Trwa ładowanie...

Jałowiec – gatunki i odmiany, właściwości i wykorzystanie

Avatar placeholder
Monika Grudzińska 10.07.2023 10:29
Owoce jałowca to cenny surowiec zielarski, który można wykorzystać do przyrządzenia tzw. jałowcówki.
Owoce jałowca to cenny surowiec zielarski, który można wykorzystać do przyrządzenia tzw. jałowcówki. (Adobe Stock)

Jałowiec to roślina iglasta, która nie ma szczególnych wymagań glebowych. W Polsce, w warunkach naturalnych, spotykane są dwa gatunki. To jałowiec pospolity i jałowiec sabiński, inaczej jałowiec sawina. O ile owoce pierwszego są jadalne, o tyle drugie trujące. Co warto wiedzieć?

spis treści

1. Co to jałowiec?

Jałowiec (Juniperus L.) to rodzaj roślin iglastych należący do rodziny cyprysowatych. Występuje na wszystkich kontynentach półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego i subpolarnego, również w górach w strefie międzyzwrotnikowej.

W obrębie rodzaju wyróżnia się około 50 gatunków, z czego w Polsce - w warunkach naturalnych - spotykane są dwa. To jałowiec pospolity (Juniperus communis L.) i jałowiec sabiński, inaczej jałowiec sawina (Juniperus sabina L.). Wiele gatunków i ich odmian uprawianych jest jako rośliny ozdobne.

Zobacz film: "Rak płuca. Historia Jerzego"

Inne gatunki Juniperus to:

  • Juniperus bermudiana L. – jałowiec bermudzki
  • Juniperus chinensis L. – jałowiec chiński
  • Juniperus deppeana Steud – jałowiec grubokory
  • Juniperus excelsa M.Bieb. – jałowiec grecki, jałowiec wyniosły
  • Juniperus horizontalis Moench – jałowiec płożący
  • Juniperus × media Dmitr. – jałowiec pośredni
  • Juniperus occidentalis Hook. – jałowiec zachodni
  • Juniperus oxycedrus L. – jałowiec kolczasty
  • Juniperus phoenicea L. – jałowiec fenicki
  • Juniperus procumbens (Siebold ex Endl.) – jałowiec rozesłany
  • Juniperus rigida Siebold & Zucc. – jałowiec sztywny, jałowiec nadbrzeżny
  • Juniperus scopulorum Sarg. – jałowiec skalny
  • Juniperus squamata Buch – jałowiec łuskowaty
  • Juniperus virginiana L. – jałowiec wirginijski.

2. Jak wygląda jałowiec?

Pokrój jałowca jest bardzo zróżnicowany. Spotykane są zarówno wysokie drzewa osiągające do 40 m wysokości, jak i płożące krzewy. Rośliny mają sztywne i kłujące igły. Charakterystyczne dla rodzaju są szyszkojagody, które w postaci dojrzałej są kulistawe, w kolorze od fioletowego do czarnego. Na każdej łusce nasiennej powstaje od jednego do trzech nasion.

3. Jałowiec sabiński – odmiany i właściwości

Jałowiec sabiński, inaczej jałowiec sawina (Juniperus sabina L.) zawiera sabinol o nieprzyjemnym zapachu wyczuwalnym po roztarciu gałązek. To silnie trujący jałowiec. Spożycie jego niebieskawych owoców wywołuje wymioty, stany zapalne żołądka i jelit. Może prowadzić do zgonu.

Juniperus sabina często jest uprawiany jako roślina ozdobna w ogródkach i parkach. Nadaje się do ogrodów skalnych, na murki, w trawnikach. Popularne gatunki rośliny to:

  • jałowiec sabiński Tamariscifolia
  • jałowiec sabiński Variegata
  • jałowiec sabiński Mas
  • jałowiec sabiński Blue Danube.

4. Jałowiec pospolity - właściwości lecznicze i wykorzystanie

Jałowiec pospolity (Juniperus communis L.) to gatunek zawsze zielonego krzewu, który ma niewielkie wymagania glebowe. Rośnie nawet na glebach jałowych. To wiecznie zielona roślina iglasta o krótkich szydłowatych liściach i czarnych owocach, który nie traci swoich liści nawet w okresie zimowym, jest często uprawiana jako krzew ozdobny.

Owoce jałowca są jadalne i olejkodajne, a także lecznicze. To popularna przyprawa nadająca potrawom leśny zapach oraz słodki, gorzkawo-palący smaki. W kuchni można wykorzystywać zarówno całe, jak i zmiażdżone ziarna owocu. Przyprawą są także ususzone gałęzie jałowca. W dymie jałowcowym wędzi się także wędliny, które zyskują charakterystyczny

Owoce jałowca to również cenny surowiec zielarski, spożywanie którego przynosi korzyści zdrowotne. Można go stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie w postaci naparów, odwarów i olejku, a także nalewki nazywanej jałowcówką.

Jakie są właściwości owoców jałowca? Szyszkojagody są zasobne w spore ilości garbników, olejku lotnego, cukrów, związków żywicznych, goryczy, kwasów organicznych oraz soli mineralnych. Dzięki temu owoc jałowca ma działanie antybakteryjne, odkażające, moczopędne oraz ułatwiające trawienie.

Jałowiec warto stosować wewnętrznie i zewnętrznie w przypadku:

  • zapalenia dróg moczowych (ma właściwości moczopędne, antybakteryjne oraz antyseptyczne),
  • problemów z wątrobą (wzmaga wydzielanie żółci),
  • problemów ze strony układu pokarmowego (wspiera trawienie, zapobiega nadmiernej fermentacji treści pokarmowej w jelitach, zapobiega wzdęciom oraz zaparciom),
  • przeziębienia (pomaga odblokować zatkany nos, udrażnia drogi oddechowe).
  • trudno gojących się ran, ropni, stanów zapalnych skóry, żylaków i zmian łuszczycowych,
  • łupieżu na skórze głowy,
  • bólu zębów,
  • reumatyzmu, nerwobóli, zapalenia korzonków,
  • przeziębienia (łagodzi kaszel, udrażnia górne drogi oddechowe, rozgrzewa).

Gdzie kupić jałowiec? Owoce jałowca można kupić w sklepie spożywczym, a wyciągi czy olejki w sklepach zielarskich lub aptekach.

5. Czy jałowiec jest szkodliwy?

Jałowiec sabiński jest trujący. Mogą szkodzić jednak także owoce jałowca pospolitego, choć są zdrowe i aromatyczne. Dzieje się tak, gdy są spożywane w nadmiarze (zalecana dzienna dawka to 3-4 owoce jałowca dziennie) bądź konsumują je osoby, które nie powinny. Warto pamiętać, że przeciwwskazania do stosowania owoców jałowca to między innymi wrzody żołądka i dwunastnicy, zapalenie pęcherzyka żółciowego, krwiomocz i białkomocz czy stan zapalny błony śluzowej żołądka.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze