Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Dorota Michałek

Łysienie plackowate - przebieg, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Avatar placeholder
20.12.2022 12:17
Czynniki doprowadzające do rozwinięcia łysienia plackowatego nadal pozostają niejasne
Czynniki doprowadzające do rozwinięcia łysienia plackowatego nadal pozostają niejasne (123rf.com)

Łysienie plackowate występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Dolegliwość może pojawić się w dowolnym wieku, ale u większości osób pierwsze objawy występują w okresie dzieciństwa lub dojrzewania. Aż 60% przypadków łysienia plackowatego diagnozuje się przed ukończeniem przez pacjentów 20. roku życia. Łysienie plackowate to najczęstsza (po łysieniu androgenowym) przyczyna utraty włosów. Według danych statystycznych, nawet 2% osób, które zgłaszają się do dermatologa doświadcza łysienia plackowatego. W Stanach Zjednoczonych zachorowalność na to schorzenie wynosi 0,1–0,2%, przy czym łysienie pojawia się nie tylko u mężczyzn, ale i u kobiet.

spis treści

1. Przebieg łysienia plackowatego

Łysienie plackowate, podobnie jak wszystkie inne rodzaje utraty włosów, jest chorobą z kręgu chorób dermatologicznych i może pojawić się w każdym wieku. Schorzenie definiuje się jako przejściowe lub trwałe ogniska łysienia, o różnej wielkości i odmiennym kształcie. Dotyczy skóry owłosionej, zazwyczaj skóry głowy, choć może także doprowadzić do zajęcia innych owłosionych okolic ciała.

Opisywane były przypadki łysienia plackowatego okolic pachowych i płciowych, zajęcia włosów mieszkowych, a nawet utraty rzęs i brwi. Łysienie plackowate jest stosunkowo często występującą chorobą. Pierwsze doniesienia o chorobie pochodzą z początku naszej ery.

Zobacz film: "Genetyka w łysieniu plackowatym"

Zmiany na skórze zazwyczaj pojawiają się nagle. Sam przebieg choroby jest bardzo zróżnicowany i różnie nasilony u poszczególnych pacjentów. Może występować jedno ognisko wyłysienia utrzymujące się przez dłuższy czas lub też stale mogą powstawać nowe ogniska. Odrost włosów najczęściej występuje samoistnie po kilku lub kilkunastu miesiącach.

Choroba charakteryzuje się nawrotowością i występowaniem okresowych zaostrzeń. Zwykle wyłysienie najdłużej utrzymuje się na obwodzie owłosionej skóry głowy w okolicach potylicznych i skroniowych.

Wyróżniamy trzy podstawowe odmiany łysienia plackowatego:

  • łysienie plackowate zwykłe,
  • łysienie plackowate uogólnione,
  • łysienie plackowate całkowite.

Czasami zdarza się, że włosy nie odrastają i wówczas mówimy o łysieniu plackowatym złośliwym. W tym przypadku nie obserwuje się także żadnej reakcji na stosowane leczenie.

Dla łysienia plackowatego zwykłego charakterystyczne jest występowanie okrągłych i/lub owalnych ognisk w obrębie skóry głowy, mających tendencję do zlewania się ze sobą. W przypadku łysienia plackowatego całkowitego i uogólnionego stwierdza się całkowity brak włosów na skórze głowy.

Czynnikiem odróżniającym te dwie odmiany choroby jest obecność, w przypadku łysienia plackowatego całkowitego, lub brak, w przypadku łysienia plackowatego uogólnionego, włosów w obrębie innych fizjologicznie owłosionych okolic ciała.

W przebiegu choroby, poza całkowitym lub częściowym wyłysieniem, nie obserwuje się żadnych dodatkowych zmian na skórze. W dużej części przypadków, około 12–15%, utracie włosów mogą towarzyszyć zmiany dystroficzne płytek paznokciowych. Są to punkcikowate wgłębienia, zwłóknienia, podłużne pobruzdowania oraz ścieńczenia płytek paznokciowych.

Dodatkowo może dojść do rozdwajania wolnego brzegu płytki. Tego typu zmiany znacznie częściej odnotowuje się w populacji dziecięcej, chorującej na łysienie plackowate. Niekiedy zmiany na paznokciach mogą być jedynym objawem toczącego się procesu chorobowego.

Należy także zaznaczyć, że łysienie plackowate może współistnieć z chorobami tarczycy, bielactwem nabytym oraz innymi chorobami, których podłoża upatruje się w czynnikach autoimmunologicznych.

2. Przyczyny łysienia plackowatego

Czynniki doprowadzające do rozwinięcia łysienia plackowatego nadal pozostają niejasne. Szacuje się, że 20% przypadków ma podłoże dziedziczne. Ewentualny sposób dziedziczenia choroby nie jest do końca znany, chociaż najbardziej wiarygodna zdaje się hipoteza dziedziczenia wielogenowego.

Przyczyna choroby nie jest znana, choć przypuszcza się, że wpływ na schorzenie mogą mieć czynniki genetyczne, stres psychiczny, zaburzenia gruczołów dokrewnych i immunologiczne. Istnieje wiele równie prawdopodobnych hipotez dotyczących podłoża choroby.

Jednym z czynników prowadzającym do nadmiernego wypadania włosówhormony androgenne, czyli hormony płciowe o budowie sterydowej, odpowiedzialne za rozwijanie cech męskich. Mają one niekorzystny wpływ na mieszki włosowe i doprowadzają do utraty ich funkcji. Uszkodzone mieszki włosowe nie są w stanie produkować włosów w odpowiedzi na ich ubytek bądź produkują włosy o nieprawidłowej budowie.

Łysienie może być także związane ze zmianami hormonalnymi występującymi przewlekłe (np. ciążą czy menopauzą u kobiet) lub nagłymi złamaniami gospodarki hormonalnej.

Nadmierna utrata włosów może być spowodowana czynnikami mechanicznymi (np. wyrywanie włosów), toksycznymi (np. zatrucia metalami ciężkimi) bądź być efektem ubocznym współistniejących chorób układowych. Wiele środków farmakologicznych, takich jak leki cytotoksyczne, immunosupresyjne, przeciwtarczycowe czy przeciwkrzepliwe także może zostawić po sobie niekorzystne następstwa w postaci wyłysienia.

W końcu utrata włosów może być spowodowana przez toczący się proces zapalny. Wówczas nosi nazwę łysienia plackowatego (alopecia areata).

Naukowcy próbują dopatrywać się przyczyn łysienia plackowatego w zaburzeniach cyklu włosowego, a mianowicie zbyt szybkim przejściu z fazy anagenu, czyli fazy tworzenia i wzrostu włosa, która trwa kilka lat, do fazy katagenu, czyli okresu 2–3 tygodni, w czasie których włos obumiera. Jak do tej pory teoria ta nie została do końca potwierdzona i nie zdefiniowano czynników odpowiedzialnych za zapoczątkowanie całego procesu łysienia.

Bezsprzeczny pozostaje fakt, że utrata włosów ma charakter zapalny, pomimo braku widocznych zmian zapalnych na skórze, w postaci zaczerwienienia czy wzmożonego ocieplenia. W przebiegu wielkokierunkowych zmian dochodzi do nadmiernej produkcji charakterystycznych substancji, nazywanych czynnikami zapalnymi, tworzenia nacieku w otoczeniu mieszków włosowych i rozwoju odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego.

Duże grono zwolenników ma także autoimmunologiczna teoria łysienia plackowatego. Fakt współistnienia łysienia plackowatego z chorobami z kręgu schorzeń autoimmunologicznych oraz wysokie miana autoprzeciwciał (przeciwciał skierowanych wobec własnym komórkom, w przypadku łysienia – wobec komórkom mieszków włosowych) mogą świadczyć o prawdziwości wysuwanych przez naukowców przypuszczeń.

W miejscach zajętych chorobowo dochodzi do gromadzenia się limfocytów T (z jednoczesnym zmniejszeniem ich liczby w krążeniu ogólnym), czyli komórek układu odpornościowego, zdolnych do rozpoznawania swoistych antygenów.

W początkowym okresie są to limfocyty z subpopulacji limfocytów pomocniczych. Jest to okres, w którym pacjenci najbardziej intensywnie tracą włosy, w wyniku bezpośredniego lub pośredniego (za pomocą produkowanych przez limfocyty specyficznych cząsteczek nazywanych cytokinami) niszczenia komórek mieszków włosowych. W tych miejscach włosy są uznawane przez organizm za coś obcego, co powoduje łagodny stan zapalny, który osłabia włosy i prowadzi do ich wypadania.

Nie wiadomo, dlaczego tylko część włosów jest zajętych chorobą. Co ciekawe, jeśli reakcja immunologiczna minie, włosy odrastają. Sygnał ten pozwala na zatrzymanie cyklu włosowego lub zaburzenie jego przebiegu. Jedna z metod leczenia łysienia plackowatego opiera się na ponownym włączeniu cyklu włosowego, poprzez wywołanie nadwrażliwości kontaktowej, umożliwiającej zmianę profilu produkowanych przez limfocyty cytokin.

Mimo iż przyczyny łysienia plackowatego nie są do końca znane, choroba ta jest coraz lepiej zbadana. Lekarze doszli do wniosku, że łysienie plackowate w niewielkim stopniu zwiększa ryzyko zachorowania na inne choroby autoimmunologiczne, na przykład na zaburzenia tarczycy, vitiligo oraz niedokrwistość złośliwą.

Preparaty na łysienie plackowate znajdziesz dzięki stronie KtoMaLek.pl. To darmowa wyszukiwarka dostępności leków w aptekach w Twojej okolicy. Nie trać czasu na bieganie od apteki do apteki! Zarezerwuj potrzebny lek online i zapłać za niego w aptece.

2.1. Łysienie plackowate przewlekłe

W postaci przewlekłej choroby dominują limfocyty cytotoksyczne, które uruchamiają mechanizmy „zaprogramowanej śmierci komórki”, tak zwanej apoptozy. Przypuszcza się, że przewlekły proces utraty włosów może być związany z różnymi czynnikami środowiskowymi.

Rozważa się wpływ obecności wewnętrznego ogniska zakażenia, bytujących w organizmie substancji pochodzenia bakteryjnego lub wirusowego, mających zdolność wywoływania specyficznej aktywacji limfocytów (tzw. superantygenów) i mikrourazów oraz widocznych uszkodzeń skóry głowy. Pod ich wpływem może dojść do przestrojenia normalnie funkcjonującego cyklu włosowego.

Objawy łysienia plackowatego
Objawy łysienia plackowatego

Łysienie plackowate (alopecia areata) stanowi, po łysieniu androgenowym, najczęstszą przyczynę utraty

zobacz galerię

3. Łysienie plackowate - objawy

Łysienie plackowate pojawia się w postaci kilku okrągłych ognisk (1-5 cm średnicy) pozbawionych włosów. Skóra jest w tych miejscach kremowo-żółta. Kiedy dochodzi do wystąpienia placka, trudno przewidzieć, jak będzie się on rozwijał. Placki mogą zarastać lub powiększać się. Rzadko mogą wypadać brwi, rzęsy, włosy zarostu, pachowe i łonowe, a nawet meszek włosowy. Mówi się wtedy o łysieniu plackowatym złośliwym i rokowanie co do odrostu jest tu niepomyślne.

4. Rozpoznanie łysienia

Rozpoznanie łysienia plackowatego nie jest skomplikowane. Zwykle nie trzeba przeprowadzać żadnych badań, lekarzowi wystarczy obejrzenie łysych placków. Jeśli istnieją wątpliwości dotyczące przyczyny utraty włosów, zleca się niekiedy badanie krwi lub pobranie próbki skóry z łysego miejsca. Czasami wykonuje się biopsję skóry, by zbadać próbkę pod mikroskopem.

5. Leczenie

Jest to choroba skórna o nieustalonej dotąd etiopatogenezie. Najczęściej zdarza się tak, że gdy nie poznano dokładnie patomechanizmu jakiegoś schorzenia, jego leczenie nie przynosi pożądanych efektów. I tak jest również w przypadku łysienia plackowatego. W leczeniu tego schorzenia wykorzystuje się następujące leki:

  • środki miejscowo drażniące (np. tretinoin, cygnolina),
  • immunoterapię miejscową alergenami kontaktowymi,
  • preparaty immunomodulujące (np. PUVA),
  • leki immunosupresyjne i przeciwzapalne (np. cyklosporyna A, kortykosteroidy),
  • środki nieswoiście stymulujące wzrost włosów (np. minoksydyl).

Do najczęściej stosowanych leków zewnętrznych należą: cygnolina, kortykosteroidy, minoksydyl, miejscowa immunoterapia. Natomiast w terapii ogólnej największą popularnością cieszą się: cyklosporyna, kortykosteroidy oraz fotochemioterapia. Wśród metod leczenia najskuteczniejszą i najczęściej stosowaną metodą jest DCP.

5.1. Kortykosteroidy

Kortykosteroidy są wstrzykiwane raz w miesiącu w miejsce poniżej obszaru, gdzie brakuje włosów. Efekty uboczne terapii są minimalne, np.: zlokalizowany ból czy atrofie skóry, jednak zaburzenia te są odwracalne.

5.2. Kortykosteroidy systemowe

Kortykosteroidy mogą również być przyjmowane w postaci tabletek na receptę (kortykosteroidy systemowe). Leczenie łysienia plackowatego przy użyciu tabletek powinna przynieść efekty po czterech tygodniach.

Jednak kortykosteroidy systemowe mają poważniejsze efekty uboczne. Należą do nich:

Ze względu na to stosuje się je tylko przez kilka tygodni i tylko jako ostatnią deskę ratunku.

5.3. Laser

Do leczenia łysienia plackowatego można wykorzystać najnowsze osiągnięcia technologiczne takie jak laser. Promienie laserowe o niskiej intensywności kieruje się na miejsca objęte łysieniem plackowatym w czasie krótkiego i bezbolesnego zabiegu. Terapia laserowa nie ma żadnych efektów ubocznych.

Promienie laserowe penetrują skórę w celu pobudzenia komórek do wzrostu włosów. Ta terapia łysienia plackowatego przynosi dobre skutki, gdyż włosy, które odrastają są grubsze i mocniejsze a laser nie powoduje poparzeń, gdyż nie wykorzystuje ciepła.

Jedynym minusem tej formy terapii może być okres oczekiwania na rezultaty, ponieważ zabieg wymaga od ośmiu do czasem nawet trzydziestu sesji, dwa do czterech razy w tygodniu. Ponadto terapia laserowa nie zadziała w przypadku kompletnego wyłysienia na głowie.

5.4. Domowe sposoby na łysienie

Aby stymulować porost włosów można udać się do osoby zajmującej się medycyną naturalną. Terapia masażem polega na stymulowaniu środkowej warstwy skóry. Terapię można wzmocnić stosując zastrzyki.

Leczenie wypadania włosów typu plackowatego można wspomóc stosując sok z cebuli. Aby zrobić taki okład należy pokroić cebulę w plastry i zmiksować. Sok można przetrzymywać w lodówce, ale przed zastosowaniem należy ogrzać go do temperatury pokojowej oraz wymieszać. W trakcie smarowania miejsc objętych łysieniem plackowatym używaj rękawiczek. Powtarzaj zabieg dwa razy dziennie a efekty powinny być widoczne po dwóch tygodniach.

Aromaterapia też może okazać się pomocna w leczeniu łysienia plackowatego. Najlepiej stosować mieszankę olejków eterycznych: lawendowego, rozmarynowego i tymiankowego.

5.5. Pozostałe terapie

Inne terapie łysienia plackowatego obejmują terapie immunomodularne i biologiczne. Leczenie łysienia plackowatego czasem wymaga przyjmowania różnych leków w zależności od konkretnego przypadku.

Bycie narażonym na długotrwały stres powoduje zaostrzanie agresji systemu odpornościowego, co może prowadzić do łysienia plackowatego. Zatem jeśli chcemy je wyleczyć musimy zadbać o zredukowanie stresu.

Istnieje wiele sposobów walki z łysieniem plackowatym, ale zawsze należy skonsultować się z lekarzem w celu wyboru odpowiedniej terapii.

Dość powszechne jest niepodjęcie jakiegokolwiek leczenia, zwłaszcza że łysienie plackowate jest niezwykle nieprzewidywalne. W wielu przypadkach dochodzi do samoistnego odrośnięcia włosów. Jeśli u pacjenta wystąpił tylko jeden placek lub dwa, wielu lekarzy doradza, by przez pewien czas nic z tym nie robić. Często włosy zaczynają odrastać po kilku miesiącach, a niewielka zmiana fryzury pomaga zamaskować tymczasowy brak owłosienia w danym miejscu.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Łysienie rozlane
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze