Układ limfatyczny – funkcje, budowa, choroby. Jak oczyścić i poprawić przepływ limfy w organizmie?
Układ limfatyczny (układ chłonny) jest częścią układu odpornościowego, wspiera też działanie układu krwionośnego. Dobrze funkcjonujący pomaga utrzymać równowagę w organizmie. Jednak upośledzenie jego pracy może prowadzić do poważnych zaburzeń. Jakie choroby atakują go najczęściej? Jakie są najważniejsze funkcje układu limfatycznego?
- 1. Co to jest układ limfatyczny?
- 2. Jak zbudowany jest układ limfatyczny?
- 3. Jak działa układ limfatyczny w organizmie?
- 4. Układ limfatyczny – funkcje węzłów chłonnych
- 5. Jak układ limfatyczny zwalcza infekcje?
- 6. Jakie choroby atakują układ limfatyczny?
- 7. Jakie są objawy zaburzeń w układzie limfatycznym?
- 8. Jakie są przyczyny obrzęków limfatycznych?
- 9. Jak diagnozuje się problemy z układem limfatycznym?
- 10. Jakie są możliwości leczenia chorób układu limfatycznego?
- 11. Jak poprawić przepływ limfy w organizmie?
- 12. Wsparcie układu limfatycznego – ćwiczenia
- 13. Jak oczyścić układ limfatyczny?
- 14. Jak dbać o zdrowie układu limfatycznego?
1. Co to jest układ limfatyczny?
Układ limfatyczny (łac. systema lymphaticum) to rozbudowana sieć naczyń, odpowiedzialna za zachowywanie prawidłowej równowagi płynów w organizmie, a także za ochronę przed infekcjami. Składa się z wielu naczyń limfatycznych, transportujących chłonkę (limfa).
Co to jest i jak wygląda limfa? To płyn zawierający białka, sole, glukozę oraz inne substancje. Jest on bezbarwny i wodnisty. Jedną z głównych funkcji układu limfatycznego jest właśnie zbieranie nadmiaru limfy z tkanek ciała i transportowanie jej do krwi.
Ponadto układ limfatyczny pomaga zwalczać wirusy, bakterie i grzyby, które mogą stać się przyczyną infekcji. Jest to możliwe, gdyż drobnoustroje te filtrowane są przez węzły chłonne, stanowiące jeden z elementów układu chłonnego.
2. Jak zbudowany jest układ limfatyczny?
Budowa układu limfatycznego jest dość złożona. Tkanka limfatyczna zlokalizowana jest przede wszystkim:
- w szpiku kostnym,
- śledzionie,
- grasicy,
- węzłach chłonnych,
- migdałkach.
Oprócz tego na układ limfatyczny człowieka składają się naczynia limfatyczne (wyróżnia się tu dwa duże pnie – przewód limfatyczny prawy i przewód piersiowy). A krążąca w układzie limfatycznym chłonka zawiera limfocyty, będące elementem układu odpornościowego.
3. Jak działa układ limfatyczny w organizmie?
Układ limfatyczny rozpoczyna się w okolicach dolnej części kręgosłupa. Tam zbiera limfę z miednicy, jamy brzusznej, dolnych rejonów klatki piersiowej. Dalej przebiega przez klatkę piersiową i uchodzi do dużej żyły po lewej stronie szyi.
Przewód chłonny prawy, który jest drugim ważnym naczyniem limfatycznym, odpowiada za zbieranie limfy z prawej strony szyi, klatki piersiowej i ramienia. Ma ujście do żyły zlokalizowanej po prawej stronie szyi.
Największym narządem układu limfatycznego jest śledziona. Jej zadaniem jest kontrolowanie ilości krwi i krwinek, krążących po organizmie. Odpowiada również za niszczenie uszkodzonych krwinek.
Centralny narząd układu limfatycznego – grasica – kontroluje rozwój obwodowych tkanek limfatycznych. A migdałki stanowią barierę obronną przed czynnikami chorobotwórczymi.
4. Układ limfatyczny – funkcje węzłów chłonnych
Jedną z ważniejszych części układu limfatycznego są węzły chłonne (węzły limfatyczne). Są zlokalizowane w różnych miejscach na ciele, jednak ich największe skupiska występują m.in. pod żuchwą, kolanami, pachami, w pachwinach, klatce piersiowej, okolicach łokci, czy na szyi.
Najważniejszą funkcją węzłów chłonnych jest filtracja limfy oraz wytwarzanie przeciwciał. Odgrywają więc kluczową rolę dla sprawnego funkcjonowania układu odpornościowego.
5. Jak układ limfatyczny zwalcza infekcje?
Układ limfatyczny jest siecią transportową dla układu odpornościowego. Krążąca w nim chłonka zawiera dużą liczbę białych krwinek, zwanych limfocytami. Limfocyty są bardzo ważne dla odporności.
Limfocyty T wytwarzane są w szpiku kostnym, dojrzewają w grasicy. Wchodzą w bezpośredni kontakt z antygenem, biorą udział w odporności komórkowej. Z kolei, produkowane w szpiku kostnym, limfocyty B odpowiadają za wytwarzanie swoistych przeciwciał, uczestniczących w procesach odpornościowych.
Do kontaktu limfocytów T i B z antygenami dochodzi w węzłach chłonnych. Węzły chłonne filtrują przepływający przez nie płyn limfatyczny, a krwinki białe reagują na patogeny.
6. Jakie choroby atakują układ limfatyczny?
Istnieją pewne choroby, które upośledzają pracę węzłów chłonnych, śledziony oraz tkanki limfatycznej. Należą do nich:
- Limfadenopatia – ogólne powiększenie węzłów chłonnych w wyniku zlokalizowanej w ich pobliżu infekcji. Jeśli powiększonych jest więcej węzłów, może to wskazywać na poważniejsze schorzenie.
- Zapalenie węzłów chłonnych – do zapalenia tego typu dochodzi w wyniku infekcji tkanki samego węzła chłonnego. Miejsce węzła jest wtedy opuchnięte i bolesne, a skóra na jego powierzchni zaczerwieniona i gorąca w dotyku. Przypadłość ta najczęściej spowodowana jest infekcją bakteryjną i dotyczy węzłów chłonnych szyjnych.
- Chłoniak – jest to choroba nowotworowa, w której przebiegu limfocyty zmieniają się nieprawidłowo, po czym dochodzi do ich proliferacji. Węzły chłonne się powiększają, a komórki nowotworowe zajmują zdrową tkankę i mogą powodować powstawanie guzów w innych częściach ciała.
- Splenomegalia – powiększenie śledziony. Do splenomegalii dochodzi zazwyczaj w wyniku infekcji wirusowej, chociaż zdarza się, że śledziona powiększa się przez inne choroby, np. raka.
Inne możliwe zaburzenia związane z układem limfatycznym to m.in. obrzęk limfatyczny, angina, zapalenie migdałków, czy filarioza limfatyczna.
7. Jakie są objawy zaburzeń w układzie limfatycznym?
Zaburzenia w działaniu układu limfatycznego mogą powodować zablokowanie, czy spowolnienie drenażu płynu. W następstwie może dojść do obrzęków limfatycznych. Objawy to m.in. opuchlizna, zwiększenie obwodu kończyny, zaczerwienienie, swędzenie, twarda i napięta skóra, słoniowacizna.
W przypadku zapalenia naczyń chłonnych pojawia się najczęściej zaczerwienienie, obrzęk i ból. Może pojawić się też gorączka, dreszcze czy pogorszenie samopoczucia.
Ważny element układu limfatycznego to węzły chłonne. Powiększenie węzłów chłonnych sugeruje infekcję i jest pierwszym wskazaniem do wizyty u lekarza, szczególnie gdy powiększonych jest więcej niż jeden węzeł chłonny.
Zobacz także
8. Jakie są przyczyny obrzęków limfatycznych?
Wyróżnia się dwa rodzaje obrzęków limfatycznych – pierwotny i wtórny. Pierwotny obrzęk limfatyczny jest wynikiem wrodzonych nieprawidłowości, często na skutek hipoplazji czy aplazji naczyń limfatycznych.
Z kolei możliwe przyczyny wtórnego obrzęku limfatycznego to:
- guzy,
- filarioza,
- operacje naczyniowe, operacyjne leczenie nowotworów, usunięcie węzłów chłonnych, powikłania radioterapii,
- stany zapalne i infekcje,
- uszkodzenia wynikające z urazów mechanicznych,
- przewlekła niewydolność żylna,
- otyłość,
- zmiany bliznowate, uciśnięcia.
9. Jak diagnozuje się problemy z układem limfatycznym?
Jednym z ważniejszych badań, wykorzystywanych diagnostyce chorób układu limfatycznego jest limfoscyntygrafia. Pozwala na ocenę naczyń limfatycznych, węzłów chłonnych i przepływu limfy.
Inne badania wykonywane w diagnostyce schorzeń związanych z układem limfatycznym to m.in. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badania laboratoryjne, czy USG metodą Dopplera.
10. Jakie są możliwości leczenia chorób układu limfatycznego?
Metody leczenia problemów układu limfatycznego zależą od schorzenia. Najczęstszym schorzeniem tego układu jest obrzęk limfatyczny. Leczy się go m.in. za pomocą ćwiczeń ruchowych. Konieczna może być rehabilitacja. Ponadto stosuje się także leki zmniejszające obrzęki, drenaż limfatyczny, wibroterapię czy bandażowanie.
W przypadku zapalenia węzłów chłonnych o podłożu bakteryjnym konieczne może być wdrożenie antybiotykoterapii i środków przeciwbólowych.
W przypadku chłoniaka podstawowymi metodami leczenia są chemioterapia i radioterapia. Jednak dokładna strategia leczenia jest zależna od typu chłoniaka. Ważne jest też stadium zaawansowania choroby oraz uwzględnienie czynników prognostycznych.
11. Jak poprawić przepływ limfy w organizmie?
Przepływ limfy w organizmie może usprawnić:
- regularna aktywność fizyczna, ćwiczenia na obrzęk limfatyczny,
- odpowiednie nawodnienie organizmu,
- zdrowa, bogata w składniki odżywcze dieta,
- masaże limfatyczne,
- szczotkowanie na sucho,
- odzież kompresyjna,
- głębokie oddychanie z przepony.
12. Wsparcie układu limfatycznego – ćwiczenia
Ćwiczenia wspierające układ limfatyczny nie muszą być zbyt intensywne. Ważne, by wykonywać je regularnie. Dobrze sprawdzają się m.in. spacery, jazda na rowerze, joga, pływanie rozciąganie, trening siłowy, ćwiczenia z gumami oporowymi, czy aqua aerobik. Ważne jest także głębokie oddychanie.
Proste ćwiczenia w pozycji leżącej, stymulujące krążenie krwi i limfy to np.:
- ruchy okrężne stopami,
- naprzemienne skręty miednicy,
- powolne unoszenie bioder,
- przyciąganie zgiętej nogi w kierunku klatki piersiowej,
- okrężne ruchy uniesionymi rękoma,
- naprzemienne krążenia nadgarstkami,
- unoszenie niewielkich obciążeń nad klatką piersiową.
Pomocny może być także marsz w miejscu, czy ruchy barkami i ramionami (przód/tył).
13. Jak oczyścić układ limfatyczny?
Podstawą detoksykacji jest zdrowa dieta. Należy ograniczyć spożywanie produktów przetworzonych, cukrów prostych, czerwonego mięsa, białej mąki, soli i nabiału. Ponadto zaleca się dietę ubogą w tłuszcze nasycone.
W trakcie oczyszczania ogromne znaczenie ma picie dużej ilości wody. Pomocne mogą być także napary ziołowe. Zioła, które pomagają oczyścić limfę to m.in. ostropest plamisty, rumianek, skrzyp polny, ziele nostrzyka, pokrzywa, czystek, melisa, czy korzeń Manjistha.
W oczyszczeniu układu limfatycznego pomocne może być też korzystanie z sauny. Sauna, z uwagi na wysoką temperaturę, pobudza krążenie krwi i przyspiesza oczyszczanie organizmu z toksyn.
14. Jak dbać o zdrowie układu limfatycznego?
Do prawidłowego przepływu limfy potrzebny jest przede wszystkim regularny ruch. Nie mniej ważna jest także zbilansowana dieta oraz odpowiednie nawadnianie. Inne istotne elementy, które pomagają zadbać o zdrowie układu limfatycznego to:
- unikanie zanieczyszczeń,
- ograniczenie stresu,
- rezygnacja z obcisłych ubrań,
- unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji,
- głębokie oddychanie.
Ważne jest także dbanie o ogólny stan zdrowia, utrzymywanie zdrowej wagi oraz samokontrola węzłów chłonnych.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.