Czy długość snu pacjentów może wpływać na skuteczność szczepionek? Prawidłowy sen "stabilizuje" układ immunologiczny
Naukowcy na łamach czasopisma "The Lancet" wskazują na zależność pomiędzy snem oraz godziną przyjęcia szczepionki a jej skutecznością. Podobną prawidłowość wykryto w przypadku szczepionek przeciwko grypie i wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. Czy przyjęcie szczepionek rano, może zwiększyć skuteczność preparatu przeciw COVID-19?
1. Wpływ snu na skuteczność szczepionek przeciw COVID-19
Ostatnie badania wskazują, że ochrona przed zachorowaniem na objawowy COVID-19 po podaniu jednej dawki preparatu Pfizer-BioNTech wynosi od 29,5 proc. do 68,4 proc., a po podaniu dwóch dawek wakcyny – od 90,3 proc. do 97,6 proc. Podobne różnice w skuteczności wykazują również preparaty Moderny i Oxford-AstraZeneca. Dlaczego szczepionki nie zapewniają takiej samej ochrony wszystkim osobom zaszczepionym? Nie każdy organizm wytwarza równy poziom przeciwciał po przyjęciu szczepionki, jedna z hipotez wskazuje na rolę snu w tym procesie.
- Dla innych szczepień ten związek jest bardzo dokładnie opisany. Najlepiej znamy go na podstawie szczepień powszechnych i corocznie powtarzanych, czyli grypy, gdzie wysypianie się odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu odpowiedzi immunologicznej. Wiemy też o tym, że dobra jakość snu jest istotnym czynnikiem ochronnym przed zachorowaniem na infekcje wirusowe - mówi prof. Adam Wichniak, lekarz specjalista psychiatra i neurofizjolog kliniczny z Ośrodka Medycyny Snu Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. - Dla koronawirusa jeszcze nie ma tych danych, ale myślę, że pojawią się pod koniec roku - dodaje ekspert.
Dr Bartosz Fiałek przywołuje przykład szczepień przeciwko grypie sezonowej. W badaniu mierzono poziom przeciwciał klasy IgG 10 dni po zaszczepieniu w dwóch grupach. W jednej uczestnicy badania mogli spać przez 4 dni po szczepieniu maksymalnie 4 godziny, w drugiej - bez ograniczeń. Okazało się, że w grupie osób z ograniczoną ilością snu - poziom przeciwciał był o ponad połowę niższy.
2. Dlaczego sen może zwiększać skuteczność szczepionek?
Eksperci wyjaśniają, że u osób, które mniej śpią, praca układ immunologicznego jest zaburzona.
- Można powiedzieć, że prawidłowy sen w pewnym stopniu "stabilizuje" układ immunologiczny, przez co może zwiększyć poziom tworzących się przeciwciał poszczepiennych. Działa pozytywnie na dwie formy odpowiedzi odpornościowej: formę humoralną zależną od przeciwciał - podnosząc jej poziom oraz odpowiedź komórkową zależną od komórek T, poprawiając po pierwsze poziom cytokin zależnych od komórek T, a po drugie również ich aktywność. To są substancje, które mają znaczenie w kontekście tworzącej się odpowiedzi komórkowej - tłumaczy dr Bartosz Fiałek, specjalista w dziedzinie reumatologii, Przewodniczącego Regionu Kujawsko-Pomorskiego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy i popularyzator wiedzy medycznej.
Ekspert w dziedzinie snu prof. Adam Wichniak przypomina, że sen jest podstawowym procesem fizjologicznym, jak odżywianie czy nawodnienie. Jeżeli ta potrzeba jest niezaspokojona, to organizm, zamiast wytwarzać przeciwciała, musi zwalczać skutki niewyspania.
- Organizm niewyspany to organizm osłabiony, który będzie gorzej produkował przeciwciała, będzie łatwiej się zarażał i ciężej chorował, jeżeli dojdzie do infekcji - podkreśla prof. Wichniak.
Kluczową rolę na poziomie biologicznym odgrywa tu rytm okołodobowy. - To nie jest tylko rytm snu i czuwania, to jest rytm funkcjonowania całego organizmu. Każdy narząd, każda tkanka, nawet każda komórka ma zegar biologiczny, dzięki temu, że organizm spawnie funkcjonuje jako całość, wszystko odbywa się w rytmie okołodobowym, wszystkie procesy fizjologiczne są ze sobą zsynchronizowane - wyjaśnia prof. Wichniak.
- Najważniejsza w tym rytmie jest funkcja układu endokrynologicznego, czyli wydzielanie hormonów oraz produkcja cytokin i innych białek immunologicznych. Takimi hormonami, które mają silny rytm okołodobowy są kortyzol i hormon wzrostu. Hormon wzrostu w młodym organizmie odpowiada za wzrost, w starszym - za regenerację, a kortyzol pomaga radzić sobie ze stresem, ale jest też hormonem, który wpływa na sprawność immunologiczną. Jeżeli ktoś źle śpi to możemy oczekiwać, że również układ hormonalny i układ immunologiczny będą u niego źle funkcjonować - dodaje ekspert.
3. Jak godzina przyjęcia szczepionki wpływa na jej skuteczność?
Okazuje się, że znaczenie może mieć nie tylko samo wyspanie się, ale również godzina przyjęcia szczepionki.
- Istnieje duże prawdopodobieństwo, że również pora dnia, czyli poranne podanie szczepionki może wpływać korzystnie na tworzący się poziom przeciwciał - mówi dr Fiałek i przypomina badania dotyczące szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i grypie. - W tych badaniach okazało się, że osoby, które dostawały szczepionkę rano, miały prawie dwukrotnie wyższą wartość przeciwciał, od tych osób, które dostawały szczepionkę po południu lub wieczorem - tłumaczy lekarz.
Dodatkowo u pacjentów, którzy przespali noc po szczepieniu, notowano w ciągu pierwszych 8 tygodni od szczepienia, wyższe wartości cytokin zależnych od limfocytów T.
- To nie jest tak, że jeśli zaszczepimy się wieczorem, a potem nie będziemy dobrze spali, to nie uzyskamy odporności po szczepionce. Ale znając te badania, lepiej byłoby zaszczepić się, w miarę możliwości, w godzinach rannych i zadbać o dobry, długi sen dzień po szczepieniu. Wtedy istnieje większe prawdopodobieństwo, że ta odporność będzie wyższa. To zagadnienie wymaga głębszych analiz, ale gdybym miał decydować, po zapoznaniu się z tymi badaniami z "The Lancet", szczepionkę przeciw COVID-19 przyjąłbym rano i zadbał o dobry sen w nocy po szczepieniu - podsumowuje ekspert.
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
