Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Magdalena Pikul

Kreatynina - wskazania i przebieg badania, normy, interpretacja wyników

Badanie kreatyniny wykonuje się profilaktycznie w celu oceny funkcji wydalniczej nerek.
Badanie kreatyniny wykonuje się profilaktycznie w celu oceny funkcji wydalniczej nerek. (Adobe Stock)

Kreatynina jest produktem ubocznym przemiany materii powstającym głównie w mięśniach szkieletowych. Stężenie kreatyniny w moczu pozwala określić choroby nerek. Sprawdź, co oznacza kreatynina we krwi.

spis treści

1. Co to jest kreatynina?

Kreatynina we krwi jest to produkt degradacji kreatyny, czyli substancji, która stanowi w mięśniach nośnik energii (ulega ona ufosforylowaniu do fosfokreatyny, która zawiera wysokoenergetyczne wiązania, w razie potrzeby wykorzystywane do pracy mięśni). Szacuje się, że dziennie około 1-2% kreatyny mięśniowej ulega przemianie do kreatyniny, która następnie jest przefiltrowywana przez nerki i wydalana z moczem.

Stężenie kreatyniny we krwi jest uzależnione głównie od masy mięśniowej, płci (u mężczyzn wyższe niż u kobiet), a ponadto zależy od ilości spożywanego mięsa (przy dużym jego spożyciu stężenie kreatyniny może znacznie wzrastać). U danego człowieka stężenie kreatyniny jest jednak wielkością względnie stałą.

Zobacz film: "Wpływ chorób nerek na choroby serca"

Ze względu na to, że kreatynina nie jest ani wchłaniana zwrotnie, ani wydzielana przez cewki nerkowe, a ilość kreatyniny w moczu jest uzależniona niemal wyłącznie od funkcji filtracyjnej nerek (od przesączania kłębuszkowego), oznaczanie stężenia kreatyniny w surowicy i w moczu znalazło szerokie zastosowanie w ocenie funkcji nerek. Do wzrostu stężenia kreatyniny we krwi (wzrostu kreatyninemii) dochodzi w ostrej i przewlekłej niewydolności nerek.

2. Wskazania do badania kreatyniny

Badanie kreatyniny wykonuje się profilaktycznie w celu oceny funkcji wydalniczej nerek. Badanie zleca się, gdy podejrzewa się uszkodzenie nerek przez działanie toksyn lub leków. Oznaczenie poziomu kreatyniny pomaga też w diagnozowaniu takich chorób jak niewydolność serca i marskość wątroby - one również mają wpływ na czynności filtrujące i wydalnicze.

Poziom kreatyniny określa się także u pacjentów przed zabiegami operacyjnymi, np. z chirurgii ogólnej oraz przez operacjami kardiochirurgicznymi. Poziom kreatyniny oznacza się też przed badaniami, które wymagają podania kontrastu pacjentowi. Wśród tych badań wyróżniamy: tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, koronarografię i arteriografię.

3. Przebieg badania kreatyniny

Kreatynina po badaniu jest oceniana w oparciu o normy kreatyniny przedstawione na wyniku. W celu oznaczenia stężenia kreatyniny pobiera się do badania próbkę krwi żylnej, najczęściej z żyły łokciowej. Na badanie kreatyniny należy przyjść na czczo. Kreatyninę można też oznaczyć poprzez badanie moczu.

3.1. Badanie moczu

Badanie kreatyniny w moczu wykonuje się na dwa sposoby - z dobowej zbiórki moczu lub z przypadkowej próbki moczu. Podczas dobowej zbiórki moczu oddaje się mocz do specjalnego pojemnika. W tym badaniu oznacza się poziom kreatyniny w surowicy. Przed przystąpieniem do badania pacjent powinien odstawić wszystkie leki mające wpływ na układ moczowy. Powinien być również wypoczęty.

Wykonanie badania z przypadkowej próbki moczu pozwala określić, czy nerki pracują prawidłowo. Jeśli wynik badania wskazuje na nieprawidłowości zleca się dodatkowe badania.

3.2. Oznaczanie kreatyniny we krwi

Oznaczanie kreatyniny we krwi wykonuje się m.in. u pacjentów przed badaniem tomografem komputerowym, zwykle wtedy, gdy ma być przeprowadzone badanie z użyciem kontrastu. Krew do oznaczania poziomu kreatyniny we krwi pobiera się zwykle z żyły łokciowej.

W przypadku badania kreatyniny we krwi należy być na czczo - tzn. nie jeść i nie pić przez minimum 8 godzin. Dzień przed badaniem nie należy podejmować aktywności fizycznej. Na wynik badania kreatyniny we krwi oczekuje się zwykle 1 dzień.

W taki sposób organizm sygnalizuje o chorobach nerek
W taki sposób organizm sygnalizuje o chorobach nerek [6 zdjęć]

W Polsce już prawie 4,5 miliona osób zmaga się z chorobami nerek. Coraz częściej skarżymy się także

zobacz galerię

4. Normy kreatyniny

W warunkach prawidłowych norma kreatyniny we krwi mieści się w przedziale od 53 do 115 µmol/l (od 0,6 do 1,3 mg). Wartość kreatyniny w badaniu jest jednak zależna od wieku, wagi, płci pacjenta, jego masy mięśniowej i spożycia mięsa w diecie. Ponadto należy pamiętać o możliwości uzyskania wyników fałszywych, gdy próbka jest zhemolizowana lub pacjent ma hiperbilirubinemię.

Oznaczanie stężenia kreatyniny jest najczęściej wykorzystywane do obliczania tak zwanego klirensu kreatyniny, według specjalnego wzoru. Wartość obliczonego w ten sposób klirensu kreatyniny odpowiada z dużym przybliżeniem wartości przesączania kłębuszkowego (GFR) i stanowi dobry wskaźnik do oceny funkcji filtracyjnej nerek.

Przy wykorzystywaniu norm kreatyniny we krwi do oceny funkcji nerek należy jednak zachować pewną ostrożność, gdyż do wzrostu jej stężenia dochodzi dopiero, gdy co najmniej połowa miąższu nerek ulegnie uszkodzeniu. Ponadto u osób starszych, wyniszczonych i z małą masą mięśniową stężenie kreatyniny może być niskie pomimo upośledzenia funkcji nerek.

Także przy korzystaniu ze stężenia kreatyniny w surowicy do oceny GFR należy być ostrożnym, ponieważ jeśli przesączanie nerkowe jest już znacznie upośledzone to dochodzi do wydzielania kreatyniny przez cewki nerkowe i z tego względu otrzymane wyniki są zupełnie niemiarodajne.

5. Interpretacja wyników kreatyniny

Kreatynina we krwi może wzkazywać na różne stany chorobowe nerek. Wzrost stężenia kreatyniny w surowicy krwi świadczy o upośledzeniu funkcji filtracyjnej nerek. Zbyt wysoki poziom kreatyniny najczęściej jest stwierdzany na podstawie badania surowicy krwi, jednak w celu laboratoryjnej oceny czynności nerek stosuje się pomiar poziomu kreatyniny w badaniu moczu.

Do wzrostu poziomu kreatyniny dochodzi zarówno w przypadku ostrej jak i przewlekłej niewydolności nerek. Z tego względu do przyczyn wzrostu kreatyninemii zaliczyć możemy wszystkie te schorzenia, które są przyczyną ostrej i przewlekłej niewydolności nerek.

Wśród najczęstszych przyczyn wzrostu poziomu kreatyniny należy wymienić:

  • ostre niedokrwienie nerek - w przebiegu wstrząsu (kardiogennego, septycznego, anafilaktycznego, krwotocznego), w odwodnieniu w przebiegu ostrych biegunek i wymiotów;
  • uszkodzenie miąższu nerek w pierwotnych i wtórnych (w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego, w cukrzycy, w skrobiawicy) kłębuszkowych zapaleniach nerek, cewkowo-śródmiąższowych zapaleniach nerek, w zespole hemolityczno-mocznicowym, w zespole rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), w uszkodzeniu spowodowanym toksynami lub lekami nefrotoksycznymi;
  • utrudnienie odpływu moczu lub całkowita niedrożność dróg moczowych spowodowana kamicą nerkową, skrzepami krwi, przerostem prostaty lub guzami uciskającymi moczowody.

Wszystkie te stany mogą stać się przyczyną ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek i upośledzenia funkcji filtracyjnej nerek. Z kolei upośledzenie filtracji nerkowej, doprowadza do spadku przesączania kreatyniny i przez to wzrostu jej stężenia w surowicy krwi. Z tego właśnie względu oznaczanie poziomu kreatyniny w badaniu krwi stanowi dobry wskaźnik do oceny pracy nerek.

Należy także pamiętać, że niewielkie podwyższenie stężenia kreatyniny może być związane z przyrostem masy mięśniowej lub stosowaniem suplementów zawierających w swoim składzie kreatynę.

5.1. Niska kreatynina

Jeśli stężenie kreatyniny jest niskie, ale mieści się w normie, oznacza to, że nerki pracują prawidłowo. Stężenie kreatyniny poniżej normy wskazuje na niedożywienie oraz zanik mięśni.

Niski poziom kreatyniny może pojawiać się też u osób z małą masą mięśniową i u kobiet w ciąży. Przyczyną niskiego poziomu kreatyniny może być również przyjmowanie leków przeciwzapalnych lub moczopędnych.

6. Klirens kreatyniny

Dokładniejszym badaniem, które pomaga ocenić czynność nerek, jest tzw. klirens kreatyniny. Dzięki niemu można zbadać wskaźnik GFR, który informuje nas o wielkości przesączania kłębuszkowego. Pomaga określić przepływ osocza przez nerki w czasie jednej minuty.

Na podstawie tego badania można zbadać stopień niewydolności nerek. Do wyliczenia klirensu kreatyniny są potrzebne następujące dane: wielkość stężenia kreatyniny w surowicy i moczu, objętość badanego moczu, czas jego zbiórki oraz waga i wzrost pacjenta. Następnie podstawia się je do odpowiedniego wzoru.

Wskazaniem do przeprowadzenia badania jest występowanie wszelkich objawów, które mogłyby świadczyć o niewydolności nerek. W przypadku, gdy zauważysz u siebie obrzęki na twarzy, głównie pod oczami, obrzęk nadgarstków lub jakiekolwiek zmiany w barwie lub ilości oddawanego moczu, a przy tym odczuwasz pieczenie w trakcie jego oddawania, może to oznaczać zaburzenia w funkcjonowaniu nerek.

W dniu poprzedzającym badanie klirensu kreatyniny trzeba zrezygnować z kubka ulubionej kawy lub herbaty ze względu na ich moczopędne właściwości. Poza tym lepiej unikać przyjmowania dużej ilości leków i suplementów diety, które mogą wpłynąć na wynik badania. Przed badaniem ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu. W tym celu należy wypić min. 0,5 litra wody.

6.1. Wyniki klirensu kreatyniny

W przypadku obniżonego klirensu kreatyniny możemy mieć do czynienia z zaburzeniami w prawidłowym dopływie krwi do nerek lub ich niedrożnością. Wskaźnik ten może także oznaczać zastoinową niewydolność serca, ostrą lub przewlekłą niewydolność nerek lub infekcje dróg moczowych.

Z kolei podwyższenie klirensu kreatyniny może być wynikiem nadmiernej aktywności fizycznej, diety bogatej w dużą ilość mięsa oraz ciąży. Na obniżenie stężenia kreatyniny może także wpływać stosowanie niektórych antybiotyków i leków w chemioterapii. Dlatego w przypadku zauważenia u siebie jakichkolwiek podejrzanych objawów i złych wyników, warto jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą w celu podjęcia dalszych kroków.

Zobacz także:

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Kreatynina w moczu
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze