Omikron zmienił zasady gry. Niektóre z istniejących szczepionek przestały być skuteczne

Badania sugerują, że część szczepionek przeciw COVID-19 może być nieskuteczna wobec wariantu Omikron. Które preparaty dają najniższy poziom ochrony? Wyjaśniają prof. Joanna Zajkowska oraz dr Tomasz Dzieciątkowski.

1. Wariant Omikron - skuteczność szczepionek

Badania pokazują, że Omikron ma najwyższą zdolność omijania przeciwciał ochronnych, niż wszystkie dotychczasowe warianty SARS-CoV-2. Zmutowany koronawirus jest w stanie nie tylko przełamać odporność naturalną uzyskaną po przebytej infekcji, ale i również osłabić skuteczność większości szczepionek przeciw COVID-19.

Zobacz film: "Zapalenie mięśnia sercowego po COVID"

Wiadomo, że efektywność preparatów mRNA oraz AstraZeneca po dwóch dawkach obniżyła się do ok. 40 proc. Z kolei naukowcy z Uniwersytetu Waszyngton i szwajcarskiej firmy Humabs Biomed doszli do wniosku, że takie wektorowe szczepionki, jak Sputnik oraz Johnson & Johnson w ogóle nie są skuteczne wobec nowego wariantu. Dlatego konieczne jest przyjęcie tzw. boostera, czyli dawki przypominającej, które podbija liczbę przeciwciał i zwiększa ochronę przed objawowym COVID-19.

Zdaniem naukowców w grupie preparatów nieskutecznych wobec wariantu Omikron również znalazły się szczepionki inaktywowane. Ta tradycyjna metoda produkcji szczepień cieszyła się ogromnym powodzeniem zwłaszcza w krajach się rozwijających.

Jak czytamy na łamach czasopisma "Nature", przykładem są choćby Sinovac ora Sinopharm. Według danych, zebranych przez firmę Airfinity, te chińskie preparaty łącznie stanowią prawie pięć z ponad 11 mld dawek szczepionek przeciw COVID-19 dostarczonych na całym świecie. Do tego dochodzą ponad 200 mln dawek innych inaktywowanych szczepionek takich, jak indyjski Covaxin, irański COVIran Barekat oraz kazachski QazVac.

Te odkrycia skłaniają naukowców i badaczy do ponownej oceny roli inaktywowanych szczepionek w walce z COVID-19.

2. Szczepionki inaktywowane - co to znaczy?

Jak zwraca uwagę dr hab. Tomasz Dzieciątkowki z Katedry i Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, szczepionki inaktywowane cieszyły się dużą popularnością głównie z powodu tego, że ich pracowanie było względnie łatwe, a produkcja - tania.

- Jednak już wcześniej wiedzieliśmy, że nie przekłada się to na wysoką skuteczność. Szczepionki wektorowe oraz mRNA wytwarzają odpowiedź konkretnie przeciwko białku S koronawirusa. Natomiast inaktywowane preparaty zawierają kompletnego, ale nieaktywnego wirusa. Przez to można powiedzieć, że odpowiedź immunologiczna jest rozmieniona na drobne, ponieważ jest indukowana w stosunku do wielu różnych białek, z których część jest zupełnie nieprzydatna z punktu widzenia obrony przed zakażeniem - wyjaśnia dr Dzieciątkowski.

Z pojawianiem każdej nowej mutacji SARS-CoV-2 skuteczność szczepionek inaktywowanych obniżała się, ale dopiero przy Omikronie spadła ona do rekordowo niskiego poziomu. W grudniu naukowcy z Hongkongu przeanalizowali krew 25 ochotników zaszczepionych dwoma dawkami szczepionki CoronaVac, wyprodukowanej przez pekińską firmę Sinovac. Ani jedna osoba nie miała wykrywalnych przeciwciał neutralizujących przeciwko nowemu wariantowi, co zwiększa prawdopodobieństwo, że wszyscy uczestnicy byli bardzo podatni na zakażenie Omikronem.

- Te szczepionki są oparte o wzór pierwotnego wariantu koronawirusa, który pochodził z Wuhan. Więc odpowiedź immunologiczna po inaktywowanych szczepionkach może utrzymywać się dłużej w porównaniu z preparatami mRNA, ale przeciwciała będą chronić przeciwko konkretnemu wariantowi wirusa - mówi prof. Joanna Zajkowska z kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku oraz podlaska konsultant epidemiologiczna.

- Najprościej można to wytłumaczyć na przykładzie listu gończego. Dopóki widzimy na nim wyraźne zdjęcie, wiemy kogo ścigać. Natomiast wariant Omikron sprawił, że zamiast zdjęcia na liście gończym pojawił się portret pamięciowy. Widzimy pewne podobieństwo, ale nie jest ono już tak dokładne - tłumaczy prof. Zajkowska. - Szczepionki inaktywowane nie są zupełnie nieskuteczne. Przeciwciała mogą chronić krzyżowo, ale ten poziom ochrony jest zbyt niski, żeby zapobiec objawowemu zakażeniu - dodaje prof. Zajkowska.

3. Nowe szczepionki przeciw COVID-19? "Będą wielowariantowe lub poliwalentne"

Dr Dzieciątkowski zauważa, że problem obniżenia skuteczności inaktywowanych szczepionek w mniejszym stopniu będzie wpływał na Unię Europejską czy Stany Zjednoczone.

- Żaden inaktywowany preparat nie był stosowany w tych krajach, więc kolokwialnie mówiąc nie jest to nasz problem - mówi wirusolog.

Naukowcy jednak mają obawy o skuteczność białkowej szczepionki Novavax, która ostatnio została dopuszczona do stosowania w UE. Nie jest to szczepionka inaktywowana, tylko podjednostkowa, ale zawiera całe białko koronawirusa, wyprodukowane w tzw. fabryce komórkowej.

- Nie wiemy, jaka będzie skuteczność szczepionki Novavax wobec wariantu Omikron. Wciąż brakuje badań na ten temat - zaznacza prof. Joanna Zajkowska.

Pod znakiem zapytania jest przyszłość wszystkich szczepień przeciw COVID-19. Już teraz eksperci Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Europejskiej Agencji Leków (EMA) zgadzają się co do tego, że podawanie kolejnych dawek nie jest dobrą strategią na walkę z pandemią. Apelują natomiast o opracowanie nowych i bardziej uniwersalnych preparatów.

- Sądzę, że sama technologia produkcji szczepień nie ma znaczenia. Mogą to być preparaty inaktywowane, mRNA czy wektorowe. Prawdopodobnie jednak będą to szczepionki wielowariantowe lub poliwalentne. I podobnie, jak w przypadku szczepionek przeciw grypie, preparaty powinny zawierać białka rożnych wariantów wirusa - mówi prof. Joanna Zajkowska.

Zobacz również: Trzecia dawka. Dla kogo? Jak się zapisać? Czemu jest potrzebna?

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.