Czym są nietypowe zakrzepy krwi? EMA potwierdza, że takie powikłania mogą mieć związek ze szczepionką Johnson&Johnson

Europejska Agencja Leków (EMA) wydała oficjalny komunikat, w którym potwierdza, że możliwy jest związek między podaniem szczepionki Johnson&Johnson przeciw COVID-19 a wystąpieniem bardzo rzadkich i nietypowych zakrzepów krwi. Czym są "nietypowe zakrzepy" i jak je rozpoznać, wyjaśnia flebolog prof. Łukasz Paluch.

1. Stanowisko EMA w sprawie szczepionek wektorowych

Komitet ds. Bezpieczeństwa EMA doszedł do wniosku, że w ulotce do szczepionki przeciw COVID-19 Janssen, produkowanej przez koncern Johnson&Johnson, należy dodać ostrzeżenie o "nietypowych zakrzepach krwi spowodowanych małopłytkowością".

Zobacz film: "Prof. Andrzej Fal o wynikach badań dotyczących reinfekcji koronawirusem wśród młodych. "Szczepień szybko nie zakończymy""

Kilka tygodni wcześniej identyczne ostrzeżenie dodano do ulotki szczepionki AstraZeneca.

Jak podkreśla komitet, profil bezpieczeństwa obu szczepionek pozostaje niezmienny, ponieważ przypadki zakrzepicy określono jako "bardzo rzadkie skutki uboczne".

2. Czym jest nietypowa zakrzepica?

Wszystkie przypadki zakrzepicy wystąpiły w ciągu 3 tygodni od podania szczepienia i dotyczyły osób poniżej 60. roku życia. Najczęściej powikłania stwierdzano u kobiet.

Najbardziej jednak zaskakujące są miejsca, w których występowały zakrzepy. Według informacji EMA najczęściej dochodziło do zakrzepów w obrębie zatok żylnych mózgu. Takie powikłanie zdiagnozowano u 169 osób z 222 zgłoszonych przypadków w Europie. Drugim najczęstszym powikłaniem była zakrzepica żył splanchnicznych, czyli jamy brzusznej. Zdiagnozowano ją u 53 pacjentów. Znacznie rzadziej dochodziło do zatorowości płucnej oraz zakrzepicy tętnic.

- To nietypowe miejsca występowania zakrzepów. W całej swojej karierze widziałem może z kilkadziesiąt przypadków zakrzepów w zatokach żylnych mózgu oraz jamie brzusznej - mówi flebolog prof. Łukasz Paluch. - W normalnych warunkach zakrzepy najczęściej pojawiają się w żyłach kończyn dolnych. A jeśli dochodzi do takich rzadkich rodzajów zakrzepicy, to najczęściej są one związane z anomalią anatomiczną. Czyli na przykład nieprawidłowym wykształceniem zatok żylnych w mózgu lub zespołem uciskowym w jamie brzusznej - wyjaśnia.

Eksperci EMA podkreślają, że wciąż nie wiadomo, co wpływa na wystąpienie zakrzepów po przyjęciu szczepionki przeciw COVID-19.

- Prawdopodobnie dochodzi do reakcji autoimmunologicznej, na skutek której przeciwciała wytwarzane w odpowiedzi na szczepionkę wiążą się ze śródbłonkiem, czyli warstwą wewnętrzną naczyń. Płytki krwi złączają się, dochodzi do małopłytkowości i nadkrzepliwości. Podobny mechanizm obserwujemy również w przypadku podania heparyny drobnocząsteczkowej - wyjaśnia prof. Paluch.

Heparyna jest preparatem na rozrzedzanie krwi, ale paradoksalnie u niektórych pacjentów może wywoływać odwrotną reakcję, nazywaną w skrócie HIT (małopłytkowość poheparynowa).

3. Czym jest zakrzepica zatok żylnych mózgu i jak rozpoznać jej objawy?

Zdaniem prof. Palucha rzadkie rodzaje zakrzepicy są bardziej niebezpieczne choćby ze względu na mniejsze możliwości diagnostyczne. Przykładowo w przypadku zakrzepicy zatok żylnych mózgu objawy są bardzo niespecyficzne.

- Często taki rodzaj zakrzepicy przebiega na początku bezobjawowo. Później pojawiają się objawy neurologiczne, czyli bóle głowy, zaburzenia widzenia oraz świadomości - wyjaśnia prof. Paluch. - Zakrzep blokuje odpływ krwi z zatok żylnych, co może doprowadzić do tzw. udaru żylnego mózgu - dodaje ekspert.

W przypadku zakrzepicy żył splanchnicznych, pierwszym objawem mogą być silne bóle brzucha.

- Zakrzep może objawić w dowolnym miejscu w jamie brzusznej. Przykładowo, jeśli zakrzepy obejmą małe naczynia krwionośne, może to doprowadzić do niedokrwienia jelit, a jeśli pojawi się w naczyniach nerkowych - obciąży pracę tego organu - mówi prof. Paluch.

Zatorowość płucna, choć sama w sobie nie jest rzadkim zjawiskiem, w przebiegu COVID-19 oraz po szczepionkach ma inny mechanizm powstania.

- W normalnych warunkach najczęściej najpierw pojawia się zakrzep w kończynach dolnych. Potem skrzep się odrywa i dochodzi do płuc. Natomiast w tych przypadkach do powstania zakrzepów dochodzi bezpośrednio w łożysku płucnym - mówi prof. Paluch.

Objawami zatorowości płucnej mogą być przyśpieszenie bicia serca, duszność oraz duża męczliwość. Z kolei w przypadku zakrzepicy tętnic pierwszym objawem jest niedokrwienie. - Może wystąpić duży ból ręki i uczucie oziębienia - wyjaśnia prof. Paluch.

4. Objawy zakrzepicy. Kiedy zgłosić się do lekarza?

Eksperci podkreślają, że w przypadku leczenia zakrzepów najważniejszy jest czas. Im szybciej choroba zostanie zdiagnozowana, tym większe szanse na uniknięcie powikłań.

Dlatego eksperci EMA ostrzegają, by osoby, u których w ciągu 3 tygodni po przyjęciu szczepionki wystąpi którykolwiek z poniższych objawów, natychmiast zgłosiły się do lekarza:

• duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• obrzęk nóg,
• uporczywy ból brzucha,
• objawy neurologiczne, takie jak silne i uporczywe bóle głowy lub niewyraźne widzenie,
• małe plamy krwi pod skórą poza miejscem wstrzyknięcia.

Według rekomendacji brytyjskiej służby zdrowia (NHS) powinniśmy dodatkowo zwrócić uwagę na:

• silny ból głowy, który nie ustępuje po przyjęciu leków przeciwbólowych lub nasila się,
• nasilenie bólu głowy, gdy się kładziesz lub schylasz,
• jeśli ból głowy jest nietypowy i występuje z niewyraźnym widzeniem i czuciem, problemami z mówieniem, osłabieniem, sennością lub napadami drgawkowymi.

Jak podkreśla prof. Paluch w normalnych warunkach zakrzepica jest diagnozowana na podstawie oceny poziomu ,d-dimerów we krwi oraz badania ultrasonograficznego, czyli próby uciskowej.

- Natomiast w przypadku podejrzenia rzadkich przypadków zakrzepicy zalecane są badanie obrazujące, tomografia komputerowa z kontrastem albo badanie rezonansem magnetycznym. Obie metody pozwalają na precyzyjne określenie miejsca wystąpienia zakrzepicy - opowiada ekspert.

5. Szczepionki wektorowe. Czy się szczepić?

Eksperci jednogłośnie podkreślają, że mimo związku między podaniem szczepionek wektorowych a wystąpieniem nietypowych przypadków zakrzepów krwi, szczepionki w dalszym ciągu uważane są za bezpieczne, a ich przyjęcie przyniesie więcej korzyści niż strat.

Ostatnie badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Oksfordzkiego wskazują, że ryzyko powstania zakrzepów krwi po zachorowaniu na COVID-19 jest 8 wyższe niż po podaniu szczepionki AstraZeneca.

Analiza wykazała, że zakrzepica zatok żylnych mózgu występuje z częstotliwością ok. 5 przypadków na milion szczepień. W przypadku chorych na COVID-19 takie powikłania występowały z częstotliwością 39 przypadków na milion pacjentów.

Zobacz także: #SzczepSięNiePanikuj. Gorączka po szczepieniu przeciw COVID-19. "Może zwiększać ryzyko wystąpienia zakrzepów"

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.