Nocyceptor – co to jest, funkcje, rodzaje, umiejscowienie
Nocyceptory to receptory odbierające bodźce bólowe. Reagują one na szkodliwe lub potencjalnie szkodliwe sygnały. Mogą być pobudzane przez różnorodne bodźce – zarówno mechaniczne, termiczne, jak i chemiczne. Czym dokładnie są nocyceptory? Jakie funkcje pełnią w organizmie? Gdzie są umiejscowione?
1. Co to jest nocyceptor?
Nocyceptor (łac. nocere – uszkadzać) to wyspecjalizowany receptor bólowy, odbierający szkodliwe lub potencjalnie szkodliwe bodźce, które uszkadzają lub zagrażają integralności organizmu. Na skutek podrażnienia nocyceptorów pojawia się ból receptorowy. Odgrywa on ważną rolę w systemie obronnym organizmu, umożliwiając reagowanie na zagrażające czynniki uszkadzające ustrój.
Receptory bólowe zostały odkryte w roku 1906 przez Charlesa Scotta Sherringtona. Są one wolnymi zakończeniami cienkich włókien nerwowych, które przewodzą, powstałe z przetworzenia energii bodźców bólowych, impulsy elektryczne.
W zależności od ich średnicy oraz prędkości przewodzenia wyróżnić można dwa rodzaje włókien nocyceptywnych:
- zmielinizowane A-delta – szybko przewodzące (12-30 m/s),
- bezmielinowe typu C – są bardzo cienkie, wolno przewodzące (0,5-2 m/s).
2. Nocyceptor – podstawowe funkcje
Podstawową funkcją receptorów bólowych jest reagowanie na określone bodźce uszkadzające tkanki oraz wywoływanie reakcji obronnych, np. odruchu. Pod wpływem bodźca nocyceptywnego dochodzi do wydzielania z tkanek enzymów proteolitycznych, indukujących wydzielanie prostaglandyn oraz kinin.
Na co reagują nocyceptory? Odbierają one różnorodne sygnały, zarówno środowiskowe, jak i wewnątrzpochodne. Wśród nich wymienia się bodźce:
- mechaniczne,
- termiczne,
- chemiczne.
3. Rodzaje nocyceptorów
Receptory bólowe klasyfikowane są przede wszystkim na podstawie ilości i rodzaju bodźca, na który reagują. Najogólniej nocyceptory można podzielić na:
- nocyceptor unimodalny – wyspecjalizowany do odbierania jednego rodzaju bodźca – mechanicznego lub termicznego, najczęściej znajduje się na powierzchni skóry,
- nocyceptor polimodalny/multimodalny – polimodalny nocyceptor dotyczy wszystkich rodzajów bodźców (chemicznych, mechanicznych, termicznych), umiejscowiony jest w narządach wewnętrznych,
- nocyceptor „cichy” – odbiera dłużej działające bodźce (związki chemiczne uwalniane z uszkodzonych tkanek), znajduje się niemal we wszystkich tkankach.
Oprócz tego wyróżnia się też chemoreceptory (odbierają określone substancje chemiczne), termoreceptory (reagują na kontakt z powierzchnią lub elementem o wysokiej temperaturze), mechanoreceptory (aktywowane poprzez jakikolwiek nacisk mechaniczny).
4. Umiejscowienie nocyceptorów
Nocyceptory zlokalizowane są praktycznie w każdym obszarze ciała, który może wyczuwać szkodliwe bodźce. Zewnętrzne receptory bólowe zlokalizowane są w błonach śluzowych, czy rogówce oraz tkankach, takich jak skóra. Z kolei wewnętrzne nocyceptory znajdują się m.in. w mięśniach, stawach, jelitach, czy pęcherzu.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
