Zapalenie żołądka (zapalenie błony śluzowej żołądka, nieżyt żołądka) - przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Zapalenie żołądka i dwunastnicy bywa określane jako nieżyt żołądkowy lub katar żołądka, a także zapalenie błony śluzowej żołądka. Może przebiegać z bezkwaśnością, niedokwaśnością, nadkwaśnością lub kwaśnością prawidłową soku żołądkowego. Zaburzenia powstają z powodu błędów dietetycznych, spożycia pokarmów zakażonych np. gronkowcem lub zawierających toksyny, takie jak: jady bakterii, metabolity grzybów i pleśni, toksyczne związki chemiczne. Zapalenie żołądka mogą powodować również leki, a rozwojowi zapalenia sprzyja nadużywanie nikotyny. Jakie są objawy oraz przyczyny tej choroby żołądka?

1. Czym jest zapalenie żołądka?

Zapalenie żołądka (inaczej zapalenie błony śluzowej żołądka, nieżyt żołądka, katar żołądka, przeziębienie żołądka) to choroba układu pokarmowego, objawiająca się silnymi dolegliwościami. Schorzenie związane jest z podrażnieniami błony śluzowej znajdującej się w żołądku. W klasyfikacji ICD-10 kod choroby to K29 – stan zapalny żołądka i dwunastnicy.

U niektórych pacjentów pojawia się na skutek spożywania niezdrowych potraw, picia nadmiernej ilości alkoholu lub jako następstwo zakażenia bakteryjnego.

Zobacz film: "Wrzody a rak żołądka"

Czasem pojawia się również na skutek działania substancji toksycznych w naszym organizmie. Objawy zapalenia żołądka mogą być nie tylko bagatelizowane, ale także niezauważone, gdyż choroba przez wiele lat potrafi rozwijać się w ukryciu nie dając o sobie znać. Są jednak takie symptomy, które powinny nas zaniepokoić.

Chory żołądek nie może prawidłowo trawić, dochodzi do zaburzeń produkcji kwasów solnych i pogorszonego wchłaniania składników odżywczych, dlatego konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia i diety. Zbyt duża nadprodukcja kwasów to inaczej hipersekrecja żołądka.

Apteki w okolicy nie posiadają Twoich leków? Skorzystaj z KtoMaLek.pl i sprawdź, która apteka ma na stanie potrzebny lek. Zarezerwuj go on-line i zapłać za niego w aptece. Nie trać czasu na bieganie od apteki do apteki.

2. Zapalenie dwunastnicy – objawy i leczenie

Przyczyną bólu dwunastnicy może być zapalenie wywołane przez wirusy, bakterie i pasożyty. Często towarzyszy innym infekcjom układu pokarmowego i występuje dość powszechnie zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Może występować także z zapaleniem błony śluzowej opuszki dwunastnicy, czyli najwyżej położonej części tego narządu.

Objawy zapalenia dwunastnicy to przede wszystkim ból w nadbrzuszu, który pojawia się zwykle na czczo oraz ok. 2 godziny po posiłku. Występują także:

• nudności, czasem wymioty,
• biegunki,
• wzdęcia,
• kwaśne odbijanie.

Bywa, że zapaleniu dwunastnicy towarzyszy gorączka oraz ogólne osłabienie organizmu.

W przebiegu ostrego zapalenia dwunastnicy pojawia się dodatkowo krew w kale, czasem krwawe wymioty, zaburzenia przełykania i nagła utrata masy ciała. Jeśli śluzówka żołądka jest mocno przekrwiona i zaczerwieniona, co widać w badaniach obrazowych, oznacza to, że rozwinęło się rumieniowe zapalenie żołądka (gastropatia rumieniowa).

Nadżerkowe zapalenie dwunastnicy ma taki sam przebieg i objawy, co nadżerkowe zapalenie żołądka - wewnątrz narządu pojawiają się ubytki i owrzodzenia, które wywołują ból, pieczenie lub ssanie w żołądku. W przypadku, kiedy przyczyną jest nieżyt dwunastnicy, objawy pojawiają się najczęściej przed posiłkiem, czasem ok. godzinę po jedzeniu.

W leczeniu stosuje się połączenie antybiotyków oraz leków zobojętniających kwasy żołądkowe. Celem jest to, aby zmniejszyć stan zapalny dwunastnicy.

2.1. Funkcje błony śluzowej żołądka

Błona śluzowa żołądka wspiera prawidłowe trawienie i usprawnia wchłanianie witamin i składników odżywczych. Znajdują się w niej komórki odpowiedzialne za produkcję enzymów trawiennych, kwasu solnego oraz śluzu, którego zadaniem jest ochrona żołądka przed negatywnym działaniem tegoż kwasu.

Dzięki niej spożywane pokarmy są o wiele lepiej przyswajane, a także możliwe jest ich sprawne przesuwanie do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Uszkodzenie śluzówki żołądka prowadzi do pojawiania się bolesnych nadżerek, a także wrzodów. Takie same funkcje pełni błona śluzowa dwunastnicy.

3. Przyczyny zapalenia żołądka

Stany zapalne żołądka są zazwyczaj skutkiem błędów dietetycznych. Choroby żołądka u dorosłych bardzo często są konsekwencją zaniedbań ze strony pacjenta. Czynniki wywołujące zapalenie żołądka są na ogół znane:

• Nadużycie alkoholu.
• Leki o działaniu drażniącym błonę śluzową żołądka (np. środki przeciwbólowe i przeciwreumatyczne, przedawkowanie leków nasercowych zawierających naparstnicę, glikokortykoidy, leki przeciwnowotworowe).
• Oparzenie kwasami lub ługami.
• Promienie rentgenowskie (np. jako skutek uboczny stosowania promieniowania w leczeniu chorób).
• Zepsute produkty spożywcze skażone laseczką jadu kiełbasianego.
• Trujące grzyby.
• Zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Można je wykazać za pomocą gastroskopii z pobraniem wycinka błony śluzowej lub badania krwi.
• Zmiany ukrwienia.
• Następstwa refluksu po operacji żołądka.

Zapalenie żołądka może być także naturalną konsekwencją starzenia się organizmu i pojawiać się u seniorów. Może być wywołane przez różne czynniki. Zaliczymy do nich między innymi:

• uszkodzenia toksyczne,
• infekcje,
• nadmiar w spożywaniu aspiryny (czyli przyjmowanie zbyt dużych porcji kwasu acetylosalicylowego),
• alergie pokarmowe,
• niewydolność nerek,
• niewydolność wątroby,
• wstrząs spowodowany operacją,
• stres.

Zapalenie błony śluzowej żołądka powstaje również w wyniku nadużywania alkoholu lub w przypadku przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Katar żołądka może być również wywołany przez bakterię Helicobacter pylori.

4. Ostre zapalenie żołądka

Ostre zapalenie żołądka ma intensywny i szybki przebieg. Najczęściej wywołane jest zakażeniem bakterią Helicobacter pylori. Bardzo często bakteria atakuje w wieku dziecięcym i wówczas nie daje żadnych objawów. Pozostaje jednak w organizmie i uaktywnia się znacznie później, dając szereg nieprzyjemnych dolegliwości.

Ostry nieżyt żołądka objawia się przede wszystkim poprzez silne bóle brzucha, nudności oraz wymioty.

4.1. Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowe zapalenie żołądka)

Ostrą gastropatią krwotoczną, inaczej nadżerkową, nazywa się uszkodzenie błony śluzowej, w wyniku którego na jej powierzchni tworzą się krwawiące nadżerki żołądka, czyli ubytki.

Przyczyną gastropatii może być stosowanie niektórych leków (szczególnie z grupy NLPZ), nadużywanie alkoholu, a także stres. Ryzyko rozwoju choroby żołądka zwiększa także chemioterapia, przyjmowanie preparatów z żelazem oraz działanie toksyn.

Celem leczenia jest wygojenie krwotocznych zmian, w tym celu stosuje się leki zobojętniające kwasu żołądkowego (np. inhibitory pompy protonowej). Ważna jest także zmiana diety na okres kilku tygodni. Krwotoczne zapalenie żołądka leczy się zwykle kilka tygodni.

5. Przewlekłe zapalenie żołądka

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka to sytuacja, w której objawy występują długotrwale, ale są mniej dokuczliwe, niż w fazie ostrej. Czasem w ogóle nie wywołuje objawów albo pojawiają się one sporadycznie.

Najczęstsze objawy to:

• bóle w nadbrzuszu,
• uczucie pełności po posiłku,
• nudności,
• wymioty.

6. Autoimmunologiczne i zanikowe zapalenie żołądka

Zanikowe zapalenie żołądka może być spowodowane zakażeniem bakteryjnym i objawia się podobnie, jak wszystkie inne rodzaje choroby żołądka. Może także wystąpić tzw. autoimmunologiczne zapalenie żołądka. Wówczas organizm atakuje komórki produkujące kwas solny.

Autoimmunologiczne zapalenie żołądka może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów, w tym także chłoniaka.

7. Nieżyt żołądka u dzieci

Zapalenie żołądka u dziecka najczęściej wywołane jest infekcjami bakteryjnymi, szczególnie zakażeniem Helicobacter pylori. Najczęściej choroba u dzieci ma charakter przewlekły.

Najczęściej objawy nieżytu żołądka u dzieci to bóle brzucha, brak apetytu oraz nudności i wymioty. Dzieci mają dużo bardziej wrażliwą błonę śluzową żołądka, dlatego też są bardziej podatne na infekcje i stany zapalne żołądka. Leczenie opiera się na włączeniu odpowiedniej diety oraz ustalenie dawkowania leków zobojętniających.

Zapalenie dwunastnicy u dzieci zdarza się nieco rzadziej, a leczenie jest podobne do tego, które jest stosowane u dorosłych.

8. Zapalenie żołądka – objawy

Większość chorób żołądka i w ogóle układu pokarmowego objawia się w podobny sposób i przypomina zatrucie. Przede wszystkim odczuwamy wtedy bóle, doświadczamy nieprzyjemnego odbijania. Wśród charakterystycznych objawów zapalenia żołądka wymienia się również:

• mdłości,
• zgaga,
• wymioty,
• uczucie pełności w żołądku,
• ból w okolicy nadbrzusza,
• częsta, nawracająca czkawka
• krwawienie z układu pokarmowego
• ból w dołku podsercowym pojawiający się 1-2 godz. po posiłku (wrzód żołądka),
• ból pod prawym łukiem żebrowym 3-5 godz. po jedzeniu, a także w nocy i na czczo (wrzód dwunastnicy).

8.1. Jak rozpoznać zapalenie żołądka?

Pojawienie się nudności często bywa mylone ze zwykłym zatruciem pokarmowym. Jeżeli zdarzają się jednak coraz częściej, nie warto ich bagatelizować. Podejrzenie zapalenia żołądka należy jak najszybciej skonsultować z gastroenterologiem, który zleci szczegółowe badania.Tylko lekarz specjalista może zapewnić odpowiednie leczenie, dzięki któremu wrócimy szybko do zdrowia.

Wzdęcia to popularna dolegliwość, która towarzyszy wielu chorobom. Bywa nie tylko krępująca, ale również uciążliwa. Wzdęcia zazwyczaj wywołane są połykaniem nadmiernej ilości powietrza, spożywaniem niektórych pokarmów.

Bywają również objawem zapalenia żołądka. U większości osób objaw ten jest często ignorowany, a nadmierną ilość gazów przypisuje się niestrawności po zjedzonym posiłku. Jeśli występowanie gazów jest związane z zapaleniem żołądka, spożywanie środków farmakologicznych na tę dolegliwość może bardziej zaszkodzić niż pomóc. Warto udać się na konsultację lekarską.

Objawem zapalenia żołądka jest również częsta czkawka. U niektórych osób może pojawiać się nieustannie przez kilka dni. Przyczyną jej powstawania jest stale podrażniony żołądek.

Innymi przyczynami jej występowania są: szybkie jedzenie oraz picie bardzo zimnych lub bardzo gorących napojów. Nie należy jej bagatelizować, gdyż może świadczyć nie tylko o zapaleniu żołądka, ale także o wrzodach, refluksie lub zapaleniu otrzewnej.

Wymioty są reakcją obronną organizmu i najczęściej występują wraz z nudnościami i bólami brzucha. Pojawiają się, gdy treści pokarmowe podrażnią błonę śluzową.

Wymioty to również częsty objaw zapalenia żołądka. Bywają bardzo niebezpieczne, gdy wraz z nimi pojawia się krwawienie z przewodu pokarmowego. Jeśli wymioty występują regularnie, należy je bezwzględnie skonsultować ze specjalistą.

Zgaga, niestrawność, pieczenie w przełyku i za mostkiem pojawia się po zjedzeniu dużych posiłków. U niektórych występuje również po tzw. poobiedniej drzemce. Skutkiem zgagi mogą być nudności, uczucie odbijania, wzdęcia oraz wymioty.

Uczucie pieczenia może być wzmożone na skutek spożywania niektórych produktów spożywczych, np. alkoholu, cytrusów, kawy, tłustych potraw. Przyczyna jej częstego występowania powinna być jak najszybciej wykryta przez lekarza.

Bóle w środkowym nadbrzuszu o charakterze gniotącym, piekącym lub kurczowym w większości przypadków są objawem infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Ból brzucha opisywany jest przez pacjentów jako ostry lub przewlekły sygnał umiejscowiony w okolicach żołądka.

Dolegliwości bólowe w przebiegu zapalenia żołądka występują wraz z niestrawnością i mdłościami. Objaw warto skonsultować ze specjalistą. Bagatelizowanie tego problemu może skutkować jeszcze poważniejszymi problemami zdrowotnymi.

Zapalenie śluzówki żołądka może mieć charakter ostry. Wówczas objawy pojawiają się nagle.

8.2. Zapalenie żołądka a wrzody

Zapalenie żołądka nie musi prowadzić do rozwoju wrzodów. Zwykle leczenie choroby daje dobre efekty, jednak jeśli jest podjęte zbyt późno lub prowadzone niewłaściwe, może dojść do rozrostu nadżerek, co w konsekwencji prowadzi do powstania wrzodów żołądka. Wówczas poza leczeniem inhibitorami pompy protonowej stosuje się także bardzo restrykcyjną dietę wrzodową.

Efekty leczenia mogą być widoczne po kilku lub kilkunastu tygodniach terapii.

9. Diagnostyka zapalenia błony śluzowej żołądka

Przy nieżycie żołądka niezwykle istotne jest szybkie rozpoznanie. Dzięki temu choroba jest w większości przypadków zupełnie wyleczalna. Jeśli objawy zostaną jednak zbagatelizowane, wówczas wzrasta szansa na wystąpienie choroby nowotworowej związanej z układem pokarmowym.

Kiedy pojawiają się krwawe wymioty, koniecznie trzeba wykonać gastroskopię. Badanie wskaże dokładnie przyczynę (inną przyczyną krwawych wymiotów może być pęknięcie śluzówki w obrębie przełyku i wpustu do żołądka). Oprócz gastroskopii lekarz zaleca badanie składu soku żołądkowego. W tym przypadku sprawdza się, czy wydzielanie soku żołądkowego nie jest zaburzone.

Zapalenia żołądka i dwunastnicy rozpoznaje się na podstawie zebranego wywiadu, określenia zdolności wydzielniczych błony śluzowej żołądka za pomocą sondy, obejrzenia za pomocą gastroskopu wyglądu i nasilenia zmian w błonie śluzowej żołądka.

10. Leczenie nieżytu żołądka

W przypadku zapalenia błony śluzowej żołądka stosuje się początkowo leczenie objawowe. Sprowadza się ono do przerwania wpływu na błonę śluzową żołądka szkodliwych czynników, które prawdopodobnie wyzwoliły stan zapalny.

Zapalnie zmieniona błona śluzowa nie może funkcjonować prawidłowo i wymaga regeneracji, wobec tego należy stworzyć sprzyjające warunki poprzez wstrzymanie podawania trudniej strawnych posiłków. Najlepiej jest przez 1-2 dni zastosować ścisłą dietę złożoną z sucharów i gorzkiej herbaty. Dodatkowo stosuje się leki osłaniające błonę śluzową żołądka.

Jeżeli w wyniku diagnozowania zapalenia żołądka wykazano obecność bakterii Helicobacter pylori, należy zacząć leczenie od tzw. eradykacji żołądka. Oznacza to usunięcie bakterii, gdyż to ona jest przyczyną zapalenia, a następnie pojawiających się owrzodzeń żołądka, a przede wszystkim dwunastnicy.

Jeśli występują objawy nieżytu lub jakiejkolwiek choroby błony śluzowej żołądka o charakterze bakteryjnym, eradykacja polega na zastosowaniu terapii skojarzonej dwóch antybiotyków, na które wrażliwa jest bakteria, oraz leku z grupy inhibitorów pompy protonowej, np. omeprazolu. W przypadku, gdy takie leczenie zapalenia żołądka nie skutkuje, wprowadzana jest terapia czterolekowa, gdzie do poprzednich leków dołącza się związek bizmutu. W przypadku, kiedy przyczyną nie są bakterie, zwykle wystarczy stosowanie leków z grupy IPP oraz diety wrzodowej.

Nieleczony nieżyt żołądkowy może prowadzić do rozwoju wrzodów żołądka, a także dolegliwości, takich jak zapalenie dwunastnicy.

11. Jak zapobiec zapaleniu żołądka?

Leki na nieżyt żołądka to nie wszystko. Konieczne jest także dbanie o swój organizm i prowadzenie zdrowego trybu życia.

W stanach o przebiegu gwałtownym – z gorączką i biegunką, przy ogólnym znacznym osłabieniu i odwodnieniu, zwłaszcza w starszym wieku, oraz spadku ciśnienia – niezbędna jest pomoc lekarska, a także bardzo często leczenie szpitalne.

Aby zapobiec tego typu schorzeniom, należy unikać wszystkich wyżej wymienionych czynników mogących stać się przyczyną stanów zapalnych, a w tym zaprzestać nadużywania alkoholu oraz palenia tytoniu. Warto zwrócić uwagę także na dietę.

12. Zapalenie żołądka – dieta

Dieta przy zapaleniu żołądka musi być lekkostrawna, pozbawiona tłustych dań, a także bogata w chude produkty. Leczenie domowe opiera się na spożywaniu określonych potraw, a także unikanie tych, które mogą podrażnić wrażliwe ściany żołądka.

W przypadku leczenia zapalenia żołądka oraz jego zapobieganiu najlepsze będą dania gotowane na parze lub w wodzie, a także duszone. Bardzo ważne w diecie są „budynie” z mięsa lub ryb, z drobną kaszą lub ryżem. Do zagęszczania potraw nie stosuje się zasmażek.

Celem diety jest regeneracja żołądka i wsparcie jego odbudowy. Dzięki temu zmniejsza się stan zapalny, a pacjent wraca do pełnego zdrowia.

Przy zapaleniu żołądka szczególnie poleca się:

• produkty świeże, dojrzałe,
• łagodne przyprawy,
• produkty gotowane, gotowane na parze,
• produkty duszone bez wstępnego obsmażania,
• produkty pieczone w folii lub pergaminie,
• produkty chude,
• używanie tłuszczów roślinnych,
• masło,
• oleje,
• sosy naturalne, bez zasmażek, zagęszczane mąką i śmietaną lub mąką i mlekiem,
• zupy na wywarach warzywnych,
• owoce spożywane jako gotowane i rozdrabniane,
• rozcieńczane soki.

W chorobie wrzodowej osłaniające działanie ma między innymi siemię, a według medycyny ludowej również sok z kiszonej kapusty i woda z gotowanych ziemniaków.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.