktyce, o tym, że wczesne wykrycie zwiększa szanse na wyleczenie. Problem w tym, że kiedy takie osoby trafiają do lekarza, często nie mogą się doprosić o skierowanie na badania. Które badania powinniśmy wykonywać regularnie?
1. Walczy z anemią. Lekarz rodzinny nie dał jej skierowania na badania
Wczesne wykrycie zwiększa szanse na wyleczenie - to zdanie jak mantrę słyszymy we wszystkich kampaniach zachęcających do badań profilaktycznych. Problem w tym, że w Polsce mamy dwie skrajności.
Z jednej strony programy profilaktycznych badań mają słabą popularność. Dobitnym przykładem jest projekt "Profilaktyka 40 PLUS". Z danych NFZ wynika, że od początku programu, czyli od 1 lipca 2021 r. do 16 stycznia 2023 r., z badań skorzystało zaledwie 1,5 mln Polaków z 20 mln uprawnionych.
Z drugiej strony wielu pacjentów narzeka, że w przychodniach odbijają się od ściany. Trudno im doprosić się o skierowanie na jakiekolwiek badania w ramach NFZ, więc są zmuszeni wykonywać je prywatnie na własny koszt. Tak było w przypadku pani Magdy. Ma 26 lat i od dawna zmaga się z anemią.
Kiedy poprosiła lekarza rodzinnego o skierowanie na badania krwi i moczu usłyszała, że "morfologię profilaktycznie powinno się robić dopiero po 35. roku życia".
- Na własną rękę wykonałam podstawowe badania. Okazało się, że limfocyty, hemoglobina i neutrocyty są obniżone. Te ostatnie są na poziomie 12, kiedy norma zaczyna się od 40. Z wynikami ponownie poszłam do mojego lekarza rodzinnego, był zdziwiony, że zrobiłam badania - opowiada kobieta.
- Myślałam, że teraz da mi skierowanie na oznaczenie np. poziomu żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego czy ferrytyny. Lekarz stwierdził, że przyczyną na pewno jest niedobór żelaza i wypisał mi żelazo i tran. Kazał się zgłosić za sześć tygodni - dodaje.
Pani Magda przyznaje, że problem z anemią wraca od dłuższego czasu, więc chciałaby w końcu ustalić, jakie mogą być przyczyny.
- Żadnego rozpoznania, czy szukania przyczyny. To chyba oczywiste, że jak będę brała żelazo przez sześć tygodni, to kolejna morfologia będzie lepsza, ale nie mam zamiaru brać leków do końca życia - podkreśla.
To nagminny problem, z którym zmaga się wielu pacjentów, zwłaszcza młodych. Podobna sytuacja spotkała 31-letniego Maćka, który zgłosił się do lekarza pierwszego kontaktu w związku z przewlekłym zmęczeniem. Usłyszał, że to kwestia "niehigienicznego trybu życia". Lekarz zalecił, żeby zmienił dietę, więcej spał i odesłał go bez skierowania na badania.
2. Jakie choroby można wykryć dzięki morfologii krwi?
Eksperci wyraźne zalecają, by raz w roku wykonywać kontrolnie morfologię i badanie moczu. To pozwala na wczesne wykrycie wielu chorób. Anemia może świadczyć m.in. o schorzeniach żołądka i jelit.
- W morfologii krwi można wykryć zmiany typowe dla nowotworów hematologicznych. Przykładami takich zaburzeń jest np. podejrzanie wysoka liczba białych ciałek krwi albo nienormalne postacie komórek krwi. W takich przypadkach z reguły podejmuje się kolejne etapy diagnostyki, np. biopsję szpiku - wyjaśnia prof. Jacek Jassem, kierownik Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii GUMed.
- Z kolei nasilona niedokrwistość, czyli niedobór czerwonych ciałek krwi (erytrocytów), może wynikać z różnych przyczyn, w tym również nowotworów. Najczęściej są to nowotwory hematologiczne, ale także np. rak żołądka, przewodu pokarmowego czy narządów rodnych. Jest to jednak zbyt mało swoiste badanie, żeby na tej podstawie wysuwać jakieś konkretne podejrzenie - podkreśla onkolog.
3. 30-latek u lekarza
Jakie badania powinien wykonać 20-30-latek, który narzeka na zmęczenie i osłabienie?
- W takiej sytuacji dobrze jest zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej celem przeprowadzenia badania fizykalnego oraz wykonać podstawowe badania laboratoryjne: morfologię, elektrolity, poziom glukozy, próby wątrobowe, poziom kreatyniny - radzi dr n. med. Magdalena Jarosz, onkolog radioterapeuta NU-MED Centrum Diagnostyki i Terapii Onkologicznej w Katowicach.
- W razie wskazań, dodatkowo można ocenić stężenia hormonów tarczycy. Celem oceny ryzyka chorób serca i naczyń warto w tym wieku wykonać lipidogram - stężenia trójglicerydów oraz frakcji cholesterolu - dodaje.
- Zmęczenie i osłabienie mogą być objawami chorób nowotworowych, ale znacznie częściej świadczą o innych schorzeniach. Takie objawy są charakterystyczne np. dla niedoczynności tarczycy, infekcji, anemii, chorób zapalnych jelit. Objawy te mogą być też wywołane przewlekłym stresem lub depresją - wyjaśnia ekspertka.
Jakie badania wykonać profilaktycznie po 30. roku życia?
- morfologia, OB, stężenie glukozy oraz ogólne badanie moczu - raz w roku,
- lipidogram - raz na pięć lat. W przypadku chorób krążenia w rodzinie – raz w roku,
- pomiar ciśnienia tętniczego u lekarza internisty – raz w roku,
- USG jamy brzusznej - co trzy do pięciu lat,
- RTG klatki piersiowej - co pięć lat,
- badanie wzroku u okulisty - co pięć lat,
- kobiety: cytologia, USG piersi i narządów rodnych - raz w roku, regularne samobadanie piersi,
- mężczyźni: badanie jąder - co trzy lata, regularne samobadanie.
4. Rak atakuje coraz młodszych
Prof. Jassem przypomina, że nowotworom mogą towarzyszyć nieswoiste objawy, takie jak gorączka, chudnięcie czy osłabienie.
- Oczywiście nie zawsze przyczyną jest nowotwór, niemniej to lekarz powinien wyjaśnić ich tło. Takie sytuacje są więc absolutnym wskazaniem do szybkiej wizyty u lekarza - podkreśla ekspert.
- Wiele osób uważa, że rak nie dotyczy młodych osób. Oczywiście ryzyko nowotworów szybko wzrasta z wiekiem, ale chorują też dzieci, młodzież i młodzi dorośli. Przykładem są częste u dzieci białaczki, chłoniaki czy nowotwory mózgu oraz nowotwory jądra, typowe dla młodych mężczyzn - przypomina onkolog.
Naukowcy wskazują na niepokojące tendencję - widać wyraźnie wzrost zachorowań na raka wśród osób poniżej 50. roku życia. Potwierdziła to szeroka analiza danych z lat 2000-2012 dotyczących 14 różnych typów nowotworów, którą przeprowadzili naukowcy z Brigham and Women’s Hospital.
- Jeśli chodzi o nowotwory występujące u młodych ludzi najczęstsze to choroby układu krwiotwórczego, czyli białaczki i chłoniaki, mięsaki i nowotwory jąder. Są to rzadko występujące nowotwory. Oczywiście nie można też wykluczyć wystąpienia innych nowotworów, jak rak piersi czy rak jelita grubego, ale takie zachorowania w młodym wieku najczęściej związane są z obciążeniem rodzinnym - wyjaśnia dr Jarosz.
Eksperci podkreślają, że kluczem w walce z chorobami onkologicznymi jest profilaktyka pierwotna - związana z naszym stylem życia i dietą oraz szczepienia ochronne (np. przeciwko HPV).
- Coraz więcej badań mówi o tym, że w kancerogenezie czynnik genetyczny jest zdecydowanie mniej istotny, a większość czynników odpowiedzialnych za powstanie nowotworu jest możliwa do modyfikacji. Najważniejsze to: dieta, unikanie używek (tytoniu, alkoholu), aktywność fizyczna, kontrola masy ciała, styl życia seksualnego oraz redukcja stresu - mówi ekspertka.
- Rzadko zdajemy sobie sprawę, że przewlekły stres (poprzez wpływ na układ odpornościowy) może być również czynnikiem zwiększającym ryzyko choroby nowotworowej. Warto znaleźć sposób, który powoduje u nas zmniejszenie stresu np. aktywność fizyczna, joga, malowanie - radzi specjalistka onkologii i radiologii.
Katarzyna Grzęda-Łozicka, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Zobacz także:
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
