Niedoceniany sprzymierzeniec zdrowego stylu życia. Poznaj naturalną moc boru

Bor to pierwiastek niemetaliczny, bardzo aktywny biologicznie: łatwo reaguje z innymi związkami i witaminami. Jeszcze do niedawna (do lat 80. XX wieku) nie był zbyt popularny, niewiele o nim mówiono; uważano, że jest on niezbędny jedynie do życia roślin. W 1981 roku pojawiła się oficjalna informacja, że niedostatek boru wpływa na zahamowanie wzrostu u zwierząt z niedoborem witaminy D, a jego korzystne działanie potęguje interakcję z innymi pierwiastkami, takimi jak magnez, wapń, potas, a także z witaminą C i metioniną.

Bor naturalnie występuje w żywności, który dostępny jest także w formie suplementów. Obecnie przypisuje mu się wiele potencjalnych właściwości prozdrowotnych:

• poprawa wydolności fizycznej,
• wzmacnianie kości,
• wspieranie odporności w walce z infekcjami grzybiczymi,
• podniesienie stężenia estradiolu we krwi u kobiet po menopauzie,
• łagodzenie objawów choroby zwyrodnieniowej stawów,
• ochronę przed niektórymi nowotworami.

Trzeba jednak podkreślić, że dowody naukowe na poparcie tych korzyści są na razie ograniczone. Przyjrzyjmy się jednak wynikom dotychczasowych badań.

Po spożyciu bor przekształca się w kwas borowy i jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym - organizm absorbuje ok. 85-90 proc. przyjętej ilości. Najwyższe stężenia boru występują w kościach, włosach i paznokciach, natomiast najmniejsze w tkance tłuszczowej. Pierwiastek ten wydalany jest głównie z moczem, a w mniejszych ilościach także z kałem, potem i oddechem.

Osteoporoza

W badaniu przeprowadzonym w 1987 roku, podawana kobietom dawka 3 mg boru przyczyniła się do zmniejszenia utraty wapnia i magnezu. Dodatkowo bor zwiększał stężenie estradiolu, który stanowi najbardziej aktywną odmianę estrogenu we krwi. Jest to szczególnie ważne dla kobiet po menopauzie: podanie boru podnosi obniżone stężenie estrogenu i poprawia wchłanianie wapnia. Wynika z tego, że bor może pełnić ważną funkcję w zapobieganiu osteoporozie.

Zapalenie stawów

Suplementacja boru łagodzi objawy zapalenia stawów: w tym również zapalenia reumatoidalnego. Szczególną skuteczność zauważono u pacjentów z młodzieńczym zapaleniem stawów. Pacjentom podawano dziennie 6-9 mg boru do czasu poprawy, a potem przyjmowali dawkę dla jej utrzymania - w wysokości 3 mg dziennie.

Infekcje drożdżakowe

Jednym z częstszych zastosowań boru jest leczenie nawracających infekcji intymnych, wywołanych drożdżakami (kandydozy). W takich przypadkach stosuje się dopochwowo kapsułki z kwasem borowym - związkiem chemicznym będącym formą boru. Używany w ten sposób kwas borowy bywa pomocny w zwalczaniu infekcji, zwłaszcza tych, które nawracają. (Ważne: kwasu borowego nie wolno przyjmować doustnie!)

Niektóre badania potwierdzają skuteczność tej metody, ale większość z nich jest dość stara, a ich jakość bywa podważana. Dlatego obecnie nie można jednoznacznie stwierdzić, że bor w tej formie rzeczywiście jest skuteczny w leczeniu kandydozy.

Ryzyko nowotworów

W mediach pojawiają się doniesienia, że dieta bogata w bor może obniżać ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów - np. raka prostaty, płuc czy raka szyjki macicy u kobiet. Nie potwierdzono jednak tego w badaniach klinicznych, dlatego konieczne są dalsze analizy.

Warto pamiętać, że bor występuje głównie w żywności pochodzenia roślinnego, a dieta obfitująca w owoce i warzywa sama w sobie jest zalecana jako element profilaktyki nowotworowej.

Zdrowie kości

Bor wspiera wchłanianie wapnia i magnezu - dwóch kluczowych minerałów dla rozwoju i utrzymania zdrowych kości. Choć brzmi to obiecująco, dotąd nie przeprowadzono badań, które jednoznacznie wykazałyby, że suplementacja borem zwiększa gęstość kości u ludzi. Potrzebne są dalsze badania, by potwierdzić jego realny wpływ na układ kostny.

Wydolność fizyczna

Niektórzy sportowcy sięgają po suplementy z borem, licząc na poprawę wyników, jednak dowodów naukowych na skuteczność takiego działania brakuje. Przegląd badań z 2019 roku dotyczący suplementacji minerałów i pierwiastków śladowych u sportowców wykazał, że siedmiotygodniowe stosowanie boru nie miało żadnego wpływu na wydolność fizyczną.

Do źródeł boru należą:

• orzechy;
• suszone owoce;
• rośliny strączkowe (zwłaszcza czerwona fasola, soczewica, ciecierzyca);
• owoce (jabłka, gruszki, brzoskwinie, winogrona, awokado);
• warzywa (szparagi, cebula, czosnek, brokuły, marchew, ziemniaki);
• miód,
• oliwki,
• otręby pszenne,
• masło orzechowe.

Niedobory boru są bardzo rzadkie. Większość osób dostarcza go do organizmu w wystarczających ilościach wraz z dietą.

Do tej pory nie zidentyfikowano jednoznacznych objawów niedoboru boru, co utrudnia określenie, kto potencjalnie mógłby być na taki brak narażony. Poziom boru w organizmie (np. we krwi czy moczu) nie jest rutynowo badany. Przyjmuje się, że wśród możliwych objawów mogą pojawić się: utrata wapnia i demineralizacja kości, niski poziom estrogenu w okresie menopauzy, zapalenie stawów, spowolnienie wzrostu.

Spożywanie zbyt dużych ilości boru może zaś prowadzić do takich objawów, jak:

• nudności,
• wymioty,
• bóle głowy,
• niestrawność,
• biegunka.

Przy bardzo wysokich dawkach (15-20 gramów u dorosłych) odnotowano także poważniejsze reakcje, takie jak zaczerwienienie skóry, drgawki, drżenie mięśni, zapaść naczyniowa, a nawet przypadki śmiertelnych zatruć.

Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) ostrzega, że suplementy boru lub wysokie spożycie boru w diecie mogą być niebezpieczne dla osób z chorobami wrażliwymi na hormony - m.in. z rakiem piersi, endometriozą czy mięśniakami macicy. Obawy budzi fakt, że bor może zwiększać produkcję hormonów, takich jak estrogen i testosteron.

Zdarzały się przypadki obniżenia poziomu fosforu we krwi u osób suplementujących bor.

Źródła: Michael Sharon "Zdrowo jeść, by zdrowo żyć", wydawnictwo W.A.B., Warszawa 1999 rok; https://www.verywellhealth.com.

Źródła

1. Dagmara Dąbek