EKG - wskazania, przebieg badania, co wykrywa, zalety i wady
EKG to badanie, dzięki któremu można wykryć choroby serca. Podczas krótkiego i prostego testu można zaobserwować nieprawidłowości w pracy mięśnia sercowego oraz zaburzenia jego rytmu. Na czym polega badanie EKG i jak się do niego przygotować?
1. Nas czym polega badanie EKG?
Elektrokardiografia (EKG) to nieinwazyjne i bezbolesne badanie kardiologiczne. Pozwala na ocenę pracy serca i wykrycie nieprawidłowości.
Podstawą jest rozmieszczenie elektrod w odpowiednich miejscach na klatce piersiowej i kończynach pacjenta. To one pozyskują informacje o elektrycznej pracy serca, a aparat EKG umożliwia ich przeniesienie na papier lub monitor.
Lekarz na podstawie elektrokardiogramu (zapisu EKG) jest w stanie ocenić kondycję serca. Krzywa EKG przedstawia pełen cykl pracy serca: dopływ krwi do przedsionków, skurcz komór i odpływ krwi.
Badanie EKG spoczynkowe służy do zapisu zmian napięć elektrycznych, które powstają w mięśniu sercowym. Badanie wykonuje się w celu rejestracji rytmu i przewodnictwa. EKG spoczynkowe ma podstawowe znaczenie w rozpoznawaniu niektórych schorzeń kardiologicznych. Często wynik decyduje również o stosowanym leczeniu.
Natomiast należy pamiętać, że rozpoznanie choroby jest stawiane w oparciu o wywiad, przeprowadzone badanie fizykalne oraz wyniki badań dodatkowych. EKG spoczynkowe stanowi więc element diagnostyki, jednak nie może zastąpić badania lekarskiego, a jedynie je wspomóc. Powinno stanowić element uzupełniający. Badanie wykonywane jest na zlecenie lekarza. Nie musi być poprzedzane wcześniejszymi badaniami diagnostycznymi.
EKG jest podstawą diagnostyki chorób serca, takich jak:
- arytmia,
- niedokrwienie mięśnie sercowego,
- choroba wieńcowa,
- zawał.
EKG serca to ogólnodostępne i powszechne badanie. Można je zrobić w szpitalu, przychodni zdrowia, a także w karetce pogotowia ratunkowego.
2. Wskazania do wykonania badania
Najczęściej skierowanie na EKG jest wypisywane, gdy występuje:
- ból w klatce piersiowej,
- duszności w klatce piersiowej,
- kołatanie serca,
- utrata przytomności,
- omdlenie,
- zasłabnięcia,
- zawroty głowy,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby układu sercowo-naczyniowego,
- bardzo złe samopoczucie,
- miażdżyca,
- choroba niedokrwienna serca,
- zaburzenia rytmu serca,
- nabyte i wrodzone wady serca,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zapalenie osierdzia,
- zawał serca.
Najczęstszym jednak wskazaniem do wykonania badania EKG spoczynkowego są dolegliwości bólowe w klatce piersiowej, które nie zawsze mogą świadczyć o chorobach serca (dolegliwości mogą pojawiać się między innymi w przebiegu chorób układu kostno-stawowego czy mięśniowego, w chorobach układu oddechowego czy w schorzeniach przewodu pokarmowego).
Jednak jednym z elementów różnicujących jest wykonanie EKG jeżeli badanie wykonywane jest podczas bólu, jego wartość diagnostyczna jest większa. W niektórych chorobach serca, mimo obecnej patologii w trakcie wykonywania EKG bez obecności bólów zamostkowych, zarejestrowany obraz może być prawidłowy.
Ponadto EKG powinny wykonywać osoby ze stymulatorem serca, aby sprawdzić czy działa prawidłowo. Polecane jest także robienie badania w przypadku stosowania leków na arytmię.
Po 40. roku życia elektrokardiogram należy powtarzać co 1-3 lata. Często EKG jest także zalecane przed operacjami, by stwierdzić czy znieczulenie lub przebieg zabiegu może negatywnie wpłynąć na zdrowie.
Podstawowym celem badania jest stwierdzenie zmian w układzie krążenia. EKG jest też wykonywane do oceny stanu zdrowia pacjenta oraz skuteczności wdrożonego leczenia.
W przypadku regularnego ponawiania badania należy zabierać ze sobą poprzednie zapisy EKG, aby lekarz mógł porównać obecną sytuację z poprzednimi wynikami.
Na badanie może też skierować osoby zdrowe ze względu na choroby, które mogą negatywnie wpływać na serce. Diagnostyka EKG jest też zalecana u osób, u których w rodzinie powszechne są choroby sercowo-naczyniowe.
Zawód wymagający dużej siły fizycznej to także powód do regularnego wykonywania badania. Gdy krzywa EKG pokaże nieprawidłowości pracy serca lekarz może skierować pacjenta na dalsze badania, na przykład na angiografię lub echo serca.
Może być konieczne także przeprowadzenie testu wysiłkowego ekg na bieżni lub rowerze stacjonarnym.
Kardiolog może też zalecić monitorowanie pracy serca przez całą dobę. Takie badanie to Holter EKG.
Małe urządzenie mocuje się do ciała na 24 godziny. Przez ten czas zbiera ono informacje o pracy serca, a zapis jest następnie poddawany szczegółowej analizie przez lekarza.
3. Przygotowanie do EKG
Do badania EKG nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Należy jednak pamiętać o poinformowaniu lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach oraz przebytych chorobach, takich jak choroby psychiczne, niedoczynność i nadczynność tarczycy czy kamica żółciowa.
Wysiłek fizyczny (np. wejście po schodach) przed badaniem może przyspieszyć pracę serca i zaburzyć wyniki. Kilka minut przed planowanym EKG najlepiej usiąść i starać się zrelaksować.
W dzień badania nie można pić kawy, alkoholu i palić papierosów, ponieważ przyśpieszają rytm serca.
Nie są polecane również zimne napoje spożywane bezpośrednio przed EKG. Warto w dniu badania zjeść niewielki posiłek, ponieważ zbyt duża ilość pokarmu może podnieść ciśnienie w brzuchu.
Gęste owłosienie klatki piersiowej najlepiej zgolić, ponieważ utrudnia przyczepienie elektrod i przewodzenie impulsów elektrycznych. Najlepiej zrezygnować z picia alkoholu wysokoprocentowego na kilka dni przed wykonywaniem badania.
Trunki tego typu wypłukują potas i magnez z organizmu, co wpływa na zmniejszenie siły skurczy serca i zaburza pracę narządu.
4. Przebieg EKG
Badanie trwa 5-10 minut i jest całkowicie bezbolesne. Pacjent musi zdjąć biżuterię, okulary oraz zegarek. Jest też poproszony o odsłonięcie nadgarstków i kostek, a także o rozebranie się od pasa w górę.
Kobiety zdejmują również biustonosz. Określone fragmenty ciała są oczyszczane roztworem na bazie alkoholu i posmarowane specjalnym żelem do EKG.
Elektrokardiografia spoczynkowa przeprowadzana jest w pozycji leżącej. Zwykle wykonywana jest w gabinecie lekarskim lub pokoju zabiegowym. Możliwe jest również wykonanie zapisu w domu chorego, jeżeli dostępny jest aparat przenośny. W pomieszczeniu powinno być cicho, podczas zapisu nie powinno się rozmawiać. Bardzo ważne jest prawidłowo technicznie wykonanie badania, gdyż umożliwia to poprawny odczyt zapisu.
Elektrody umieszczane są na ciele za pomocą gumowych pasków, klamer i specjalnych przyssawek łączonych kablami z aparatem do EKG.
Na kończynach dolnych elektrody zakładane są w sąsiedztwie kostek, natomiast na kończynach górnych w okolicach nadgarstków. Jeżeli na klatce piersiowej znajduje się duża ilość owłosienia, konieczne może być jego usunięcie, gdyż włosy znacznie utrudniają prawidłowe przyleganie elektrod do skóry.
Najlepiej, aby wówczas włosy zostały zgolone, a następnie skóra przetarta alkoholem. Jeżeli badany nie wyraża na to zgody, konieczne jest rozsuwanie włosów na bok i jak najdokładniejsze umieszczanie elektrod.
Czasem pielęgniarka prosi o wstrzymanie oddechu na kilka sekund. Po zakończeniu badania elektrody są zdejmowane, a pacjent może oczyścić skórę z żelu.
Z wynikiem badania należy się zgłosić do kardiologa, który na jego podstawie może ocenić czy występują nieprawidłowości w pracy serca i w razie potrzeby ustalić dalsze postępowanie.
Zapis EKG znajduje się na milimetrowym papierze, który umożliwia policzenie częstotliwości pracy serca oraz określenie czasu trwania określonych cykli narządu.
Podczas EKG standardowo używa się 12-15 elektrod, sprawdzenie pracy serca wymaga natomiast od 3 do 5 odprowadzeń. Każde z nich ma ściśle określone miejsce na ciele.
Elektrody dzielą się na:
- dwubiegunowe I, II, III,
- jednobiegunowe aVL, aVR, aVF,
- przedsercowe V1, V2, V3, V4, V5, V6.
Czerwony klips jest zakładany na prawy nadgarstek, żółty na lewy. Natomiast czarny klips na prawą kostkę, a zielony na lewą. Przedstawiony przebieg dotyczy badania elektrokardiografii spoczynkowej.
EKG wysiłkowe jest wykonywane podczas jazdy na rowerze stacjonarnym lub ruchu na bieżni. Prawidłowe wyniki spoczynkowego EKG to 50-100 uderzeń na minutę. Rytm serca powinien być zatokowy i miarowy.
5. Czy EKG jest bezpieczne?
Badanie EKG jest całkowicie bezpieczne dla zdrowia. Elektrody przypięte do ciała nie wytwarzają impulsów elektrycznych, jedynie monitorują ich przepływ w sercu.
EKG nie powoduje skutków ubocznych i jest bezpieczne dla kobiet w ciąży. Ewentualnie mogą pojawić się chwilowe zawroty głowy podczas wstawania z pozycji leżącej.
Aby tego uniknąć należy powoli zmieniać pozycję lub usiąść na dłuższą chwilę. Wysiłkowe badanie EKG może spowodować ból w klatce piersiowej, ale najczęściej mija on po skończeniu testów.
Nie jest to powód do obaw, ponieważ w pobliżu znajduje się pełen zestaw leków i sprzęt medyczny. Z powodu intensywnego bólu, obniżenia ciśnienia tętniczego lub osiągnięcia docelowego tętna maksymalnego badanie wysiłkowe może zostać przerwane. O pogorszeniu samopoczucia należy natychmiast informować lekarza.
6. Co daje badanie EKG?
Na podstawie zapisu elektrokardiografii można rozpoznać:
- nieprawidłową częstotliwość pracy serca,
- zaburzenia rytmu serca,
- upośledzenie dopływu krwi do serca,
- zawał serca,
- ślady po zawale serca,
- zaburzenia ilości elektrolitów we krwi (potasu, wapnia i magnezu),
- skutki chorób serca,
- skutki nadczynności tarczycy,
- skutki nadciśnienia tętniczego,
- skutki chorób tarczycy,
- wady serca,
- objawy zapalenia mięśnia sercowego,
- objawy zapalenia osierdzia.
7. Czego nie wykryje EKG?
Badanie EKG nie jest w stanie wychwycić wszystkich zmian, jakie zachodzą w pracy serca i często konieczne jest wykonanie dodatkowych testów.
EKG nie wychwyci zawału, jeżeli nie objął on całej ściany mięśnia sercowego lub nie wywołał trwałych śladów. Badanie nie zarejestruje też zaburzeń rytmu, które zdarzają się od czasu do czasu, a podczas EKG pozostawały w normie.
Krzywa nie musi też wskazywać na chorobę niedokrwienną serca oraz na problemy dotyczące skurczy komór i przedsionków. Zapis będzie prawidłowy podczas rozkurczania się serca, jednak nie daje to stuprocentowej pewności, że narząd jest zdrowy.
Badanie EKG może nie być miarodajne u osób otyłych oraz bardzo szczupłych. Tkanka tłuszczowa może osłabiać impulsy elektryczne, przepływające przez ciało. Z kolei jej brak utrudnia prawidłowe umiejscowienie elektrod, ponieważ bliskie sąsiedztwo kości będzie zaburzać wynik EKG.
8. EKG przez telefon
Telefoniczne EKG jest dostępne w kilku ośrodkach w Polsce, między innymi w Warszawie, Łodzi, Sopocie oraz Szczecinie. Placówka wprowadza do bazy komputerowej dane pacjenta, szczegółowe dane na temat choroby oraz aktualne wyniki badań.
Chory otrzymuje aparat EKG do domu i w dowolnym momencie może sprawdzić aktualną pracę serca. Aby to zrobić musi skorzystać z telefonu komórkowego lub stacjonarnego.
W placówkach świadczących badanie EKG w takiej formie są całodobowe dyżury specjalistów. W trakcie rozmowy pacjent będzie musiał jedynie przyłożyć telefon do aparatu EKG, który będzie wydawał dźwięki.
Na ekranie komputera w placówce pojawi się zapis badania i lekarz będzie w stanie ocenić stan zdrowia chorego, poprzez wykrycie zaburzeń rytmu serca.
Specjalista w razie potrzeby udzieli porady, zmieni dawkowanie lekarstw lub wezwie pogotowie ratunkowe. EKG przez telefon pozwala na zauważenie nieprawidłowości, które mogłyby zostać pominięte podczas standardowego badania.
Taki sposób diagnostyki ma wiele zalet. Pacjent nie musi wychodzić z domu, może skontrolować stan zdrowia w dowolnym momencie, nawet w środku nocy. Wyniki otrzymuje od razu i wszelkie wątpliwości może również od razu omówić z lekarzem.
9. Zalety EKG
Podstawowa zaleta to niska cena badania, a tym samym duża dostępność. Nie jest to badanie, na które trzeba czekać miesiącami, nawet w państwowych placówkach medycznych. Aparaty EKG jeżdżą również w ambulansach pogotowia ratunkowego i tam także badanie wykonywane jest pacjentowi, aby od razu uzyskać wiedzę, jak jego serce zareagowało na ostatnie zdarzenia.
Lekarz za parę minut wie, jak pracuje serce pacjenta, czy obecne są jakiekolwiek zaburzenia rytmu, czy przewodzenie elektryczne jest na odpowiednim poziomie, na podstawie załamków ustala przyczynę dolegliwości. To badanie o wielkim znaczeniu dla szybkiego zdiagnozowania problemu i zastosowania leków. Pozwala na wstępne rozpoznanie zaburzeń przewodzenia elektrycznego, czyli bloki.
Dzięki krzywej EKG można określić, jaka jest budowa serca pacjenta, na przykład, która komora jest przerośnięta. Przerost lewej komory może wskazywać na problem z nadciśnieniem tętniczym, jeśli prawa to oznacza to zwykle nadciśnienie płucne. EKG pozwala na wstępne rozpoznanie problemów z zastawkami, stanami zapalnymi mięśnia sercowego lub wadami wrodzonymi czy nabytymi.
Jednak najczęściej wymienianą zaletą badania jest szybkie ujawnienie niedokrwienia serca, cech zawału lub śladów po nim. To wszystko ujawnia się w postaci śladu w elektrycznej sprawności serca i jest wykrywalne przez EKG. Lekarz na podstawie wielkości załamków oraz odstępów widocznych na wydruku, jest w stanie błyskawicznie zdiagnozować u pacjenta zawał i podać leki, zanim sytuacja stanie się krytyczna.
10. Wady EKG
Wadliwości badania to zarazem jego zaleta, chodzi o jego czas trwania. To zależy od okoliczności. Często ten krótki czas jest ogromną zaletą, ale niekiedy jest niewystarczający do rozpoznania dysfunkcji. Nie zawsze udaje się uchwycić problemy istniejące w zakresie pracy serca.
Kiedy nawet pacjent pojawia się z objawami wskazującymi na zawał serca, to i tak EKG może nie wykazać problemu. Dzieje się tak, kiedy badanie wykonane zostanie po kurczu mięśnia sercowego.
Jeśli pacjent znajduje się podczas badania w fazie rozkurczu, EKG wypadnie prawidłowo. Podobnie ma się sprawa z innymi objawami, jak kołatanie czy ból w klatce piersiowej. To chwilowe badanie może nie wyłapać konkretnych niuansów w pracy serca.
Jednak od ponad 50 lat znana jest metoda badania, zwana holterowskim EKG, gdzie pomiary prowadzone są w cyklu 24 lub 48-godzinnym, a nawet do 7 dni. Podstawą tego badania jest właśnie zwykłe EKG.
EKG może też nie dać miarodajnych wyników w przypadku osób otyłych lub przesadnie chudych. U osób z nadwagą może zawieść przewodzenie elektryczne, które może nie przebić się przez tkankę tłuszczową, natomiast elektroda przymocowana praktycznie do kości osoby zbyt szczupłej nie da prawidłowego odczytu.
Mitem natomiast jest szkodliwość badania. Należy pamiętać, że w trakcie EKG impulsy elektryczne są wysyłane z serca do aparatu, a nie odwrotnie. Dlatego też taka diagnostyka może być wielokrotnie powtarzana.
11. Technicznie o aparacie EKG
Aparat EKG jest 12-kanałowym urządzeniem do diagnostyki pracy serca. Za pomocą elektrod połączonych z urządzeniem przewodami powstaje odczyt częstości i rytmu pracy serca. Elektrody odbierają sygnały elektryczne z okolic serca, nadgarstków kostek pacjenta, urządzenie przetwarza te informacje w wykres graficzny, który jest następnie drukowany na papierze termicznym. Widać na nim załamki, zespoły QRS oraz odstępy, które są później interpretowane przez lekarza.
Obecnie coraz bardziej popularne są aparaty połączone z komputerem lekarza, który za pomocą oprogramowania daje sygnał do wykonania badania, aparat EKG wykonuje badanie, po czym wysyła wynik do komputera. Nie ma więc konieczności drukowania każdego odczytu, a dodatkowo lekarz zdecydowanie szybciej widzi odczyt.
Odczyty są zapisywane w pamięci usb, co daje możliwość archiwizacji. Pielęgniarka lub lekarz wpisuje bezpośrednio na aparacie lub w oprogramowaniu komputera dane pacjenta wraz z podaniem płci i wieku, które są następnie wyświetlane na ekranie cyfrowym i na odczycie badania.
Obecne aparaty posiadają także sygnalizację dźwiękową, która uruchamia się w momentach dużego pobudzenia serca, co pozwala na szybką reakcję personelu. Ponadto na wyniku pojawia się interpretacja parametrów tworzona przez urządzenie.
Zapis danych trwa od 6 do 15 sekund, a drukowany jest w postaci 3,6 lub 12 przebiegów. Ewentualne nieprawidłowości podłączenia są od razu sygnalizowane przez aparat, więc nie ma tu możliwości pomyłki. Podobnie jest ze spadkami napięcia w sieci czy wszelkimi problemami z oprogramowaniem.
Zobacz także:
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
