Nadczynność kory nadnerczy - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Nadczynność kory nadnerczy to stan, w którym nadnercza produkują zbyt dużą ilość jednego lub kilku hormonów steroidowych, na przykład kortyzolu i aldosteronu. Nadmiar tych hormonów skutkuje wystąpieniem objawów, takich jak zmiany masy ciała, wahania nastroju, zaburzenia miesiączkowania czy gospodarki wodno-elektrolitowej.
1. Funkcje nadnerczy
Nadnercza to parzyste narządy położone na górnym biegunie nerek. Lewe kształtem przypomina półksiężyc, natomiast prawe - piramidę, składają się z dwóch głównych części: rdzenia i kory.
Te dwa elementy strukturalne różnią się nie tylko budową, ale także funkcją i pochodzeniem rozwojowym. Najprościej mówiąc, kora nadnerczy zajmuje się syntezą oraz wydzielaniem hormonów steroidowych, takich jak kortyzol, aldosteron i hormony płciowe. Z kolei rdzeń nadnerczy produkuje aminy katecholowe, takie jak adrenalina i noradrenalina, które m.in. przyspieszają pracę serca oraz poszerzają źrenice w sytuacjach stresowych.
Nadczynność kory nadnerczy może objawiać się jako zespół Cushinga, który wynika z nadmiaru hormonu kortyzolu, zespół Conna (spowodowany nadprodukcją aldosteronu) czy hiperandrogenizm (wynik nadmiaru androgenów w organizmie).
2. Co to jest nadczynność kory nadnerczy?
Nadczynność kory nadnerczy to stan, w którym nadnercza produkują nadmierną ilość hormonów steroidowych. Te gruczoły umieszczone przy górnych biegunach nerek wytwarzają hormony płciowe, a także kortyzol i aldosteron, które regulują wiele procesów w organizmie.
W przypadku nadczynności dochodzi do nadprodukcji jednego lub kilku z tych hormonów, co zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu i powoduje wystąpienie wielu różnych objawów.
3. Przyczyny nadczynności kory nadnerczy
Nadczynność kory nadnerczy jest w wielu przypadkach spowodowana guzem chromochłonnym, czyli niezłośliwą zmianą zlokalizowaną w nadnerczach lub ich bliskim sąsiedztwie. Przyczyną może być również przewlekłe stosowanie leków z grupy kortykosteroidów oraz genetyczne predyspozycje do nadprodukcji kortyzolu.
4. Objawy nadczynności kory nadnerczy
Objawy wskazujące na zespół Cushinga to:
- znaczny wzrost wagi, przyrost tkanki jest widoczny zwłaszcza w okolicy twarzy, karku i brzucha,
- różowe lub fioletowe rozstępy na brzuchu, ramionach i udach,
- wysokie ciśnienie,
- osłabienie mięśni,
- zmęczenie,
- problemy z emocjami,
- depresja,
- drażliwość i agresja,
- zwiększona skłonność do siniaków,
- powolne gojenie ran,
- osteoporoza,
- potrzeba częstego oddawania moczu,
- nadmierne pragnienie,
- nietolerancja glukozy,
- zaburzenia miesiączkowania lub brak menstruacji,
- gęstsze i ciemniejsze owłosienie u kobiet,
- trądzik,
- spadek libido i problemy z potencją u mężczyzn.
Objawy wskazujące na zespół Conna to wysokie ciśnienie krwi, nadmierne pragnienie, zmęczenie, skurcze mięśni, bóle głowy, mrowienie lub drętwienie dłoni i stóp, a także spadek poziomu potasu i wzrost stężenia sodu.
Objawy wskazujące na hiperandrogenizm to: hirsutyzm, trądzik na twarzy, plecach i klatce piersiowej, łysienie typu męskiego, nieregularne miesiączki lub zatrzymanie menstruacji, zwiększone ryzyko chorób metabolicznych, problemy z płodnością i zwiększenie masy mięśniowej.
5. Diagnostyka nadczynności kory nadnerczy
Poza szczegółowym wywiadem medycznym pacjent kierowany jest następujące badania:
- badanie kortyzolu w dobowej zbiórce moczu.
- pomiar stężenia kortyzolu w surowicy lub w ślinie,
- test hamowania deksametazonem o dawce 1 mg lub 2 mg
- pomiar stężenia ACTH w surowicy
- test stymulacyjny z CRH,
- ocena reaktywności nadnerczy na nietypowe bodźce,
- badanie aktywności reninowej osocza (ARO), stężenia reniny i aldosteronu w osoczu,
- ARO i aktywność aldosteronu w warunkach dynamicznych,
- pomiary poziomów testosteronu, DHEA-S, prolaktyny i 17-OHP.
Dodatkowo w większości przypadków konieczne może być wykonanie badań obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa oraz scyntygrafia nadnerczy. Pozwalają one na uwidocznienie struktur i ewentualnych zmian patologicznych, które mogą być związane z nadczynnością kory nadnerczy.
6. Leczenie nadczynności kory nadnerczy
Leczenie nadczynności kory nadnerczy jest dostosowywane indywidualnie w zależności od przyczyny choroby. Pacjentowi mogą zostać przepisane leki hamujące syntezę kortyzolu lub blokujące działanie aldosteronu.
Możliwe jest również leczenie operacyjne lub radioterapia w przypadku guzów niemożliwych do usunięcia. Wdrażane jest również leczenie objawowe, na przykład preparaty hormonalne, przeciwcukrzycowe lub obniżające ciśnienie tętnicze krwi.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.