Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Ostra reakcja na stres - przyczyny, objawy i leczenie

Avatar placeholder
24.03.2023 13:56
Ostra reakcja na stres pojawia się wskutek czynnika przyczynowego, jakim jest wyjątkowo stresujące wydarzenie życiowe.
Ostra reakcja na stres pojawia się wskutek czynnika przyczynowego, jakim jest wyjątkowo stresujące wydarzenie życiowe. (AdobeStock)

Stres towarzyszy nam od momentu narodzin do śmierci. Nie można go uniknąć. Czasami jednak trudne sytuacje życiowe znacznie przekraczają zdolności adaptacyjne jednostki i jej wrażliwość na frustracje. W przypadku wyjątkowo silnych stresorów może rozwinąć się ostra reakcja na stres – jest to zaburzenie z grupy nerwic, które znajduje się w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych pod kodem F43.0. Jak objawia się ostra reakcja na stres? Jak wzmocnić odporność na stres? Jak pomagać osobom w skrajnie trudnych okolicznościach życiowych?

spis treści

1. Przyczyny ostrej reakcji na stres

Podobnie, jak w przypadku zaburzeń adaptacyjnych czy zespołu stresu pourazowego PTSD, ostra reakcja na strespojawia się wskutek czynnika przyczynowego, jakim jest wyjątkowo stresujące wydarzenie życiowe, które znacznie przekracza możliwość radzenia sobie ze stresem i zasoby psychiczne, jakimi dysponuje człowiek. Do skrajnie stresujących doświadczeń można zaliczyć m.in.: wojny, rozboje, napady, katastrofy lotnicze, wypadki samochodowe, pożary, katastrofy żywiołowe, powodzie, gwałt, nagłą, znaczną zmianę społecznego układu odniesienia danej osoby, wielokrotne osierocenie (śmierć kilku bliskich osób w jednym czasie), itp.

W przypadku ostrej reakcji na stres, stresory mają charakter druzgocących przeżyć, pociągających za sobą poważne zagrożenie dla nienaruszalności fizycznej danej osoby lub osób jej bliskich, jak i ryzyko utraty bezpieczeństwa. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego rodzaju zaburzenia nerwicowego wzrasta wraz z współwystępowaniem wyczerpania fizycznego lub czynników organicznych (np. starszy wiek). Ponadto ostra reakcja na stres zależy od indywidualnej wrażliwości emocjonalnej osoby, umiejętności radzenia sobie ze stresem (ang. coping), wsparcia społecznego i odporności na frustracje.

2. Objawy ostrej reakcji na stres

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Psychoterapia par - razem czy osobno?"

Ostra reakcja na stres to zaburzenie przejściowe w odpowiedzi na silny stres psychiczny lub fizyczny u osoby, która nie wykazuje innego zaburzenia psychicznego. Obraz kliniczny ostrej reakcji na stres cechuje znaczna zmienność i różnorodność. Do typowych objawów tego zaburzenia zalicza się:

  • oszołomienie, szok psychiczny,
  • zawężenie pola świadomości,
  • zawężenie uwagi,
  • zaburzenia orientacji,
  • niezdolność rozumienia bodźców (człowiek nie wie, co się do niego mówi),
  • wyłączenie się z sytuacji traumatyzującej,
  • rozpacz i gniew,
  • niepokój i nastrój depresyjny,
  • stupor dysocjacyjny,
  • pobudzenie emocjonalne i psychoruchowe,
  • nadmierną aktywność (reakcja ucieczki lub fugi),
  • ograniczoną poczytalność umysłową (agresywność),
  • wegetatywne znamiona panicznego lęku, np. kołatanie serca, pocenie się, zaczerwienienie, szybkie tętno, uczucie duszności.

Objawy uzewnętrzniają się w ciągu kilku minut od zadziałania stresora czy traumatycznego wydarzenia i zanikają w ciągu dwóch-trzech dni (często nawet w okresie kilku godzin). Cały epizod może być pokryty częściową lub całkowitą amnezją.

3. Diagnoza i leczenie ostrej reakcji na stres

Ostrą reakcję na stres określa się synonimicznie jako ostrą reakcję kryzysową, stan kryzysu, szok psychiczny czy wyczerpanie walką (ang. combat fatigue). Kryteria diagnostyczne, według ICD-10, do rozpoznania ostrej reakcji na stres, są następujące:

  • bezpośredni i wyraźny związek przyczynowo-skutkowy między wydarzeniem stresującym a wystąpieniem symptomów zaburzenia;
  • zmienny obraz kliniczny – stan oszołomienia, rozpaczy, lęku, złości, depresji, wyłączania się i pobudzenia, ale bez dominacji jakiegokolwiek z objawów;
  • szybki zanik symptomów w przypadku wycofania pacjenta ze stresującego otoczenia (np. z miejsca wypadku) od kilku godzin do kilku dni.

Rozpoznanie ostrej reakcji na stres należy różnicować z zaburzeniami adaptacyjnymi, PTSD i zaburzeniem lękowym z napadami lęku. W przypadku ostrej reakcji na stres trzeba otoczyć osobę cierpiącą wsparciem, opieką, zapewnić spokój i bezpieczeństwo. Doraźnie lekarz na miejscu zdarzenia zwykle podaje leki uspokajające. W perspektywie długofalowej konieczna może być pomoc psychologiczna.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze