Złe stosunki z rodzicami a depresja

Zrozumienie potrzeb dzieci jest podstawą porozumienia, a także tworzenia i podtrzymywania dobrych więzi. Dziecko, które dobrze czuje się we własnej rodzinie, otrzymuje wsparcie ze strony rodziców, ma zaspokojone najważniejsze potrzeby (bezpieczeństwa, miłości, akceptacji, kontaktu z bliskimi), w swoim zachowaniu kieruje się wartościami przekazanymi mu przez rodziców. Taką postawę można nazwać tendencją „ku rodzicom”, którzy stanowią dla dziecka punkt odniesienia w budowaniu wizji własnych ról życiowych i własnej przyszłości. Jeżeli atmosfera emocjonalna panująca w domu jest dla dziecka stresująca, wówczas dystansuje się wobec rodziców i zwykle kwestionuje lub odrzuca wartości, które oni prezentują. Takie zaburzenia we wzajemnym kontakcie z rodzicami stwarzają zasadniczą przeszkodę w wychowawczym oddziaływaniu przez rodziców.

Zaburzenia w komunikacji rodzinnej wynikają przede wszystkim z ograniczonej ekspresji pewnych uczuć, potrzeb lub wiedzy. Do szkodliwych reguł zaburzających komunikację w rodzinie należą te, które mówią, że:

• źle jest prosić o pomoc,
• źle jest demonstrować złość wobec rodziców,
• źle jest rozmawiać o potrzebach i odczuciach,
• źle jest wyrażać strach,
• źle jest zauważać lub komentować nieporozumienia lub problemy.

Reguły te są pewnego rodzaju ogranicznikami, które uniemożliwiają członkom rodziny wzajemne dzielenie się swoimi doświadczeniami i uczuciami.

Zasady ograniczające ekspresję w rodzinie są przyczyną czterech podstawowych rodzajów zaburzeń komunikacji:

• zaprzeczania– oznacza odrzucenie tego, co boimy się wyrazić,
• pomijania – oznacza opuszczanie tych części komunikatu, które bezpośrednio wyrażają potrzeby rozmówcy i to, co on sobie uświadamia,
• przemieszczania – wiąże się z pośrednim wyrażaniem uczuć, często przez przenoszenie ich na członków rodziny. Przemieszczanie pozwala na wyrażanie uczuć w bezpieczniejszy sposób i wobec bezpieczniejszej osoby, najczęściej słabszej,
• niespójne komunikaty– pojawiają się, gdy informacje przekazywane przez pozę, mimikę, ton głosu, tempo mówienia nie zgadzają się z treścią komunikatu. Słowa nie pasują do tego, co wyraża ciało i głos. Takie sprzeczności powodują zniekształcenie informacji, zagubienie osoby, do której wiadomość jest skierowana lub przekazanie tylko małego, często nieistotnego fragmentu komunikatu.

Konflikty w rodzinie to jeden z czynników środowiskowych powstawania zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży. Dorastający, niecieszący się dobrymi kontaktami z rodzicami, mają większy problem z akceptacją siebie niż rówieśnicy, których relacje z rodzicami są właściwe. Dzieci nieakceptujących, mało wrażliwych i niedążących do porozumienia rodziców, mają trudności z dostrzeganiem takichwartości społecznych, jak:

• bezinteresowna pomoc,
• troska i opieka,
• łatwość nawiązywania kontaktów z innymi,
• towarzyskość,
• odpowiedzialność,
• sprawiedliwość.

Konflikt jest szkodliwy, gdyż niweczy harmonijne współżycie i współdziałanie oraz powszechnie uznawane wartości. Konflikt prowadzi do nieracjonalnych zachowań, sprzyja podejrzliwości, prowadzi do utraty zaufania, dezintegruje jednostki i grupy, prowadząc do pogłębiania różnic między nimi (konflikt dezintegrujący).

Konsekwencją konfliktów dezintegrujących jest:

• wzrost poczucia krzywdy,
• wzrost lęku i mściwości,
• spadek kontroli siebie i relacji,
• spadek poczucia zaufania,
• spadek poczucia bycia w centrum,
• spadek poczucia wartości i zrozumienia.

Cechami deficytowymi są:

• przebaczenie,
• wynagrodzenie,
• bliskość,
• spójność
• oczyszczenie.

Jednostka traci grunt pod nogami. Powyższe aspekty stanowiączynnik ryzyka depresji u dorastających osób, co wynika z poczucia bycia odrzuconym, nieakceptowanym, z poczucia lęku, braku zaufania do rodziców itp. Zaczynają dominować:

• apatia i ponury nastrój,
• rozdrażnienie,
• smutek,
• skłonność do szybkiego zniechęcania się,
• dystans wobec rodziców,
• eskalacja konfliktów z rodzicami,
• rezygnacja z wcześniej lubianych zajęć,
• odmowa udziału w pracach domowych,
• zachowania autoagresywne,
• myśli samobójcze.

Prawidłowy system komunikacji rodzinnej to taki, który daje możliwość wyrażania własnych poglądów, opinii, stwarza warunki do rozwijania własnej indywidualności i własnego punktu widzenia, uczy otwartości, wrażliwości i szacunku dla poglądów innych osób. Tak przebiegający proces porozumiewania się daje dorastającej osobie poczucie bezpieczeństwa i oparcia w rodzinie, w której rodzice dyskutują ze swoim dzieckiem, słuchają go i akceptują jego zdanie, stają się dla dziecka partnerami i podstawowym wzorcem do naśladowania w dorosłym, samodzielnym życiu.

Źródła

1. Greszta E., Depresja wieku dorastania, Academica, Warszawa 2006, ISBN 83-89281-19-8.
2. Namysłowska I., Psychiatria dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4394-5.
3. Pużyński S., Depresje i zaburzenia afektywne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3828-6.
4. Radziwiłłowicz W., Depresja u dzieci i młodzieży, Impuls, Kraków 2010, ISBN 978-83-7587-258-3.