Sport a odporność
"Sport to zdrowie” – ta maksyma jest znana każdemu. Prawdą jest, że regularne ćwiczenia i aktywność fizyczna poprawiają sprawność organizmu, a w tym odporność. Są jednak sytuacje, gdy sport wpływa negatywnie na bariery ochronne organizmu, związane przede wszystkim z wyczynowym uprawianiem sportu.
1. Ruch a odporność
Nie każdy wysiłek fizyczny oddziałuje jednakowo na układ odpornościowy organizmu. Wysiłki intensywne powodują krótkotrwały spadek odporności, przede wszystkim nieswoistej (zależnej od mechanizmów cytotoksycznych i żernych). Nie obserwuje się wpływu wysiłku fizycznego na odporność swoistą (zależną od przeciwciał).
2. Optymalny wysiłek fizyczny
Za najbardziej optymalny uznaje się umiarkowany wysiłek fizyczny tj. pokonywanie biegiem dystansu 15-25 km tygodniowo przy akcji serca 110-140/min i stężeniu kwasu mlekowego w surowicy 2.5-3.0 mmol/l. Udowodniono zmniejszoną częstość zakażeń układu oddechowego u osób poddawanych umiarkowanym wysiłkom. W tym mechanizmie upatruje się możliwość pozytywnego wpływu umiarkowanego wysiłku fizycznego na odporność u osób starszych, osób zakażonych wirusem HIV czy też z zespołem przewlekłego zmęczenia. Nie ma jednak do tej pory dowodów naukowych potwierdzających to założenie.
3. Odporność a przewlekły stres
Czynnikiem znacznie wpływającym na odporność organizmu jest przewlekły stres. Tego typu reakcja stresowa może być wywołana przez różnorodne czynniki, w tym np. intensywny wysiłek fizyczny.
Odpowiedź organizmu na stres obejmuje reakcję układu krążenia (wzrost częstości akcji serca, wzrost rzutu serca i pojemności minutowej, wzrost ciśnienia skurczowego krwi, rozszerzenie naczyń w mięśniach oraz wzrost zużycia tlenu) oraz reakcję neurohormonalną (aktywację układu współczulnego, wzrost stężenia katecholamin i kortyzolu), zatem wpływ na układ odpornościowy można wiązać z reakcją na przewlekły stres i ogólnym wyczerpaniem ustroju.
Przewlekły stres powoduje znaczne osłabienie ludzkiej odporności. Osoby go przeżywające częściej chorują na choroby zakaźne. Dotyczy to również sportowców w okresie przetrenowania. Przyjmowanie napojów bogatych w węglowodany przed, w trakcie oraz po długotrwałych, intensywnych wysiłkach zmniejsza wywoływaną reakcję stresową i jej wpływ na układ odpornościowy.
4. Bardzo intensywny wysiłek a odporność
Bardzo intensywny i długotrwały wysiłek fizyczny np. bieg maratoński, wpływa przejściowo negatywnie na odporność organizmu. W wyniku tego typu wysiłku może dojść do przejściowego obniżenia odporności, co zwiększa ryzyko zakażeń górnych dróg oddechowych przez 3 do 72 godzin po wysiłku. Zjawisko to określane jest, jako „otwarte okno dla zakażeń”.
Mechanizm tego zjawiska jest złożony. Z jednej strony mamy wysiłek, jako intensywny stres, z drugiej strony skomplikowane mechanizmy immunologiczne. W skrócie polegają one na redystrybucji komórek systemu immunologicznego. Dochodzi do przejściowego zwiększenia liczby neutrofili (granulocytów obojętnochłonnych) we krwi, z jednoczesnym spadkiem liczby limfocytów. Równocześnie dochodzi do spadku aktywności żernej i bakteriobójczej neutrofili oraz aktywności komórek NK (komórki odpowiedzi nieswoistej). Powoduje to przejściowe osłabienie odporności przeciwdrobnoustrojowej. Stan ten normuje się po ok. 24 godzinach.
5. Wysiłek fizyczny a odporność swoista
Wysiłek fizyczny nie wpływa w żaden sposób na odporność swoistą. Z tego powodu intensywny wysiłek fizyczny nie jest przeciwwskazaniem do szczepień ochronnych! Szczególnie wskazane jest szczepienie sportowców przeciwko WZW typu B, tężcowi i błonicy, grypie oraz szczepionką pneumokokową.
6. Przetrenowanie a odporność
Najbardziej ogólną definicją przetrenowania jest określenie go, jako stanu, w którym doszło do zachwiania równowagi między przebiegiem procesów restytucji a stosowanymi bodźcami treningowymi i obciążeniami startowymi, co, z pewnym uproszczeniem, można zdefiniować, jako nadmiar treningu i startów, a niedostatek wypoczynku. O ile tzw. przetrenowanie krótkotrwałe wpływa w małym stopniu na odporność organizmu, to przetrenowanie długotrwałe może znacznie zwiększyć podatność organizmu na infekcje, a także doprowadzić do przewlekłego osłabienia, spadku formy, a nawet zaburzeń rozrodczych.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.