Dur brzuszny - objawy, leczenie, powikłania, profilaktyka

Dur brzuszny określany jest także często jako tyfus. To bakteryjna choroba zakaźna, za jej rozwój odpowiadają pałeczki Salmonella typhi. Choroba przenosi się głównie poprzez pożywienie lub skażoną wodę, a jej nosicielami mogą być tylko ludzie.

Choroba ta występuje najczęściej w krajach, w których jest niski poziom higieny, głównie w kwestii przygotowania posiłków. Cechuje ją także niestety dość duża śmiertelność.

Zachorowanie na dur brzuszny odbywa się poprzez różnoraki kontakt z pałeczką duru. Chorobą tą można zarazić się poprzez:

• wodę - zakażone źródła zaopatrzenia w wodę mogą przyczynić się do wybuchu epidemii;
• zakażone produkty spożywcze - lody, sałatki, mleko;
• owady;
• bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem - w wypadku braku przestrzegania zasad higieny (kontakt z kałem bądź moczem).

Pałeczki duru brzusznego dostają się do przewodu pokarmowego, umiejscawiają w tzw. jelicie krętym i stamtąd przenikają do układu limfatycznego.

Wyróżnia się 3 fazy choroby:

• inkubacji (między zarażeniem a wystąpieniem pierwszych objawów) trwa 2 tygodnie,
• inwazji, której towarzyszy wysoka gorączka, bóle głowy, bezsenność, zawroty głowy, utrata apetytu i mdłości. Diagnostyka opiera się na stwierdzeniu braku szczepienia i pobytu w ostatnim czasie w krajach tropikalnych,
• faza zdrowienia.

W ciągu 4-6 dni objawy nasilają się. Gorączka dochodzi do 39-40 stopni i rozpoczyna się okres pełnego rozwoju choroby, który trwa 2-3 tygodnie. Chory staje się apatyczny, odurzony, zamroczony.

Objawy duru brzusznego

Język jest na środku pokryty suchym, brunatnym nalotem, na krawędziach żywoczerwony. Wątroba i śledziona ulegają powiększeniu. Brzuch jest wzdęty, bolesny. Początkowo objawami duru brzusznego są zaparcia, następnie biegunka i częste oddawanie grochowatych stolców.

Około 10 dnia choroby na skórze dolnej części klatki piersiowej i brzucha pojawia się charakterystyczna wysypka, tzw. różyczka durowa. Są to drobne, bladoróżowe plamki, nieznacznie uniesione ponad otaczającą skórę, znikające przy ucisku i rozciąganiu skóry. Wysypka utrzymuje się kilka dni, po czym znika, pozostawiając lekkie przebarwienie skóry. Około 4 tygodnia choroby temperatura zaczyna ulegać wahaniom i w końcu normalizuje się. Następujący okres zdrowienia cechuje znacznie wzmożone łaknienie, chwiejność usposobienia, drażliwość oraz zmiany troficzne skóry, włosów i paznokci.

Dur brzuszny można zdjagnozować wykonując posiew krwi na obecność pałeczek Salmonella typhi, a także pomocniczo posiew w kierunku tej bakterii wykonywany z moczu, kału, czasami plwociny.

Leczenie duru brzusznego opiera się głównie na zwalczaniu gorączki poprzez podawanie antybiotyków, głównie ampicyliny w okresie występowania gorączki oraz kilka dni po jej ustąpieniu. Ważne jest także odpowiednie nawadnianie pacjenta i wprowadzanie elektrolitów. W przypadku zakażenia bakterią odporną na ampicylinę, podaje się inne grupy leków, najczęściej efalosporyny III generacji, trimetoprin lub fluorochinolony.

W czasie trwania choroby pacjent musi pozostać w szpitalu, na oddziale chorób zakaźnych. Leczenie trwa około dwóch tygodni.

Nieprawidłowo lub nie do końca zaleczony dur brzuszny może nieść za sobą nieprzyjemne konsekwencje. Najgroźniejsze wydaje się być przerwanie błon jelit, które wywołuje krwotok wewnętrzny. Oprócz tego może dojść do rozwoju niedrożności jelit, a także wielu stanów zapalnych w organizmie, m. in.:

• zapalenie płuc
• zapalenie nerek
• zakrzepowe zapalenie żył
• zapalenie oskrzeli
• zapalenie układu moczowego

Dur brzuszny może także wywołać niedokrwistość, a u dzieci tzw. durowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Jak podczas egzotycznych wycieczek uniknąć zakażenia durem brzusznym? Objawem zdrowego rozsądku jest zastosowanie się do poniższych wskazówek:

• picie butelkowanej, gazowanej wody; jeśli nie jest w butelce, należy gotować ją przez minutę;
• unikanie drinków z lodem, chyba że kostki są zrobione z przegotowanej wody lub butelkowanej, na wszelki wypadek nie jeść także lodów wodnych;
• spożywanie tylko tego, co zostało dokładnie ugotowane i jest podane na gorąco;
• niejadanie surowych warzyw i owoców, których nie można obrać; warzywa, takie jak sałata, łatwo ulegają zanieczyszczeniu i ciężko je dokładnie umyć;
• owoce i warzywa, które da się obrać, należy pozbawić skórki, wcześniej jednak warto umyć ręce wodą z mydłem;
• niekupowanie jedzenia i picia od ulicznych sprzedawców.

Nie tylko unikanie jedzenia i picia z niewiadomych źródeł jest istotne w zapobieganiu zarażeniu. Najważniejsze w tej kwestii jest uprzednie zaszczepienie się.

Szczepienia przeciw durowi

Szczepienia przed podróżą w kraje endemiczne powinny przewidywać szczepionkę na dur brzuszny.

Szczepienie przeciwko durowi brzusznemu jest dostępne pod trzema postaciami:

• doustna atenuowana szczepionka żywa,
• szczepionka monowalentna, zawierająca zabite ciepłem pałeczki Salmonella typhi,
• szczepionka na dur brzuszny VI, która zawiera antygen polisacharydowy otoczki bakteryjnej.

Według niektórych specjalistów szczepionka doustna jest najmniej efektywna spośród wymienionych. Pozostałe dwie zabezpieczają na okres 3 lat.

Źródła

1. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
2. Boroń-Kaczmarska A. Choroby zakaźne w zarysie, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin 2004, ISBN 83-89318-35-0
3. Virella G. Mikrobiologia i choroby zakaźne, Urban & Partner, Wrocław 1999, ISBN 978-83-85842-59-0
4. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A., Choroby zakaźne i pasożytnicze - epidemiologia i profilaktyka, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2007, ISBN 978-83-7522-010-0