Drakunkuloza – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie
Drakunkuloza to choroba pasożytnicza wywoływana przez nitkowca podskórnego. Do zarażenia u człowieka dochodzi po spożyciu wody, w której obecne są zainfekowane larwą patogenu oczliki. Jakie są objawy choroby? Czy można ją leczyć?
1. Co to jest drakunkuloza?
Drakunkuloza (łac. dracunculosis, ang. guinea worm disease, dracunculiasis) to rzadko spotykana choroba pasożytnicza tkanki podskórnej człowieka, którą wywołuje nitkowiec podskórny (Dracunculus medinensis). Patogen jest znany także jako robak medyński, riszta lub robak gwinejski. Występuje głównie w Afryce Równikowej, w krajach Bliskiego i Środkowego Wschodu.
Obecnie dzięki staraniom Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), tak wdrożeniu strategii zapobiegawczych i edukacji, jak i poprawie warunków sanitarnych, drakunkuloza diagnozowana jest bardzo rzadko, niemal wyłącznie w krajach afrykańskich, takich jak Etiopia, Czad, Mali czy Sudan Południowy.
Jak wygląda robak medyński?
Uważa się, że Dracunculus medinensis to najdłuższy znany nicień człowieka. Jego samice osiągają długość od 30 do 120 cm (ich średnica wynosi od 0,5 do 2 mm), zaś samce od 1 do 4 cm. Żywicielem ostatecznym pasożyta jest człowiek i zwierzęta, takie jak psy, konie czy małpy, ale i inne. Drakunkulozą nie można zakazić się od innego człowieka.
2. Jak dochodzi do zakażenia Dracunculus medinensis?
Do zarażenia Dracunculus medinensis, odpowiedzialnego za drakunkulozę, dochodzi podczas spożycia wody zanieczyszczonej oczlikami, które są żywicielami pośrednimi. To skorupiaki słodkowodne z rodzaju Cyclops, które połykają larwy nicienia wydalone przez samice D. medinensis w wodzie słodkiej.
Po spożyciu wody larwy przebijają ścianę żołądka i wnikają do jelit, naczyń limfatycznych i krwionośnych, gdzie dojrzewają i kopulują. Osobniki męskie pasożyta giną. Zapłodnione samice przechodzą do tkanki podskórnej, głównie kończyn dolnych (kolana, podudzia, stopy).
Poza organizmem nosiciela jaja pasożyta mogą przeżyć trzy tygodnie. Larwy w oczlikach mogą przeżyć cztery miesiące. Jako pierwszy cykl rozwojowy pasożyta opisał Aleksiej Fedczenko opisał około 1870 roku.
3. Objawy drakunkulozy
Okres inkubacji choroby wynosi nawet rok od chwili zarażenia, a początkowo choroba przebiega bezobjawowo. Następnie, wskutek bytowania samicy Dracunculus medinensis, pod skórą tworzą się piekące i swędzące stwardnienia, następnie pęcherze, które ulegają owrzodzeniu. Rana może ulegać wtórnym zakażeniom bakteryjnym, często dochodzi do zapalenia tkanki podskórnej, wytworzenia ropnia lub ropowicy.
Charakterystyczne dla zmiany jest to, że w jej dnie można zauważyć tylny koniec samicy pasożyta. Gdy pęcherz pęka, podczas kontaktu otwartej rany z wodą, do wody zostają wydalone larwy, które są gotowe do zainfekowania wodnych skorupiaków. Tym sposobem cykl życiowy pasożyta zamyka się. Może rozpocząć się kolejny.
Jak jeszcze objawia się choroba? Objawem drakunkulozy mogą być reakcje alergiczne objawiające się:
- nudnościami i wymiotami,
- biegunką,
- pokrzywką, obrzękiem, świądem skóry,
- zawrotami głowy,
- dusznością, napadami astmy,
- omdleniami,
- obrzękami stawów kończyn dolnych,
- gorączką,
- powiększeniem węzłów chłonnych.
4. Diagnostyka i leczenie
Podejrzenie egzotycznej choroby pasożytniczej wymaga kontaktu z lekarzem z poradni chorób zakaźnych lub tropikalnych. Drakunkulozę rozpoznaje się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego i wywiadu lekarskiego. Niezbędne jest potwierdzenie podróży na tereny endemicznego występowania choroby oraz wykrycie larw lub dorosłej formy pasożyta w tkance podskórnej chorego.
Potwierdzeniem diagnozy jest wykrycie w badaniu mikroskopowym larw w płynie pochodzącym z pęcherzy skórnych lub znalezienie nicienia w tkance podskórnej. Na czym polega leczenie? Pasożyty usuwa się chirurgicznie (niestety te mogą pozostawiać blizny na ciele).
Farmakoterapia zawodzi i nie jest wskazana, ponieważ leki takie jak mebendazol, tiabendazol, metronidazol są mało skuteczne. Konieczne może być podawanie leków antyalergicznych.
W krajach afrykańskich nicienie usuwa się domowymi metodami, poprzez nawijanie robaka na patyk, dzień po dniu, po kilka centymetrów dziennie. Dojrzały nicień może też samoistnie wydostać się na zewnątrz ciała, bądź obumierać w tkankach i ulec zwapnieniu.
Chorobie można zapobiegać. Przede wszystkim należy zachować czujność i ostrożność podczas podróży do krajów, w których występuje drakunkuloza. Ważne jest, by pić wyłącznie filtrowaną i przegotowaną wodę, a i unikać kąpieli w otwartych, dzikich zbiornikach wodnych. Nie ma leku ani szczepionki przeciwko drakunkulozie.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.