Cukrzyca wtórna
Cukrzyca wtórna to postać cukrzycy, której przyczyną są różne zespoły chorobowe lub przyjmowane leki. Tak jak w przypadku cukrzycy typu 1 i typu 2 objawem cukrzycy wtórnej jest podwyższony poziom cukru we krwi. Cukrzyca nie jest jednak w tym przypadku wiodącą chorobą. Zwiększona glikemia jest spowodowana innymi chorobami lub wynika z przyjmowania substancji chemicznych zaburzających funkcję insuliny i metabolizm glukozy. Cukrzyca wtórna jest rzadką postacią cukrzycy, stanowiącą ok. 2-3% wszystkich przypadków.
- 1. Przyczyny cukrzycy wtórnej
- 1.1. Zaburzenia genetyczne a cukrzyca wtórna
- 1.2. Choroby a rozwój cukrzycy wtórnej
- 1.3. Zaburzenia hormonalne w cukrzycy wtórnej
- 1.4. Wpływ leków na rozwój cukrzycy wtórnej
- 1.5. Zakażenia a rozwój cukrzycy wtórnej
- 2. Objawy cukrzycy wtórnej
- 3. Leczenie cukrzycy wtórnej
1. Przyczyny cukrzycy wtórnej
Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, objawiającą się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Przyczyną cukrzycy może być niedobór insuliny, czyli hormonu trzustkowego obniżającego poziom cukru we krwi lub oporność niektórych komórek ciała (np. mięśni, wątroby) na insulinę (insulinooporność), co upośledza przenikanie glukozy do wnętrza komórek. W cukrzycy wtórnej zaburzenie regulacji poziomu cukru we krwi wynika z towarzyszących stanów chorobowych lub przyjmowanych leków.
1.1. Zaburzenia genetyczne a cukrzyca wtórna
Jednym z czynników odpowiedzialnych za wystąpienie cukrzycy mogą być mutacje genetyczne w obrębie genów odpowiedzialnych za funkcjonowanie komórek produkujących insulinę w trzustce, czyli tzw. komórek beta wysp trzustkowych. Dochodzi wtedy do niedostatecznego wydzielania insuliny i w efekcie do utrzymywania się zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi.
Zaburzenia genetyczne prowadzące do cukrzycy mogą być także związane z działaniem insuliny. Jednym z nich jest defekt szlaku tworzenia insuliny, powodujący niezdolność do przekształcenia w insulinę jej prekursora – proinsuliny. W efekcie nie powstaje właściwy hormon, będący w stanie obniżyć poziom cukru we krwi. Inną przyczyną cukrzycy wtórnej jest wytwarzanie przez komórki wadliwych cząsteczek insuliny, które z większą trudnością wiążą się ze swoim receptorem i gorzej spełniają swoją funkcję regulacyjną. W przypadku powyższych zaburzeń konsekwencje zdrowotne zwykle są umiarkowane i objawiają się najczęściej różnie nasiloną insulinoopornością, czyli gorszą tolerancją węglowodanów.
1.2. Choroby a rozwój cukrzycy wtórnej
- Choroby trzustki
Trzustka jest narządem odpowiedzialnym za produkcję i wydzielanie insuliny do krwi, w związku z czym jej uszkodzenie poprzez proces chorobowy lub uraz, może prowadzić do rozwoju cukrzycy. Najczęstsze przyczyny uszkodzenia trzustki mogące spowodować cukrzycę to zapalenie trzustki, uraz mechaniczny, rak trzustki oraz chirurgiczne usunięcie części lub całości tego narządu. Zazwyczaj uszkodzenie trzustki musi być znaczne, aby doszło do wystąpienia cukrzycy wtórnej. Wyjątkiem jest rak trzustki, którego niektóre postacie powodują cukrzycę przy zajęciu nawet niewielkiej części trzustki.
W pewnych przypadkach także mukowiscydoza może doprowadzić do cukrzycy wtórnej. Jest to genetycznie uwarunkowana choroba polegająca na defekcie budowy kanałów chlorkowych, co powoduje podwyższone stężenie chlorków w pocie. Nazywana jest czasami chorobą “słonych dzieci”, ze względu na występujący od urodzenia, wyjątkowo słony pot. Konsekwencje wspomnianego zaburzenia dotyczą nie tylko potu, ale w zasadzie wszelkich wydzielin ustroju. W przypadku trzustki problem polega na zwiększonej gęstości soku trzustkowego. Lepka wydzielina może spowodować zaczopowanie przewodów, którymi enzymy trzustkowe są doprowadzane do dwunastnicy, aby wspomóc proces trawienia. Jeżeli przewody trzustkowe zostaną zaczopowane, dochodzi do zapalenia trzustki, które może doprowadzić do cukrzycy.
Inną wrodzoną ogólnoustrojową chorobą mogącą doprowadzić do cukrzycy jest hemochromatoza. Istotą tej choroby jest nieprawidłowy metabolizm żelaza, które odkłada się w tkankach. Po pewnym czasie komórki i narządy “przeładowane żelazem” mogą ulec trwałym uszkodzeniom. Jeżeli zniszczone zostaną komórki beta trzustki, dochodzi do rozwoju cukrzycy.
1.3. Zaburzenia hormonalne w cukrzycy wtórnej
W niektórych chorobach endokrynologicznych dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonów, o działaniu przeciwstawnym do insuliny. Mogą one powodować hiperglikemię, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi. Cukrzyca może więc towarzyszyć chorobom, takim jak akromegalia (zwiększone wydzielanie hormonu wzrostu) czy zespół Cushinga (nadmiar glikokortykosteroidów). Zalicza się tu także pewne rodzaje nowotworów, np. guz glukagonowy i guz chromochłonny, które produkują hormony wpływające na metabolizm węglowodanów. We wspomnianych przypadkach cukrzyca ustępuje, jeśli dojdzie do normalizacji stężenia hormonów pod wpływem leczenia, np. usunięcia guza.
1.4. Wpływ leków na rozwój cukrzycy wtórnej
Wiele rodzajów leków i substancji chemicznych zaburza wydzielanie insuliny. Substancje te nie wywołują bezpośrednio cukrzycy, ale mogą do niej doprowadzić u osób z insulinoopornością. Preparaty, które mogą przyczynić się do rozwoju cukrzycy wtórnej to np.:
- glikokortykosteroidy,
- hormony tarczycy,
- kwas nikotynowy,
- beta-mimetyki,
- tiazydyl,
- fenytoina,
- interferon alfa,
- Vacor (trutka na szczury).
1.5. Zakażenia a rozwój cukrzycy wtórnej
Niektóre zakażenia mogą doprowadzić do rozwoju cukrzycy, jeśli pod wpływem infekcji dojdzie do zniszczenia komórek beta, produkujących insulinę. Dotyczy to np. osób z wrodzoną różyczką. Poza tym pewne infekcje wirusowe, np. cytomegalia, zakażenie wirusem Coxsackie B, adenowirusem lub świnka mogą także spowodować cukrzycę.
2. Objawy cukrzycy wtórnej
Objawy oraz kryteria rozpoznania cukrzycy wtórnej są takie same jak w przypadku cukrzycy typu 1 i cukrzycy typu 2. Aby cukrzycę uznać za wtórną, konieczne jest wykazanie choroby lub stanu przyczyniającego się do występowania podwyższonego poziomu cukru we krwi. Osoby z zaburzeniami hormonalnymi lub przyjmujące leki hiperglikemizujące powinny regularnie kontrolować poziom cukru we krwi. Zwiększone stężenie glukozy nie powoduje często żadnych objawów, dopóki nie dojdzie do dramatycznego wzrostu glikemii, co może stanowić zagrożenie zdrowia i życia.
3. Leczenie cukrzycy wtórnej
Terapia w cukrzycy wtórnej zależy od przyczyny wystąpienia podwyższonego poziomu cukru we krwi. Jeżeli jest to choroba powodująca trwałe uszkodzenie trzustki, konieczne może być stałe przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych lub insuliny. W przypadku przemijających czynników, jak np. tymczasowe przyjmowanie sterydów, cukrzyca zwykle ustępuje po zakończeniu terapii.
Cukrzyca wtórna jest typem cukrzycy, która rozwija się pod wpływem innych chorób lub przyjmowanych leków. Została wyszczególniona w klasyfikacji cukrzycy, biorącej pod uwagę przyczyny podwyższonego poziomu cukru we krwi, a nie jedynie sposoby jej leczenia. Pod pojęciem cukrzycy wtórnej kryje się więc nieprawidłowa glikemia, której przyczyną mogą być niektóre choroby genetyczne, choroby i urazy trzustki, leki zaburzające metabolizm węglowodanów oraz niektóre zakażenia.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.