Przestali szczepić młodych preparatem AstraZeneca przeciw COVID-19. Od razu zobaczyli efekt

Wyniki analizy wskazują, że Wielka Brytania podjęła słuszną decyzję w sprawie szczepionki przeciw COVID-19 firmy AstraZeneca. Kiedy większość europejskich krajów zdecydowała się na zawieszenie stosowania preparatu, na Wyspach tylko wprowadzono ograniczenia wiekowe. Teraz lekarze mówią o tym, że nie wiedzieli ani jednego przypadku zakrzepicy już od czterech tygodni. Problem został rozwiązany?

1. "Ani jednego przypadku zakrzepicy z małopłytkowością"

Po serii przypadków, kiedy u młodych pacjentów po przyjęciu szczepionki przeciw COVID-19 firmy AstraZeneca dochodziło do nietypowych zakrzepic, wiele krajów UE postanowiło całkowicie zawiesić stosowanie preparatu.

Wówczas wielu ekspertów bez skutku apelowało, że korzyści ze stosowania szczepionki AstraZeneca przewyższają potencjalne ryzyko. Same przypadki zakrzepicy były niezwykle rzadkie - 1 na 50 tys.

Zobacz film: "Trzecia dawka szczepionki wzbudza kontrowersje. Prof. Simon: Racjonalnie zdaje się to konieczne"

Ustalenia Europejskiej Agencji Leków (EMA) wykazały, że do zakrzepów dochodzi na skutek wystąpienia małopłytkowości, a te powikłania dotyczą przede wszystkim młodych kobiet. Nie są natomiast spotykane w starszych grupach pacjentów.

W związku z tym Brytyjczycy postanowili zamiast wycofania szczepionki, zezwolić na jej stosowanie tylko wśród osób powyżej 40. roku życia. Teraz wiadomo, że ta decyzja była słuszna. Od czterech tygodni w Wielkiej Brytanii nie odnotowano ani jednego przypadku zakrzepicy z małopłytkowością.

2. "Wciąż nie wiemy, dlaczego powikłania dotykały młodych"

Brytyjska służba zdrowia (NHS) przestała podawać szczepionkę AstraZeneca osobom poniżej 40. roku życia 7 maja br. Jak podkreślają eksperci, od tego czasu liczba nowych przypadków zakrzepicy "drastycznie spadła".

"Nie widzieliśmy nowego przypadku zakrzepicy z małopłytkowością od około 3-4 tygodni" - opowiada dr Sue Pavord z Oxford University Hospitals.

Do tej pory w Wielkiej Brytanii ok. 25 milionów osób otrzymało szczepionkę koncernu AstraZeneca, ale większość młodych dorosłych była szczepiona preparatem Pfizera.

Jak zaznacza prof. Marie Scully z University College London Hospitals, wciąż nie wiadomo, dlaczego zakrzepy dotykają częściej młodych osób, które w dodatku nie miały wcześniej problemów ze zdrowiem.

3. Rodzaje zakrzepicy

Jak wyjaśnia prof. Łukasz Paluch, flebolog zajmujący się chirurgią żył, lekarze rozróżniają dwa rodzaje zakrzepic, które mogą wystąpić po szczepieniach przeciw COVID-19.

- Pierwsze są to zwykłe zakrzepy, które powstają na skutek stanu zapalnego oraz innych czynników sprzyjających, jak na przykład antykoncepcją, żylaki czy trombofilia - wyjaśnia prof. Paluch.

W takich przypadkach stosowane są standardowe metody diagnozowania oraz leczenia. Najczęściej pacjenci otrzymują heparynę drobnocząsteczkową, która rozrzedza krew. Jednak już dawno lekarze zaobserwowali, że u niektórych pacjentów ten lek paradoksalnie wywołuje odwrotną reakcję, powodując powstanie kolejnych zakrzepów. Schorzenie to nazywano w skrócie HIT, czyli małopłytkowość poheparynowa.

Po rozpoczęciu akcji szczepień przeciw COVID-19 zauważono, że u niektórych pacjentów po przyjęciu szczepionki przeciw COVID-19 dochodzi do reakcji bardzo podobnej do HIT.

- W obu przypadkach jest to reakcja autoimmunologiczna. Na jej skutek przeciwciała wytwarzane w odpowiedzi na szczepionkę wiążą się ze śródbłonkiem, czyli warstwą wewnętrzną naczyń. Płytki krwi złączają się, dochodzi do małopłytkowości (spadku liczby płytek krwi) i nadkrzepliwości. Faktycznie podobny mechanizm obserwujemy również w przypadku podania heparyny drobnocząsteczkowej - wyjaśnia prof. Łukasz Paluch.

Tę reakcję opisano jako VITT (z ang. Vaccine-Induced Immune Thrombotic Thrombocytopenia). Najczęstszym i najcięższym objawem VITT jest zakrzepica naczyń żylnych mózgu, w skrócie nazywana CVT.

- CVT zdarza się bardzo rzadko. Można powiedzieć, że są to pojedyncze przypadki w skali kraju. Problem polega na tym, że zakrzepica naczyń żylnych mózgu bardzo późno daje objawy. Krew nie ma jak odpłynąć z mózgu, więc istnieje duże ryzyko udaru oraz wystąpienia zmian w tkance mózgowej - mówi prof. Paluch.

4. Jak rozpoznać objawy zakrzepicy?

Zdaniem prof. Palucha rzadkie rodzaje zakrzepicy są bardziej niebezpieczne choćby ze względu na mniejsze możliwości diagnostyczne. Przykładowo w przypadku zakrzepicy zatok żylnych mózgu objawy są bardzo niespecyficzne.

- Często taki rodzaj zakrzepicy przebiega na początku bezobjawowo. Później pojawiają się objawy neurologiczne, czyli bóle głowy, zaburzenia widzenia oraz świadomości - wyjaśnia prof. Paluch. - Zakrzep blokuje odpływ krwi z zatok żylnych, co może doprowadzić do tzw. udaru żylnego mózgu - dodaje ekspert.

W przypadku zakrzepicy żył splanchnicznych, pierwszym objawem mogą być silne bóle brzucha.

- Zakrzep może objawić w dowolnym miejscu w jamie brzusznej. Przykładowo, jeśli zakrzepy obejmą małe naczynia krwionośne, może to doprowadzić do niedokrwienia jelit, a jeśli pojawi się w naczyniach nerkowych - obciąży pracę tego organu - mówi prof. Paluch.

Zatorowość płucna, choć sama w sobie nie jest rzadkim zjawiskiem, w przebiegu COVID-19 oraz po szczepionkach ma inny mechanizm powstania.

- W normalnych warunkach najczęściej najpierw pojawia się zakrzep w kończynach dolnych. Potem skrzep się odrywa i dochodzi do płuc. Natomiast w tych przypadkach do powstania zakrzepów dochodzi bezpośrednio w łożysku płucnym - mówi prof. Paluch.

Objawami zatorowości płucnej mogą być przyśpieszenie bicia serca, duszność oraz duża męczliwość. Z kolei w przypadku zakrzepicy tętnic pierwszym objawem jest niedokrwienie. - Może wystąpić duży ból ręki i uczucie oziębienia - wyjaśnia prof. Paluch.

5. Objawy zakrzepicy. Kiedy zgłosić się do lekarza?

Eksperci podkreślają, że w przypadku leczenia zakrzepów najważniejszy jest czas. Im szybciej choroba zostanie zdiagnozowana, tym większe szanse na uniknięcie powikłań.

Dlatego eksperci EMA ostrzegają, by osoby, u których w ciągu 3 tygodni po przyjęciu szczepionki wystąpi którykolwiek z poniższych objawów, natychmiast zgłosiły się do lekarza:

• duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• obrzęk nóg,
• uporczywy ból brzucha,
• objawy neurologiczne, takie jak silne i uporczywe bóle głowy lub niewyraźne widzenie,
• małe plamy krwi pod skórą poza miejscem wstrzyknięcia.

Według rekomendacji brytyjskiej służby zdrowia (NHS) powinniśmy dodatkowo zwrócić uwagę na:

• silny ból głowy, który nie ustępuje po przyjęciu leków przeciwbólowych lub nasila się,
• nasilenie bólu głowy, gdy się kładziesz lub schylasz,
• jeśli ból głowy jest nietypowy i występuje z niewyraźnym widzeniem i czuciem, problemami z mówieniem, osłabieniem, sennością lub napadami drgawkowymi.

Jak podkreśla prof. Paluch w normalnych warunkach zakrzepica jest diagnozowana na podstawie oceny poziomu d-dimerów we krwi oraz badania ultrasonograficznego, czyli próby uciskowej.

- Natomiast w przypadku podejrzenia rzadkich przypadków zakrzepicy zalecane są badanie obrazujące, tomografia komputerowa z kontrastem albo badanie rezonansem magnetycznym. Obie metody pozwalają na precyzyjne określenie miejsca wystąpienia zakrzepicy - opowiada ekspert.

Zobacz także: Czym są nietypowe zakrzepy krwi? EMA potwierdza, że takie powikłania mogą mieć związek ze szczepionką Johnson&Johnson

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.