Teofilina – działanie, właściwości, zastosowanie

Teofilina jest substancją, która rozszerza mięśnie gładkie dróg oddechowych. To lek, który wykorzystuje się do leczenia obturacyjnych chorób dróg oddechowych, takich jak astma oraz POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc. Co warto o niej wiedzieć?

1. Co to jest teofilina?

Teofilina to naturalna pochodna metyloksantyny i alkaloid występującym między innymi w liściach herbaty czy ziarnach kakaowca. Została odkryta w 1888 r. przez Albrechta Kossela. Otrzymuje się ją również syntetycznie z dimetylomocznika oraz z cyjanooctanu etylu.

Jako lek teofilina znajduje zastosowanie w leczeniu stanów przebiegających ze zwężeniem dróg oddechowych: astmy oskrzelowej, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) czy stanów zapalnych oskrzeli z odczynem spastycznym.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

Mechanizm działania substancji jest nie tylko złożony, ale i nie jest do końca poznany. Przypuszcza się, że działa przez hamowanie fosfodiesterazy i zwiększenie stężenia cAMP w komórkach. To z kolei prowadzi do zmniejszenia uwalniania z nich mediatorów zapalnych, prozapalnych cytokin, wolnych rodników tlenowych.

2. Działanie teofiliny

Teofilina, dzięki swoim właściwościom, między innymi:

• rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli, działa rozszerzająco na oskrzela oraz zmniejsza obrzęk ich błony śluzowej,
• rozszerza naczynia tętnicze mózgu, serca, nerek, płuc i skóry oraz naczynia żylne,
• pobudza ośrodek oddechowy i naczynioruchowy rdzenia przedłużonego,
• zwiększa przepływ nerkowy,
• działa słabo moczopędnie,
• nieznacznie obniża ciśnienie tętnicze,
• w dużych dawkach zwiększa siłę i częstotliwość skurczów serca,
• wzmaga kurczliwość przepony, przez co ułatwia oddychanie chorym na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP).

3. Wskazanie do stosowania

Wskazaniem do stosowania teofiliny są stany przebiegające ze zwężeniem dróg oddechowych. To POChP, stany zapalne oskrzeli z odczynem spastycznym czy astma.

Teofilina wzmaga kurczliwość przepony, dzięki czemu ułatwia oddychanie. Stabilizuje komórki tuczne, hamuje uwalnianie prostaglandyn powodujących skurcz oskrzeli oraz mediatorów reakcji uczuleniowej antygen-przeciwciało. Efektem działania jest poprawa wskaźników spirometrycznych, zmniejszenie oporu oskrzelowego i zmniejszenie objętości zalegającej.

4. Preparaty teofiliny

Preparaty teofiliny dostępne są w formie kapsułek, tabletek, czopków i roztworów do wlewów. Przykładowe preparaty zawierające teofilinę, dostępne na rynku polskim to:

• Theospirex retard (tabletki powlekane o przedłużonym uwalnianiu),
• Euphyllin long (kapsułki o zmodyfikowanym uwalnianiu),
• Theospirex (roztwór do wstrzykiwań i infuzji dożylnych),
• Theovent 300 (tabletki o przedłużonym uwalnianiu).

Aby sprawdzić, czy podawany lek jest skuteczny, oznacza się poziom teofiliny we krwi. Jej ilość ma znaczenie między innymi w przypadku astmy oraz POChP. Badanie wykonuje się w przypadku prowadzenia terapii monitorowanej lub podejrzenia zatrucia lekiem.

Wynik badania pozwala ustalić właściwą dawkę leku. Stężenie teofiliny w krwi koreluje ze skutecznością zapobiegania atakom astmy i jest wprost proporcjonalne do stopnia rozluźnienia mięśni gładkich oskrzeli.

Jakie jest prawidłowe stężenie teofiliny we krwi? W przypadku stężenia terapeutycznego wynosi ono 10-20 mg/l u dorosłych oraz 5-20 mg/l u dzieci. Stężenie powyżej 20 mg/l jest toksyczne. Po wzrost stężenia leku i pojawienie się objawów toksycznych. Przy stężeniu w krwi przekraczającym 30 ug/ml może pojawić się arytmia serca oraz drgawki, związane ze złym rokowaniem i wysoką śmiertelnością.

Leki zawierające teofilinę wydaje się z przepisu lekarza. Teofilina jest trudno rozpuszczalna w wodzie, podawana jest więc doustnie, rzadziej doodbytniczo. Z przewodu pokarmowego wchłania się w 90-100%.

5. Przeciwwskazania do przyjmowania teofiliny

Przeciwwskazaniem do stosowania teofiliny jest nadwrażliwość na substancję, a także:

• zaburzenia rytmu serca,
• niedawno przebyty zawał,
• nadczynność tarczycy,
• ciężkie nadciśnienie tętnicze,
• padaczka.

6. Działania niepożądane

Teofilina w przypadku osób, które są na nią nadwrażliwe, wywołać zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności oraz wymioty. Zdarzają się też inne działania niepożądane. To kołatanie serca, bóle głowy, drgawki oraz częstoskurcz.

Niebezpieczne jest również przedawkowanie teofiliny, które objawia się silnym pobudzeniem, hipertermią, a nawet zatrzymanie krążenia. Z tego powodu tak ważne jest regularne kontrolowanie ilości teofiliny w krwi.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.