Niskie ciśnienie tętnicze - objawy, przyczyny, leczenie
Niedociśnienie tętnicze zwane jest inaczej hipotonią. Niskie ciśnienie krwi sytuuje się poniżej 100/60 mmHg. Dotyka każdej grupy wiekowej, choć najczęściej niskie ciśnienie występuje u dzieci (zwłaszcza w okresie dojrzewania), które są szczupłe i mają małą masę ciała. Na hipotonię narażone są zwłaszcza dziewczynki. Przeważnie niedociśnienie tętnicze nie utrudnia normalnego funkcjonowania. Diagnozowane jest znacznie rzadziej, niż nadciśnienie i nie jest tak groźne dla zdrowia. Zwykle nie jest konieczne specjalistyczne leczenie, jednak chorzy odczuwają szereg nieprzyjemnych objawów. Jednak zdarza się, że dzieci nie najlepiej znoszą niskie ciśnienie.
1. Co to znaczy niskie ciśnienie?
W świadomości społecznej utrwaliło się przekonanie, że wysokie ciśnienie krwi jest czynnikiem ryzyka wielu chorób, zwłaszcza układu krążenia. Samo w sobie jest ono również objawem choroby definiowanej jako nadciśnienie tętnicze. Czy jednak tylko wysokie ciśnienie jest oznaką problemów ze zdrowiem? Czym grozi zbyt niskie ciśnienie krwi dla naszego organizmu?
Idealne ciśnienie krwi dla zdrowego, młodego człowieka wynosi 120 mmHG dla ciśnienia skurczowego i 80 mmHg dla rozkurczowego. Wartości te mogą nieznacznie się różnić w zależności od wielu czynników zewnętrznych i rosnąć wraz z wiekiem.
Sytuacja, w której ciśnienie spada poniżej 100/60 mmHG i utrzymuje się przez dłuższy czas nazywana jest niedociśnieniem lub hipotonią. Niskie ciśnienie to zaburzenie pracy wielu narządów, które kumulują się w układzie krążenia.
Istnieje wiele różnych kryteriów rozpoznania zbyt niskiego ciśnienia. Zwykle wartości skurczowe ciśnienie wynosi poniżej 100, 90 lub 80 mmHg uznaje się za obniżone. Problem pojawia się, gdy "niedociśnieniu” towarzyszą objawy - pacjent mdleje, ma zawroty głowy, jest senny, trudno nawiązać z nim kontakt słowny. Wtedy stanowi to problem w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka.
1.1. Czynniki ryzyka hipotonii
Z problemem borykają się często sportowcy i osoby wyjątkowo aktywne fizycznie, a także ludzie bardzo szczupli, mający problemy z niewielką niedowagą. Dodatkowo niedociśnienie może towarzyszyć nadmiernemu odczuwaniu stresu.
Występuje także u dzieci w okresie dojrzewania, szczególnie tych o niewielkiej masie ciała.
Zwykle nadciśnienie nie jest groźne i nie wskazuje na większe problemy zdrowotne. Jeśli utrzymuje się na stałym poziomie przez dłuższy czas, zwykle organizm zaczyna się przyzwyczajać. Do tego stopnia, że ciśnienie powyżej 110/70 mmHg odczytuje jako wysokie i daje szereg objawów charakterystycznych dla nadciśnienia.
Niemniej jednak problemu niskiego ciśnienia nie powinno się ignorować, ponieważ gwałtowne spadki mogą prowadzić do utraty przytomności, co może okazać się niebezpieczne w wielu sytuacjach (np. podczas prowadzenia samochodu lub schodzenia po schodach).
2. Objawy niedociśnienia
Niskie ciśnienie objawia się przede wszystkim pogorszonym samopoczuciem i ogólnym rozbiciem. Co ważne, są one odczuwane w sposób subiektywny i indywidualny. Najczęściej w przypadku niskiego ciśnienia tętniczego pojawia się uczucie przewlekłego zmęczenia, które trudno jest wytłumaczyć przepracowaniem, lub niewystarczającą ilością snu.
Towarzyszy temu często apatia i nadmierna senność, która nie mija nawet po wielu przespanych godzinach.
Charakterystycznym objawem niskiego ciśnienia są także nawracające bóle głowy o różnej intensywności. Dochodzi do nich spadek koncentracji i ogólne uczucie ociężałości. Czasem zdarza się, że niedociśnienie wywołuje nudności, a nawet wymioty.
Mogą wystąpić także zaburzenia ze strony pracy serca - arytmia i kołatanie, którym towarzyszy niepokój.
Bardzo często osoby z niskim ciśnieniem mają bardzo zimne dłonie, stopy i czubek nosa, nawet w ciepłe dni. Są także bardziej narażone na odczuwanie zimna i muszą się dużo cieplej ubierać.
Osoby, które cierpią na niskie ciśnienie są bardziej podatne na utratę przytomności. Ten objaw niedociśnienia zdarza się głównie wtedy, kiedy ktoś zbyt długo stoi. Schorzenie to nazywa się hipotonią ortostatyczną. Pojawia się albo na skutek długotrwałego stania, albo jako konsekwencja gwałtownego wstania z łóżka czy krzesła.
Osoby cierpiące na niedociśnienie powinny zwracać szczególną uwagę na to, aby nie wykonywać gwałtownych ruchów.
Najczęściej objawy niedociśnienia to:
- częste zmęczenie,
- kołatanie serca,
- problemy z koncentracją,
- kłopoty ze skupieniem,
- szum w uszach,
- zimne dłonie i stopy,
- nadmierna senność,
- brak energii,
- pojawiające się nudności,
- przyśpieszone tętno,
- blada twarz,
- mroczki przed oczami.
Czasami niskie ciśnienie wywołuje też objawy związane z oddychaniem. Osoba chora na niedociśnienie odczuwa duszność, zwiększa się jej potliwość ciała i wrażliwość na ból. Niskie ciśnienie tętnicze często prowadzi do omdleń. W takich sytuacjach chorym pomaga spożycie kawy, ruch fizyczny (np. gimnastyka) oraz chłodny prysznic. Osoby starsze mogą odczuwać objawy osłabienia po spożyciu posiłku. Zaleca się im wówczas położenie się na łóżku.
Hipotonia najczęściej ujawnia się w porze jesiennej, kiedy pogoda jest zmienna i niepewna. Dzieci z niskim ciśnieniem tętniczym są wrażliwe na zmienność pogody. Dlatego w okresie jesiennym ich zachowanie może ulec zmianie. Z wesołych i aktywnych dzieci zmieniają się w apatyczne i mało energiczne. Brakuje im chęci do życia, zabawy, są ospałe, częściej marudzą. Jeśli objawy hipotonii pojawiły się w okresie dzieciństwa bądź dojrzewania, istnieją spore szanse, że wraz z wiekiem ulegną osłabieniu.
3. Przyczyny niskiego ciśnienia
Niskie ciśnienie tętnicze często jest objawem innych zaburzeń w pracy organizmu. Może na przykład sygnalizować wstrząs kardiologiczny bądź oparzeniowy, a nawet wstrząs anafilaktyczny, pojawiający się tuż po ukąszeniu przez owada. Ponadto hipotonia występuje u osób z chorobami nadnerczy, współtowarzyszy krwotokom czy zaburzeniom rytmu serca. Niskie ciśnienie występuje również przy padaczce, cukrzycy oraz anemii.
Lekarz diagnozujący pacjenta, u którego pojawiło się niskie ciśnienie, musi najpierw ustalić, czy stan ten jest jednorazowy, czy też utrzymuje się przewlekle. Jeżeli pacjent zazwyczaj ma prawidłowe ciśnienie tętnicze, a spadek nastąpił nagle – wówczas mówimy o hipotonii ortostatycznej, natomiast jeśli niedociśnienie tętnicze występuje u pacjenta ciągle – wtedy mówimy o niedociśnieniu samoistnym (zwanym też konstytucjonalnym).
Hipotonia ortostatyczna zazwyczaj występuje u młodzieży w okresie dojrzewania oraz u osób w wieku średnim. Osoby dotknięte tym typem niedociśnienia odczuwają gorsze samopoczucie, aczkolwiek niektórzy chorzy nie czują większego dyskomfortu z powodu hipotonii.
Niskie ciśnienie ze względu na jego przyczynę możemy podzielić na:
- hipotonię pierwotną – może powstawać samoistnie, bez odnalezienia żadnej przyczyny, tzw. idiopatyczne niedociśnienie. Może mieć pewne podłoże genetyczne.
- hipotonię wtórną – jest wynikiem innych chorób, np. schorzeń układu krążenia, niedoczynności kory nadnerczy (np. choroba Addisona), niedoczynności przedniego płata przysadki czy niedoczynności tarczycy, neuropatii w przebiegu choroby Parkinsona, infekcji, utraty dużej ilości krwi czy odwodnienia. Niedociśnienie wtórne może być spowodowane także przedawkowaniem leków hipotensyjnych czy lewodopy lub leków wpływających na układ adrenergiczny stosowanych w leczeniu choroby Parkinsona.
- hipotonię ortostatyczną – może być skutkiem niepożądanym zażywania wielu leków, szczególnie stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego.
Zobacz także:
3.1. Niedociśnienie a pogoda
Osoby z niskim ciśnieniem reagują na każdą, nawet najmniejszą zmianę pogody. Wszelkie wahania atmosferyczne, wędrówki frontów i nagłe zmiany pogodowe, znacznie wpływają na samopoczucie osób z niedociśnieniem. Aby maksymalnie złagodzić i zapobiec objawom, warto śledzić prognozy i dostosować aktywność fizyczną i plan dnia do zmian atmosferycznych. Nie należy brać na siebie wielu obowiązków w czasie, kiedy nad krajem przechodzą silne fronty lub pogoda nagle pogarsza się albo poprawia.
3.2. Niedociśnienie i wysoki puls?
Bardzo często osoby z niedociśnieniem zwracają uwagę na podwyższony puls i są tym faktem zaniepokojone. Tymczasem niepotrzebnie, ponieważ jest to naturalna reakcja organizmu. Skutkiem niskiego ciśnienia krwi jest gorsze utlenienie komórek i tkanek wewnętrznych. W związku z tym mózg uwalnia mechanizmy obronne, które mają zapewnić odpowiedni przepływ krwi. Efektem tego jest podwyższenie tętna. Nie jest to żaden objaw chorobowych i absolutnie nie należy się tym martwić.
3.3. Niedociśnienie w chorobach tarczycy
Niedociśnienie jest charakterystycznym objawem towarzyszącym niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Ze względu na wiele niedoborów witaminowych objawy hipotensji pogłębiają się i są odczuwane nierzadko dużo mocniej. Osoby z chorą tarczycą zwykle mają także kłopoty z hipotonią ortostatyczną, przez co nie mogą długo stać (nawet w autobusie w drodze z domu do pracy), a także muszą bardzo uważać podczas zmiany pozycji z siedzącej lub leżącej na stojącą.
Cały proces podnoszenia się musi przebiegać stopniowo, w przeciwnym razie takie osoby narażone są na zawroty głowy i utratę przytomności.
4. Leczenie niskiego ciśnienia
Dzieci, które źle znoszą zbyt niskie ciśnienie, powinny być zbadane przez lekarza. Specjalista zaleci badania fizykalne, a następnie postawi rozpoznanie choroby. Niedociśnienie tętnicze może być leczone farmakologicznie, choć nie jest to częsta praktyka – stosuje się to jako rozwiązanie ostateczne. Niskie ciśnienie można zwalczyć niefarmakologicznymi sposobami. Na niskie ciśnienie krwi pomocne będzie zastosowanie się do kilku rad:
- Lepiej jeść częściej, a mniej niż raz, a dobrze. Zamiast zjadać jeden większy posiłek, lepiej jeść kilka mniej obfitych posiłków.
- Należy brać naprzemienne natryski gorącą i zimną wodą.
- Przebywanie przez dłuższy czas w jednej pozycji źle wpływa na przepływ krwi, dlatego dziecko cierpiące na hipotonię powinno co jakiś czas się ruszać.
- Osoba z niedociśnieniem tętniczym musi dbać o swoją aktywność fizyczną. Zalecane są: pływanie, piłka nożna, jazda na rowerze.
- Masaż po przebudzeniu – pomaga w lepszym ukrwieniu organizmu. Wykonaj masaż ręcznikiem lub rękawicą frote. Powinno się zacząć masaż od stóp i dłoni, kierując się w stronę serca.
- Zdrowy sen – należy zadbać o tyle czasu na sen, ile potrzebuje organizm. Ważne jest wysypianie się. Dobrze jest położyć głowę na wysokiej poduszce - to likwiduje chęć nocnego oddawania moczu i ciągłe przebudzanie się.
- Rzucenie palenia oraz unikanie miejsc przepełnionych dymem papierosowym.
- Odpowiedni sposób odżywiania – uchroni się przed napadami hipotonii. Głód prowadzi do obniżenia ilości cukrów we krwi, a to z kolei do spadku ciśnienia. Lepiej jeść mniej a często. Swoja dietę wzbogać w warzywa i owoce, ogranicz za to spożywanie tłuszczów.
- Picie wody – dziennie należy wypijać minimum 8 szklanek wody. Podczas upałów nasze ciało mocniej się poci, a to obniża ciśnienie.
- Zioła na poprawę ciśnienia – mieszankę ziół (lawenda, korzeń lubczyku, ziele tymianku, majeranek, serdecznik, liść mięty) należy zalać wodą i doprowadzić do wrzenia. Jak tylko pojawią się bąbelki, zioła trzeba zdjąć z ognia i przykryć. Następnie można to przecedzić. Zioła można pić około 4 razy dziennie.
- Doraźna pomoc – gdy czujemy, że ciśnienie gwałtownie spada można wypić filiżankę kawy naturalnej. Kawę można również zastąpić coca-colą lub napojem energetyzującym.
W leczeniu farmakologicznym niskiego ciśnienia stosowane są: niketamid, strychnina w niewielkich dawkach. Stosowane są głównie glikokortykosteroidy zatrzymujące sód w organizmie. Lekami drugiego rzutu są związki powodujące skurcz naczyń krwionośnych, np. efedryna.
5. Jak zapobiegać hipotonii?
Zapobieganie nadciśnieniu ma na celu poprawę ogólnego samopoczucia osoby borykającej się z problemem.
Zaleca się przede wszystkim uprawianie sportów i wychodzenie często na zewnątrz, by jak najczęściej oddychać świeżym powietrzem, a także zwiększenie liczby pryszniców w ciągu dnia. Dodatkowo powinno się wtedy używać raz zimnej, a raz ciepłej wody – spowoduje to lepsze krążenie i podwyższenie ciśnienia. Osoba, która ma niskie ciśnienie nie powinna zbyt długo stać, a także unikać nadmiernej ekspozycji na słońce.
Te wszystkie rady powinny być pomoce w codziennym funkcjonowaniu, ale jeśli jednak zawiodą i objawy niskiego ciśnienia będą nadal doskwierać, wówczas należy zgłosić się do specjalisty.
Warto przeciwdziałać objawom niskiego ciśnienia fundując sobie filiżankę prawdziwej, mocnej kawy, która nieznacznie podnosi ciśnienie krwi. Podobnie działa także mocna, czarna herbata i suplementy zawierające żeń szeń, kofeinę i guaranę.
Kofeina faktycznie pobudza i podnosi ciśnienie krwi, ale tylko na krótki okres. Taki stan utrzymuje się od godziny do trzech i zwykle później następuje lekki spadek formy. Ciśnienie wówczas może spaść do poziomu wyjściowego lub osiągnąć jeszcze niższe wartości.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.