Poronienie - przyczyny i profilaktyka
Utrata dziecka to chyba najgorsza rzecz, jaka może spotkać przyszłych rodziców. Ból w takiej sytuacji jest niewyobrażalny. Czasem jednak ciążę udaje się uratować, gdy dość wcześnie rozpozna się oznaki zbliżającego się poronienia. Dlatego warto zapoznać się z jego objawami, aby w porę zgłosić się do lekarza.
1. Istota poronienia
Terminem „poronienie” określa się zakończenie ciąży przed 22. tygodniem jej trwania. Na skutek obumarcia zarodka (embrion w okresie rozwoju od 8. dnia do 8. tygodnia) lub płodu (stadium rozwoju od 9. tygodnia aż do porodu) zostaje on wydalony z macicy. Niestety, utraty dziecka doświadcza wiele kobiet. Około 15% rozpoznanych ciąż (czyli takich, o których wiemy) ulega poronieniu. Znacznie więcej jest traconych, jeszcze zanim kobieta zorientuje się, że będzie mamą.
2. Czynniki wpływające na poronienie
Utrata wczesnej ciąży może być spowodowana przez wiele czynników. W szukaniu przyczyn istotne jest określenie, czy poronienie miało charakter sporadyczny czy nawykowy. Poronienie sporadyczne(samoistne) to takie, które pojawiło się po raz pierwszy (w pierwszej lub kolejnej ciąży). O poronieniach nawykowych (nawracających) mówimy, gdy dotyczyły 3 kolejno następujących po sobie ciąż. Jednak gdy kobieta utraciła po sobie już 2 wczesne ciąże, lekarze zaczynają intensywne poszukiwania przyczyn tego nieszczęścia. Wprawdzie zarówno poronienia samoistne, jak i nawracające są wywoływane przez podobne czynniki, ale za to pojawiają się z różną częstością (np. zaburzenia genetyczne częściej przyczyniają się do poronień sporadycznych, a wady budowy macicy – do nawykowych).
To jedne z częstszych przyczyn poronień, zwłaszcza sporadycznych. Polegają na nieprawidłowej budowie lub liczbie chromosomów. Człowiek posiada ich 46 (23 pary), z czego połowa pochodzi od matki, a połowa od ojca. Najczęstszym zaburzeniem obserwowanym u poronionych płodów (lub zarodków) jest trisomia (obecność dodatkowego chromosomu, czyli ogółem jest ich 47, jak np. w zespole Downa, w którym są 3 chromosomy 21).
Wady genetyczne mogą się pojawić w trakcie zapłodnienia lub wkrótce po nim pod wpływem szkodliwych czynników działających na komórki nowo powstałego życia. Znacznie rzadziej zaburzenie chromosomalne jest dziedziczone od jednego z rodziców. Wtedy poronienia mają raczej charakter nawracający. Przyszli rodzice powinni się zgłosić do poradni genetycznej, gdzie zostaną dokładnie przebadani (powinno się też wykonać badanie poronionego embrionu). Po otrzymaniu wyników lekarze przedstawią szanse na możliwość posiadania zdrowego dziecka. Prawdopodobnie zlecą też wykonanie dokładnych badań prenatalnych w kolejnej ciąży.
- czynniki anatomiczne
To przede wszystkim wrodzone wady budowy macicy. Jej nieprawidłowa struktura czasem uniemożliwia donoszenie ciąży. Ten ważny narząd może także ulec uszkodzeniom w wyniku przeprowadzonych operacji, po porodzie, a nawet na skutek stanów zapalnych. Po zabiegach w obrębie macicy (łyżeczkowanie, cięcie cesarskie) mogą pojawić się zrosty. To nieprawidłowe połączenia tkanki łącznej powstające w wyniku gojenia. Mogą występować między organami wewnętrznymi lub wewnątrzmacicznie, w ten sposób uniemożliwiając rozwój embrionu. Choroby narządów rozrodczych również wpływają na ciążę. Guzy jajników czy mięśniaki macicy czasami znacząco zmieniają przestrzeń, w której dojrzewa nowe życie.
Na szczęście wiele z wymienionych zaburzeń może być skorygowanych chirurgicznie. Przywrócenie prawidłowej budowy macicy umożliwia donoszenie ciąży i zostanie szczęśliwą mamą.
- czynniki immunologiczne
Często nawracające poronienia są związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego. Chorobą ściśle związaną z występowaniem poronień nawykowych jest zespół antyfosfolipidowy. W jego przebiegu organizm kobiety wytwarza nieprawidłowe przeciwciała (tzw. przeciwciała antykardiolipinowe i antykoagulant tocznia) atakujące organizm przyszłej matki. Obserwuje się również częste powstawanie zakrzepów w naczyniach krwionośnych oraz obniżone stężenie płytek krwi (trombocytów). Powyższe przeciwciała są odpowiedzialne za trudności w donoszeniu ciąży. W leczeniu stosuje się kwas acetylosalicylowy (aspiryna) i heparynę (zmniejsza krzepliwość krwi). Znacząco zwiększa to szansę chorej kobiety na urodzenie dziecka, ale nie zawsze jest skuteczne.
Innym problemem jest odmienność immunologiczna organizmu kobiety oraz zamieszkującego w jej ciele dziecka. Prawidłowo podczas ciąży układ odpornościowy matki unieszkodliwia przeciwciała mogące niszczyć komórki płodu. Zdarzają się jednak sytuacje, w których ten mechanizm jest uszkodzony. Wówczas komórki odpornościowe matki atakują embrion (uważają go za „obcą” tkankę), co doprowadza do poronienia.
- czynniki hormonalne
Hormony płciowe pełnią niezwykle ważną funkcję zarówno przy zapłodnieniu, jak i utrzymaniu ciąży. Jednym z najważniejszych jest progesteron. Odpowiada za przygotowanie macicy do zagnieżdżania się embrionu oraz za jego prawidłowe dojrzewanie. Podczas ciąży jest wytwarzany przez tzw. ciałko żółte. Jeżeli produkuje ono zbyt mało hormonu, implantacja zarodka w ścianie macicy jest zaburzona lub całkiem niemożliwa. Jeśli nawet do tego dojdzie, nie są zapewnione odpowiednie warunki do jego rozwoju. Prowadzi to nieuchronnie do jego obumarcia.
Jednakże często się zdarza, że pomimo objawów sugerujących niedobory hormonalne poziom progesteronu jest prawidłowy. Wówczas przyczynę poronienia stanowi nieprawidłowa reakcja macicy na jego działanie. Dlatego oprócz badania stężenia poszczególnych hormonów należy wykonać biopsję macicy. Dzięki niej można w pełni ocenić przyczyny poronień.
- infekcje
Infekcje przyczyniają się do utraty ciąży na 2 sposoby. Przede wszystkim mikroorganizmy mogą uszkodzić sam płód, co skutkuje jego obumarciem i wydaleniem z macicy. Do tego rodzaju zakażeń zalicza się między innymi różyczkę, opryszczkę, cytomegalię, świnkę i toksoplazmozę. Niektórych z nich da się uniknąć za pomocą szczepień. Z kolei każda ciężka infekcja, która wywoła u przyszłej matki wysoką gorączkę, może spowodować poronienie (tzw. poronienie gorączkowe). Wysoka temperatura jest przyczyną skurczów macicy, co prowadzi do oddzielenia się jaja płodowego i jego obumarcia.
- choroby matki
Choroby przewlekłe, na które cierpi kobieta, czasem uniemożliwiają zajście w ciążę lub jej utrzymanie. Należą do nich: cukrzyca, choroby tarczycy, nerek, wątroby, wady serca, niedokrwistość.
- czynniki toksyczne
Różnego rodzaju toksyny dostające się do organizmu matki (a więc i płodu) mogą spowodować wiele wad wrodzonych lub poronienie. Kobiety w ciąży powinny unikać alkoholu, papierosów i innych używek oraz zwracać dużą uwagę na to, co jedzą, aby zapobiegać zatruciom.
- czynniki psychologiczne
Wydaje się, że długotrwałe napięcie nerwowe lub wstrząs psychiczny również mogą doprowadzić do utraty ciąży.
- wiek
Niestety, częstość poronień wzrasta razem z wiekiem kobiety (znacząco > 35 lat). Po 40. roku życia udaje się donosić tylko połowę ciąż. Przyczyną jest najprawdopodobniej gorsza jakość komórek jajowych – wraz z wiekiem pojawiają się w nich coraz liczniejsze mutacje genetyczne.
3. Rodzaje poronienia
Chyba największe znaczenie ma rozpoznanie poronienia zagrażającego. To stan, w którym istnieje duże ryzyko utraty ciąży, ale jest jeszcze szansa na jej uratowanie. Kobieta najczęściej zauważa krwawienie z dróg rodnych, które na początku ma raczej formę plamienia. Może też nie mieć żadnych dolegliwości bólowych. Później czasami pojawiają się niewielkie skurcze macicy i bolesność w dolnej części brzucha. Przy zaobserwowaniu powyższych objawów należy bezzwłocznie udać się do lekarza, który po zbadaniu pacjentki ustali, co je spowodowało. Jeżeli potwierdzi najgorsze obawy kobiety, postara się znaleźć przyczynę dolegliwości i w miarę możliwości z nią walczyć. Niestety, w większości sytuacji medycyna jest bezsilna. Leczenie polega przede wszystkim na zapewnieniu zrozpaczonej mamie spokoju zarówno fizycznego, jak i psychicznego i podawaniu środków przeciwbólowych. Obowiązkowo musi leżeć w łóżku. Dzięki takiemu postępowaniu objawy czasem ustępują. Jeżeli natomiast ból i krwawienie się nasilają, utracie dziecka raczej nie da się już zapobiec.
Poronienie w toku oznacza, że nie można go powstrzymać. Zarodek lub płód są martwe, a dolegliwości odczuwane przez kobietę świadczą, że proces usuwania ich z jamy macicy już się rozpoczął. Objawia się to dużym krwawieniem z dróg rodnych i silnym bólem w dolnej części brzucha, czasem promieniującym do okolicy krzyża. W takiej sytuacji należy wyłyżeczkować jamę macicy. Zabieg jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym i polega na oczyszczeniu macicy z pozostałych tkanek obumarłego jaja płodowego. Chroni to kobietę przed poważnymi powikłaniami, takimi jak krwawienia czy zakażenia.
Poronienie zatrzymane to bardzo trudna sytuacja, w której po stwierdzeniu śmierci płodu nadal znajduje się on w macicy. Jeżeli organizm kobiety nie radzi sobie z usunięciem go, po 2 miesiącach trzeba wdrożyć leczenie. Polega ono na podaniu środków wywołujących skurcze macicy. Następnie należy oczyścić jej jamę z pozostałych martwych tkanek (łyżeczkowanie).
Można próbować zabezpieczyć się przed utratą upragnionego dziecka. Niezwykle ważną rolę odgrywa odpowiednie zaplanowanie ciąży. Zanim zdecydujemy się na poczęcie potomka, należy jak najlepiej przygotować organizm na 9-miesięczny wysiłek. Przede wszystkim trzeba wykonać podstawowe badania. Wiele nieprawidłowości mogących doprowadzić do poronienia można w łatwy sposób skorygować. Należy też wykonać wszystkie niezbędnie szczepienia.
W przypadku powtarzających się poronień powinno się ustalić ich przyczynę. Konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań i niekiedy skorzystanie z poradni genetycznej. Lekarze na pewno dołożą wszelkich starań, aby umożliwić przyszłym rodzicom posiadanie zdrowego dziecka.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.