Powiększona wątroba (hepatomegalia) – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Powiększona wątroba (hepatomegalia) może mieć różne przyczyny. Często jest objawem nieodpowiedniej diety i nałogów, ale może też wynikać, chociażby ze schorzeń ogólnoustrojowych. O czym świadczy powiększona wątroba? Jak rozpoznać i leczyć ten patologiczny stan? Jaką dietę należy stosować, gdy wątroba choruje?

1. Czym jest wątroba?

Wątroba to największy gruczoł trawienny. Znajduje się w nadbrzuszu, większą częścią po prawej stronie i stanowi ok. 5 proc. masy ciała. U dorosłego człowieka średnio waży ok. 1,3-1,5 kg. W budowie tego narządu wyróżnia się cztery płaty wątroby – lewy, prawy, czworoboczny i ogoniasty.

Zdrowa wątroba jest silnie ukrwiona, przez co ma kolor brązowo-czerwony. Organ ten bierze udział w wielu kluczowych dla organizmu procesach, dlatego też tak ważne jest jego prawidłowe funkcjonowanie.

1.1. Funkcje wątroby w organizmie człowieka

Funkcje wątroby są bardzo istotne. To właśnie w tym narządzie odbywa się przemiana składników dostarczanych z pożywienia. Praca wątroby jest zatem nieprzerwana i odpowiada za funkcjonowanie całego organizmu.

Istotną funkcją wątroby jest również transformacja tłuszczów w lipidy i cholesterol, z którego produkowana jest żółć – element trawienny organizmu. Inną funkcją wątroby jest również gospodarka węglowodanowa i gromadzenie witamin A, D, B12 i żelaza.

Wątroba również neutralizuje toksyny dostarczane zarówno z pożywienia, jak i produkowane przez organizm. Jeżeli dochodzi do przeciążenia jej pracy, może dojść do powiększenia wątroby.

2. Czym jest powiększona wątroba?

Powiększona wątroba, zwana także hepatomegalią, to patologiczny stan, który wskazuje najczęściej na nieprawidłowe funkcjonowanie tego narządu. Stan ten może także wskazywać na choroby ogólnoustrojowe.

Powiększenie wątroby może mieć różne stopnie – wątroba miernie powiększona, lekko powiększona oraz znacznie powiększona. Co istotne, spuchnięta wątroba może występować u osób w każdym wieku. Zwykle taki stan wymaga leczenia, ponieważ brak odpowiednich działań może prowadzić do poważnych powikłań.

3. Objawy powiększonej wątroby

Powiększenie wątroby raczej trudno jest wyczuć samodzielnie. Istnieje jednak szereg objawów, które mogą wskazywać na ten stan. Jednak z racji tego, że przyczyn powiększonej wątroby jest wiele, objawy także mogą być różnorodne.

Pacjenci, u których wątroba uciska na sąsiednie struktury, mogą skarżyć się na długotrwały ból zlokalizowany po prawej, górnej stronie brzucha. Innym objawem opuchniętej wątroby może być gorsza przemiana materii, czy też ogólne problemy trawienne, takie jak niestrawność, biegunka, czy wzdęcia. Wątroba, która nie funkcjonuje prawidłowo, może objawiać się też nieprzyjemnym zapachem z ust, odbijaniem, zgagą czy uczuciem ucisku.

Wątroba w przebiegu różnych chorób może dawać też mniej oczywiste objawy, takie jak zmiany skórne – brodawki, piegi, czy znamiona. Czasem u chorych obserwuje się także zażółcenie skóry, skurcze w łydkach i w palcach rąk, wzmożony apetyt – szczególnie na słodycze, podwyższone ciśnienie krwi, czy nasilenie alergii.

Rzeczy, które niszczą twoją wątrobę [6 zdjęć]

Wątroba to jeden z najbardziej pracowitych organów w organizmie. Waży nawet 1,5 kilograma i dziennie

zobacz galerię

4. Przyczyny powiększonej wątroby

Przyczyn hepatomegalii może być naprawdę wiele. Najczęściej jednak powiększenie tego narządu jest skutkiem alkoholowej choroby wątroby lub wirusowego zapalenia wątroby typu A, B i C.

Inne możliwe przyczyny powiększonej wątroby to:

• marskość wątroby,
• niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby,
• choroby dróg żółciowych,
• nieodpowiednia dieta, nadużywanie leków,
• niewydolność wątroby,
• zakażenia bakteryjne, pasożytnicze i grzybiczne,
• zastój krwi w wątrobie,
• mononukleoza,
• sarkoidoza.

Za powiększenie tego narządu mogą odpowiadać także guzy, gruczolaki, naczyniaki czy torbiele wątroby (ICD-10: Q 44.6). Duża i pulsująca wątroba może być też skutkiem niedomykalności zastawki trójdzielnej. Ponadto powiększoną, twardą wątrobę obserwuje się także w przypadku nowotworów tego narządu.

Czasem obrzękowi wątroby, towarzyszy również powiększenie śledziony. Taki stan określany jest jako hepatosplenomegalia. Powiększona wątroba i śledziona często towarzyszą chorobom metabolicznym, infekcyjnym, autoimmunologicznym oraz chorobom serca.

6 największych przysług dla wątroby [7 zdjęć]

Wątroba jest organem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Codziennie odpowiada

zobacz galerię

5. Powiększona wątroba u dzieci

Hepatomegalia może dotyczyć nie tylko osób dorosłych, stan ten występuje też czasem u dzieci. Podobnie jak u dorosłych, powiększenie wątroby u dziecka może być objawem wielu różnych chorób i patologii. Oprócz już wyżej wspomnianych przyczyn, powiększona wątroba u dziecka może być też wynikiem mononukleozy zakaźnej, wywołanej przez wirusa EBV. Czasem za hepatomegalię u dzieci może odpowiadać także nadmierna masa ciała.

Powiększona wątroba u niemowlaka czy noworodka może natomiast wynikać z choroby genetycznej, czy wrodzonej, jak np. choroba Niemanna Picka, choroba Gauchera, zespół Hurler. Niejednokrotnie okazuje się też, że nieznaczne powiększenie wątroby u dzieci nie stanowi żadnego objawu choroby. Niemniej jednak w przypadku wystąpienia niepokojących objawów, konieczna jest niezwłoczna konsultacja z pediatrą.

Jakie sygnały powinny niepokoić?

Wiele zależy od przyczyny powiększenia wątroby u dziecka. W przebiegu wirusowego zapalenia maluchy mogą skarżyć się na bóle brzucha, bóle mięśniowo-stawowe. Może pojawić się niechęć do jedzenia, a wraz z nią nudności i wymioty.

Czasami jednak powiększona wątroba u dzieci nie daje żadnych objawów, wykrywana jest przypadkowo podczas badań lekarskich.

6. Choroby wątroby

Wątroba, podobnie jak inne ludzkie organy, narażona jest na występowanie wielu chorób. Choroby te mogą dotyczyć zarówno:

• miąższu gruczołu – np. wirusowe zapalenia wątroby typu A, B, C, D i E, marskość wątroby (ICD-10: K 74.6), choroba Wilsona, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, alkoholowe stłuszczenie wątroby,
• naczyń krwionośnych – zespół Budd-Chiari'ego, zakrzepica żyły wrotnej,
• wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych – nowotwory dróg żółciowych, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych.

7. Diagnoza i sposoby leczenia

Jak sprawdzić, czy wątroba jest powiększona? Zwykle lekarz wykonuje najpierw badanie palpacyjne wątroby. Wymiar narządu można ocenić także poprzez USG jamy brzusznej. Ultrasonografia jest jedną z najlepszych metod oceny wielkości wątroby. Pozwala określić jej objętość oraz echogeniczność miąższu (np. hyperechogenna wątroba, niejednorodna lub jednorodna).

Jednak nie zawsze badanie to pozwala zweryfikować wymiary wątroby. USG może być utrudnione w przypadku osób cierpiących na otyłość czy kobiet w ciąży. Czasem z uwagi np. na bolesne zmiany skórne czy rany, może być wręcz niemożliwe do wykonania. W przypadku granicznych wielkości wątroby mogą zostać zlecone dodatkowe badania.

Poszerzona diagnostyka opiera się najczęściej o badania krwi, próby wątrobowe, lipogram, testy na WZW czy stężenie glukozy we krwi. W określonych przypadkach konieczne może być także badanie naczyń krwionośnych i serca oraz ocena drożności dróg żółciowych. Niekiedy wymagane może być nawet wykonanie biopsji wątroby.

Jak leczyć powiększoną wątrobę?

Leczenie zależne jest przede wszystkim od przyczyny powiększenia narządu. W wielu przypadkach powiększona i stłuszczona wątroba może być leczona przy pomocy diety łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu oraz aktywności fizycznej. Czy powiększona wątroba może się zmniejszyć po zmianie jadłospisu? Wszystko zależy od przyczyny powiększenia.

Czasem oprócz stosowania diety na chorą wątrobę, konieczne jest też wprowadzenie leczenia farmakologicznego, jak np. w chorobie Wilsona. Choroba ta polega na gromadzeniu się miedzi w narządach. Wówczas zleca się podawanie leków, które temu zapobiegną.

W innych przypadkach konieczne może być nawet leczenie operacyjne lub przeszczepienie wątroby. O metodach terapii zawsze decyduje lekarz na podstawie przeprowadzonych badań oraz wywiadu lekarskiego.

8. Zbilansowana dieta skutecznym sposobem na powiększającą się wątrobę

Najbardziej pożądanym sposobem dbania o zdrową wątrobę jest stosowanie zbilansowanej i zdrowej diety. Powiększona wątroba zmusza do rezygnacji z produktów przetworzonych oraz tłustych.

Natomiast produkty, które sprzyjają zdrowej wątrobie to przede wszystkim warzywa, takie jak buraki, marchew, pomidory, kapusta, czosnek, koper, brokuły pory, ale również fasola, czy soczewica. Wskazane są także takie produkty jak ryż, siemię lniane, orzechy, czy kiełki.

Wybierając słodycze, najlepiej jest sięgać po miód, melasę i chałwę wysokiej jakości. Dobrze na wątrobę działają również ryby morskie, takie jak tuńczyk, sardynki i szprotki. Warto również zadbać w diecie o zbilansowaną ilość oliwy i olejów roślinnych, a także spożywać owoce oraz zioła.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.