Prawo pacjenta do leków refundowanych
Pacjent lecząc się u lekarza pierwszego kontaktu lub specjalisty ma prawo do leków refundowanych, czyli takich, których koszt częściowo lub całkowicie pokrywany jest z budżetu państwa. Decyzję o tym, które leki i w jakiej części będą refundowane podejmuje minister zdrowia. Co dwa miesiące ogłasza listę takich medykamentów.
1. Do jakich leków ma prawo pacjent w aptece ogólnodostępnej?
Lekarz przed wypisaniem recepty ma obowiązek uzgodnić z pacjentem wybór leku i rodzaj leczenia. W tym celu w zrozumiały sposób powinien poinformować o chorobie, rokowaniu, możliwych innych metodach terapii, skutkach tych kuracji, a także o konsekwencjach przerwania lub niepodjęcia leczenia. Dopiero wówczas pacjent ma wystarczającą wiedzę, która umożliwia podjęcie decyzji i wyrażenie świadomej zgody na stosowanie danego leku. Na tej podstawie lekarz wypisuje pacjentowi receptę.
Recepta to nic innego jak informacja, jaką przekazuje lekarz farmaceucie na temat preparatów, które powinien otrzymać pacjent w aptece. Zasady wypisywania określają szczegółowe przepisy i dlatego czasem zdarza się,
że farmaceuta prosi o poprawienie recepty u lekarza.
Powinna być wystawiona na wszystkie leki, wobec których określono kategorię dostępności „RX", czyli na receptę, bez względu na to, czy są to leki refundowane czy całkowicie płatne.
Farmaceuta wydający w aptece pacjentowi lek refundowany ma obowiązek poinformować o zamiennikach leku, których cena jest niższa niż oryginalnych produktów na recepcie.
Preparaty te zawierające tę samą substancję czynną, wskazania, dawkę, drogę podania (np. doustna, domięśniowa, dożylna). Postać leku może być różna (np. tabletka, kapsułka, maść, czopek), ale nie może powodować różnić w działaniu leku.
O tym, czy w aptece zostanie wydany lek przepisany na recepcie czy jego odpowiednik, decyduje wyłącznie pacjent. Decyzji nie może podjąć farmaceuta, ani osoba, która w imieniu dorosłego pacjenta realizuje receptę.
Czy pacjent może prosić o wydanie leku droższego niż ten, który jest przepisany na recepcie? Do 12 czerwca 2016 roku, pacjent mógł to zrobić, ale musiał zapłacić za taki lek jego pełną cenę. Obecnie pacjent może żądać wydania leku refundowanego, którego cena jest wyższa niż środka przepisanego na recepcie. Wówczas farmaceuta wydaje lek na zasadach odpłatności wynikających
z refundacji.
2. Dodatkowe uprawnienia otrzymywania leków w aptece
Niektórzy mają prawo do otrzymywania tańszych leków. Do tych grup pacjentów należą: honorowi zasłużeni dawcy krwi, dawcy przeszczepu, inwalidzi wojenni, a od 1 września 2016 roku będą to również osoby, które ukończyły 75. rok życia.
Zarówno honorowy dawca krwi, jak i dawca przeszczepu, na podstawie posiadanej legitymacji, ma prawo do bezpłatnego otrzymania przepisanych na recepcie leków, o ile leki znajdują się w wykazie leków refundowanych. Podobnie jest w przypadku inwalidów wojennych.
Inaczej wygląda sytuacja seniorów. Osoby po 75. roku życia będą miały prawo do otrzymania bezpłatnych leków, ale tylko tych znajdujących się w odrębnej części wykazu leków refundowanych.
3. Czym jest recepta farmaceutyczna?
To recepta, którą może wystawić farmaceuta w przypadku nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Może się na niej znaleźć tylko jedno, najmniejsze dostępne opakowanie leku, a pacjent musi zapłacić za lek 100 proc. ceny, bez względu na to, czy jest to środek refundowany czy nie.
Recepta farmaceutyczna jest wystawiana w szczególnych okolicznościach i stanowi wyjątek od zasady, w której to lekarz ordynuje leki. Możliwość skorzystania z takiej formy pomocy nie może zastępować wizyty u lekarza.
Warunkiem wystawienia recepty farmaceutycznej jest nagłe wystąpienie stanu zagrożenia życia lub zdrowia. Jakie to mogą być sytuacje? Na przykład w przypadku nie posiadania leków stosowanych przewlekle do przerwania ataku astmy, obniżających poziom cukru we krwi, obniżających ciśnienie krwi.
Czy farmaceuta może wypisać również antybiotyk w przypadku infekcji? W szczególnych okolicznościach jest taka możliwość.
Jak zatem pacjent powinien skutecznie poprosić farmaceutę o wystawienie recepty farmaceutycznej? Po pierwsze, trzeba jasno powiedzieć, że prosi się o wystawienie i realizację recepty farmaceutycznej z uwagi na stan zagrożenia życia i zdrowia oraz brak możliwości uzyskania pomocy lekarskiej.
4. Jak długo ważna jest recepta?
Termin realizacji recepty nie może przekroczyć 30 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”. W przypadku recept na antybiotyki termin ten jest krótszy – wynosi 7 dni.
5. Czy farmaceuta ma prawo odmówić wydania leku w aptece?
W określonych przepisami prawa przypadkach farmaceuta ma prawo odmówić wydania leku. Może się tak zdarzyć wówczas gdy:
- wydanie leku może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta,
- w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że produkt leczniczy może być zastosowany w celu pozamedycznym,
- uzasadnionego podejrzenia co do autentyczności recepty.
W przypadku leków recepturowych, wykonywanych w aptece, farmaceuta może odmówić wydania leków, wówczas gdy zachodzi konieczność dokonania zmian składu oraz w przypadku, gdy od dnia sporządzenia leku upłynęło co najmniej 6 dni.
Farmaceuta ma również prawo odmówić wydania leku osobie, która nie ukończyła 13 roku życia.
6. Prawo do leków w szpitalu
Do jakich leków ma prawo pacjent w szpitalu? Czy jeśli leczy się z powodu innych chorób niż ta, która jest przyczyną pobytu w szpitalu, to powinien zaopatrzyć się we własne leki? Czy przebywający w szpitalu ma prawo prosić o podanie leków przeciwbólowych? To najczęściej zadawane pytania, które nurtują osoby trafiające do placówek medycznych.
Z przepisów prawa wynika, że szpital ma obowiązek bezpłatnego zapewnienia tych leków, które są konieczne do udzielenia świadczenia. Zgodnie ze stanowiskiem Rzecznika Praw Pacjenta oraz Narodowego Funduszu Zdrowia, pojęcie „leki konieczne do udzielenia świadczenia” to nie tylko te, które są niezbędne w związku z przyczyną pobytu pacjenta w szpitalu, ale również takie, które pacjent musi zażywać w związku z chorobami przewlekłymi.
W praktyce zdarza się, że chorzy stosują własne leki. Co więcej, w wielu przypadkach lekarz lub pielęgniarka informuje pacjenta, że powinien mieć ze sobą środki, które bierze w domu. Takie postępowanie nie jest prawidłowe, a w wielu przypadkach narusza prawa pacjentów.
Bardzo często zdarza się, że personel informuje o tym, że nie posiada leków, które są potrzebne pacjentowi. Tutaj podobnie jak u lekarza pierwszego kontaktu, doktor powinien poinformować o możliwości stosowania innych środków - wtedy chory może samodzielnie zdecydować, czy chce je przyjmować, czy woli pozostać przy lekach, które zażywa w domu. Z całą pewnością pacjent powinien poinformować o tym, jakie leki na choroby przewlekłe przyjmuje na stałe i prosić o wydanie środków, które umożliwią kontynuację terapii.
7. Prawo pacjenta do leków w programach lekowych i chemioterapii
Program lekowy jest szczególnym rodzajem leczenia - dotyczy finansowania z budżetu państwa drogich terapii w konkretnych schorzeniach. Do programu są kwalifikowani pacjenci, którzy spełniają określone kryteria medyczne.
Zarówno badania diagnostyczne, jak i leki są wtedy bezpłatne. Pacjenci otrzymują je podczas pobytu w szpitalu lub do domu.
Tak jest na przykład w przypadku chemioterapii – leki są wydawane bezpłatnie, niezależnie od tego, czy są stosowane w czasie pobytu szpitalnego czy też są to środki doustne wydawane do domu.
W obu przypadkach (w programie lekowym, jak i chemioterapii doustnej), pacjent otrzymuje bezpłatnie lek z apteki szpitalnej w ilości niezbędnej do czasu następnej wizyty.
Rodzi się więc pytanie, czy przy okazji wizyty związanej z programem lekowym lub chemioterapią, pacjent może poprosić lekarza o wystawienie tzw. recepty szpitalnej na inne leki i wówczas otrzyma je bezpłatnie? Nie, ponieważ apteka szpitalna pełni zupełnie inną rolę niż ogólnodostępna.
Do zadań apteki szpitalnej należy sporządzanie leków do żywienia pozajelitowego albo dojelitowego, przygotowywanie leków w dawkach dziennych, w tym leków cytostatycznych, sporządzanie produktów radiofarmaceutycznych na potrzeby udzielania świadczeń pacjentom danego szpitala, wytwarzanie płynów infuzyjnych, przygotowywanie roztworów do hemodializy i dializy dootrzewnowej, organizowanie zaopatrzenia szpitala w produkty lecznicze i wyroby medyczne oraz zaopatrywanie w określone leki pacjentów leczonych w programach lekowych i chemioterapii.
W przypadku kiedy pacjent jest wypisywany ze szpitala, powinien otrzymać recepty wypisane na wszystkie leki niezbędne do leczenia poszpitalnego. Podobnie w przypadku odbywania wizyt związanych z leczeniem w programie lekowym lub chemioterapią, pacjent ma prawo poprosić lekarza o wypisanie recepty na inny lek niż to wynika z programu lekowego lub chemioterapii. Recepty te pacjent realizuje jednak w aptece ogólnodostępnej, a nie szpitalnej, na zasadach odpłatności określonych dla leków refundowanych.
8. Czy pacjent ma prawo zwrócić wydany w aptece lek?
Nie ma możliwości dokonania zwrotu wydanych w aptece leków. Od tej zasady istnieje jednak kilka wyjątków. Pacjent ma prawo do zwrotu leków w trzech przypadkach:
- lek ma niewłaściwą jakość, na przykład zmienił się kolor lub wygląd (doszło do rozwarstwienia syropu lub iniekcji), w stosunku do tego, który został opisany w ulotce,
- lek został nieprawidłowo wydany (pojęcie nieprawidłowego wydania może dotyczyć wydania niewłaściwej ilości w stosunku do tej, która została przepisana na recepcie, jak również sytuacji wydania odpowiednika leku osobie, która realizowała receptę, ale nie jest pacjentem, na którego recepta została wystawiona. Trzeba pamiętać, że wyłącznie pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy (rodzic) ma prawo podjęcia decyzji o zmianie leku na odpowiednik),
- wydany lek został sfałszowany.
Tekst autorstwa Anny Banaszewskiej, Kancelaria Radcy Prawnego Michała Modro
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.