Szczepienia przeciw COVID-19. Naukowcy opisali sposoby leczenia jednego z najbardziej śmiercionośnych rodzajów zakrzepicy

Związana z małopłytkowością zakrzepica naczyń żylnych mózgu po szczepieniu przeciw COVID-19 jest zjawiskiem bardzo rzadkim, ale i również niezwykle groźnym. Szacuje się, że z powodu tego powikłania umiera prawie co trzeci pacjent. W prestiżowym magazynie medycznym "The Lancet" właśnie ukazało się badanie na temat leczenia tego rodzaju zakrzepicy.

1. Rodzaje zakrzepicy

Jak wyjaśnia prof. Łukasz Paluch, flebolog zajmujący się chirurgią żył, lekarze rozróżniają dwa rodzaje zakrzepic, które mogą wystąpić po szczepieniach przeciw COVID-19.

- Pierwsze są to zwykłe zakrzepy, które powstają na skutek stanu zapalnego oraz innych czynników sprzyjających, jak na przykład antykoncepcją, żylaki czy trombofilia - wyjaśnia prof. Paluch.

Zobacz film: "Podstawowe badania, jakie powinna wykonać każda kobieta"

W takich przypadkach stosowane są standardowe metody diagnozowania oraz leczenia. Najczęściej pacjenci otrzymują heparynę drobnocząsteczkową, która rozrzedza krew. Jednak już dawno lekarze zaobserwowali, że u niektórych pacjentów ten lek paradoksalnie wywołuje odwrotną reakcję, powodując powstanie kolejnych zakrzepów. Schorzenie to nazywano w skrócie HIT, czyli małopłytkowość poheparynowa.

Po rozpoczęciu akcji szczepień przeciw COVID-19 zauważono, że u niektórych pacjentów po przyjęciu szczepionki przeciw COVID-19 dochodzi do reakcji bardzo podobnej do HIT.

- W obu przypadkach jest to reakcja autoimmunologiczna. Na jej skutek przeciwciała wytwarzane w odpowiedzi na szczepionkę wiążą się ze śródbłonkiem, czyli warstwą wewnętrzną naczyń. Płytki krwi złączają się, dochodzi do małopłytkowości (spadku liczby płytek krwi) i nadkrzepliwości. Faktycznie podobny mechanizm obserwujemy również w przypadku podania heparyny drobnocząsteczkowej - wyjaśnia prof. Łukasz Paluch.

Tę reakcję opisano jako VITT (z ang. Vaccine-Induced Immune Thrombotic Thrombocytopenia). Powstało też pytanie, jak leczyć takie przypadki, skoro podawanie heparyny może tylko przynieść odwrotny skutek?

"W przypadku tak ciężkiej choroby, która w dodatku często dotyczy młodych pacjentów, którzy wcześniej byli sprawni i zdrowi, lekarze desperacko potrzebowali wiedzy na temat leczenia, aby zapobiec zgonom oraz niepełnosprawnościom" - mówi dr. Richard Perry, neurolog z National Hospital for Neurology and Neurosurgery oraz Module Convenor for the Stroke Medicine MSc w UCL Queen Square Institute of Neurology.

Dr Perry jest również głównym autorem badania, które właśnie zostało opublikowane na łamach czasopisma "The Lancet" i które rzuca więcej światła na problem leczenia poszczepiennej zakrzepicy.

2. Bardzo rzadka, ale niezwykle niebezpieczna zakrzepica

Najczęstszym i najcięższym objawem VITT jest zakrzepica naczyń żylnych mózgu, w skrócie nazywana CVT.

- CVT zdarza się bardzo rzadko. Można powiedzieć, że są to pojedyncze przypadki w skali kraju. Problem polega na tym, że zakrzepica naczyń żylnych mózgu bardzo późno daje objawy. Krew nie ma jak odpłynąć z mózgu, więc istnieje duże ryzyko udaru oraz wystąpienia zmian w tkance mózgowej - mówi prof. Paluch.

Również brytyjscy naukowcy zaznaczają, że CVT charakteryzuje się bardzo wysoką śmiertelnością. Nawet bez małopłytkowości immunologicznej z powodu zakrzepicy naczyń żylnych mózgu umiera około 4 proc. pacjentów. Jednak u pacjentów z VITT śmiertelność z powodu CVT wynosi 29 proc., czyli jest 7-krotnie wyższa.

"To można częściowo wyjaśnić tym, że u pacjentów z VITT zakrzepica jest znacznie bardziej rozległa. Dochodzi do zablokowania większe liczby żył zarówno w mózgu, jak i w innych częściach ciała" - zaznaczają badacze na łamach "The Lancet".

Do takiego wniosku naukowcy doszli po szczegółowym przebadaniu 70 pacjentów z CVT związanym z VITT oraz 25, który mieli zakrzepicę naczyń żylnych mózgu, ale bez małopłytkowości. Zdaniem naukowców takie terapie, jak dożylne podanie immunoglobuliny, może znacznie zwiększać szanse pacjentów na powrót do zdrowia.

3. Transfuzja krwi? "Może tylko dolać oliwy do ognia"

"Chociaż przetoczenie pacjentom z CVT związanym z VITT krwi dawców w celu uzupełnienia liczby brakujących płytek krwi, może się wydawać logicznym, nie zalecamy jednak takiej terapii" - zaznacza prof. Marie Scully, współautorka badania z UCL Institute of Cardiovascular Science.

Zdaniem ekspertów jednym z przypuszczalnych powodów, dla którego podczas VITT gwałtownie spada liczba płytek krwi, jest to, że płytki szybko zostają "wykorzystane" do tworzenia zakrzepów.

"Więc transfuzja krwi i zwiększenie ilości płytek, może tylko dolać oliwy do ognia" - zaznacza prof. Scully.

"Odkryliśmy, że pacjenci, którym podano dożylnie immunoglobulinę, czyli terapię, w której organizm otrzymuje naturalne przeciwciała, mieli większe szanse przeżycia, a później byli w stanie żyć samodzielne bez konieczności pomocy opiekunów lub rodziny" - mówi dla "The Lancet" dr Alastair Webb, neurolog z John Radcliffe Hospital w Oksfordzie.

Zdaniem badaczy stosowanie nieheparynowych leków rozrzedzających krew lepiej wpływało na pacjentów z zakrzepicą. Jednak jednocześnie naukowcy podkreślają, że konieczne są kolejne badania na ten temat.

Jak zaznacza pof. Paluch, w Polsce pacjenci z VITT również są leczeni immunoglobuliną.

- Można powiedzieć, że jest to najbardziej skuteczny sposób na spowolnienie procesu zakrzepicy oraz jej kanalizacji - mówi ekspert.

4. Jak rozpoznać objawy zakrzepica zatok żylnych mózgu?

Zdaniem prof. Palucha rzadkie rodzaje zakrzepicy są bardziej niebezpieczne choćby ze względu na mniejsze możliwości diagnostyczne. Przykładowo zakrzepica zatok żylnych mózgu objawy są bardzo niespecyficzne.

- Często taki rodzaj zakrzepicy przebiega na początku bezobjawowo. Później pojawiają się objawy neurologiczne, czyli bóle głowy, zaburzenia widzenia oraz świadomości - wyjaśnia prof. Paluch. - Zakrzep blokuje odpływ krwi z zatok żylnych, co może doprowadzić do tzw. udaru żylnego mózgu - dodaje ekspert.

Zobacz także: Czym są nietypowe zakrzepy krwi? EMA potwierdza, że takie powikłania mogą mieć związek ze szczepionką Johnson&Johnson

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.