Demineralizacja zębów – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie

Demineralizacja zębów, czyli odwapnienie szkliwa, to proces prowadzący do próchnicy. Polega na obniżaniu zawartości substancji nieorganicznych w szkliwie, zwłaszcza minerałów, najczęściej fosforu (fosforanów) i wapnia.

Szkliwo jest najtwardszą tkanką organizmu. W około 96% składa się z substancji mineralnych. To głównie związki wapniowe i fosforanowe. Pozostałe 4% stanowi woda. Zadaniem szkliwa jest ochrona zęba przed uszkodzeniem mechanicznym, termicznym oraz bakteryjnym.

Odwapnienie szkliwa zębów polega na jego demineralizacji. Objawia się w postaci zmatowienia i białej plamki widocznej na powierzchni zęba.

Kiedy szkliwo zębów jest osłabione, może pojawić się nadwrażliwość (np. na zimne, gorące lub kwaśne pokarmy). Nadwrażliwości często towarzyszy przeszywający, nieprzyjemny ból. Występowanie jasnych plam na zębach może wskazywać na początkowy rozwój procesu próchnicowego.

Bezpośrednią przyczyną odwapnienia szkliwa jest próchnica wywołana niedoborem minerałów, w szczególności wapnia. Głównym winowajcą jest nieprawidłowa dieta, zwłaszcza nadmiar węglowodanów prostych w postaci cukrów. Te stanowią doskonałą pożywkę dla bakterii bytujących w jamie ustnej.

Wskutek rozkładu cukrów powstają kwasy organiczne, które obniżają pH w jamie ustnej. Następuje rozmiękczenie i wypłukiwanie ze szkliwa jonów wapnia. W zębie otwierają się pory, a na jego powierzchni pojawia się matowa plamka. Długotrwałe działanie kwasów i cukrów może naruszyć szkliwo zębów oraz spowodować ubytki w jego strukturze.

Odwapnienie zębów może mieć również związek z zaburzoną mineralizacją w okresie przederupcyjnym. Nie bez znaczenia są częste infekcje z wysoką gorączką, astma, choroby płuc, a także stosowanie antybiotyków, leków steroidowych czy leków kanału wapniowego.

Na demineralizację wpływa także nadmierna ekspozycja na zawarte w wodzie lub powietrzu szkodliwe substancje emitowane przez przemysł: metale ciężkie, węglowodory, fenole, środki ochrony roślin czy nawozy sztuczne. Odwapnione zęby to także objaw fluorozy. Prowadzi do niej przyjmowanie zbyt dużej dawki fluorków do około 6.-7. roku życia.

Inne przyczyny demineralizacji zębów to:

• wiek,
• gromadzenie się płytki nazębnej wskutek nieodpowiedniej higieny jamy ustnej,
• stosowanie produktów do wybielania zębów,
• częste mycie zębów zbyt twardą szczoteczką,
• uraz zębów mlecznych, popękane zęby, ślady obecności zamków ortodontycznych,
• choroby, na przykład refluks jelitowo-żołądkowy,
• ubytki spowodowane próchnicą.

Na demineralizację najbardziej narażone są świeżo wyrznięte zęby u dzieci i młodzieży. Ma to związek z mniejszą zawartością składników mineralnych i większą zawartością wody w poszczególnych warstwach szkliwa. W młodych zębach łatwiej następuje nie tylko demineralizacja, ale i remineralizacja, czyli proces odbudowy szkliwa.

Odwapnienie szkliwa występuje często nie tylko u dzieci i dorosłych, ale także u osób noszących aparaty ortodontyczne oraz protezy.

Białe plamy demineralizacyjne można usunąć. Oznacza to, że proces demineralizacji jest odwracalny, o ile powierzchowna warstwa szkliwa pozostaje nienaruszona, a postępowanie terapeutyczne zostanie wdrożone odpowiednio wcześnie. Odwapnieniu warto także zapobiegać.

Jak przeciwdziałać demineralizacji szkliwa? Należy zapewnić profilaktykę fluorkową, tak profesjonalną, jak i domową. Warto sięgnąć po pasty i żele fluorkowe zawierające w swoim składzie składniki niezbędne do odbudowy szkliwa, takie jak wapń czy fosfor. W gabinetach stomatologicznych stosuje się preparaty fluorkowe o wysokim stężeniu.

W przypadku demineralizacji zębów niezwykle ważne jest także dokładne czyszczenie zębów oraz trudno dostępnych miejsc oraz języka. Wczesne wdrożenie kompleksowego postępowania profilaktyczno-leczniczego wpływa na powodzenie leczenia demineralizacji szkliwa.

Należy także spożywać pokarmy bogate w minerały wykorzystywane do wzmacniania szkliwa zębów. Warto je żuć powoli, by mogły zmieszać się ze śliną. Pokarmami bogatymi w minerały są:

• sery,
• jajka,
• mięso,
• seler,
• brokuły,
• rzepa.

Warto także ograniczać spożywanie słodkich i gazowanych napojów. Kwaśne soki dobrze pić przez słomkę, by ograniczyć kontakt szkliwa z kwasami.