Cystynuria – przyczyny, objawy i leczenie
Cystynuria to choroba wrodzona, która cechuje się wydalaniem wraz z moczem zwiększonej ilości cystyny. Wskutek uszkodzenia białek kanalików nerkowych dochodzi do zaburzeń jej zwrotnego wchłaniania. To prowadzi do zwiększonego stężenia substancji w moczu. W efekcie tworzą się kamienie w nerkach i pęcherzu moczowym. Jakie są przyczyny i objawy choroby? Czy można jej zapobiegać?
1. Co to jest cystynuria?
Cystynuria (Cystinuria) to wrodzona, uwarunkowana genetycznie choroba metaboliczna o dziedziczeniu autosomalnym recesywnym. Jej istotą jest wydalanie z moczem dużych ilości cystyny oraz upośledzenie absorpcji z przewodu pokarmowego.
Cystyna to aminokwas, który powstaje w wyniku połączenia dwóch cząsteczek cysteiny połączonych wiązaniem dwusiarczkowym. Wykryto ją w kamieniach usuniętych z pęcherza moczowego.
Zaburzenie dotyczy mechanizmu transportującego nie tylko cystyny, ale i trzech aminokwasów zasadowych. To ornityna, arginina, lizyna. Chorobę opisano po raz pierwszy w XIX wieku. Dziś klasyczna klasyfikacja cystynurii z 1966 roku wyróżnia trzy typy choroby (typ I, typ II i typ III).
Częstość występowania choroby jest zmienna w zależności od położenia etnograficznego. Szacuje się, że cystynuria pojawia się 1 na 7000-15 000 osób. Najwięcej nowych rozpoznań odnotowuje się w drugiej dekadzie życia.
2. Przyczyny i objawy cystynurii
Jakie są przyczyny cystynurii? U podłoża schorzenia leżą mutacje dwóch genów SLC3A1 i SLC7A9. Obydwa kodują podjednostki transporterów aminokwasów dwuzasadowych cysteiny, ornityny, lizyny i argininy w proksymalnych kanalikach nerkowych oraz układzie pokarmowym.
Zarówno cystyna, jak i inne aminokwasy są niemal całkowicie wchłaniane zwrotnie z moczu w kanaliku proksymalnym. Ponieważ substancja jest słabo rozpuszczalna w moczu, w przypadku cystynurii jej wysokie stężenie w moczu ostatecznym prowadzi do powstawania kamieni cystynowych. Zaburzenie transportu aminokwasów w kanalikach nerkowych charakteryzują ich częste nawroty.
Objawy cystynurii mogą manifestować się w każdym wieku, jednak najczęściej ma to miejsce po 20. roku życia. Obserwuje się:
- kolkowe bóle w pojawiające się w charakterystycznej lokalizacji, szczególnie przy wydalaniu złogów cystynowych, co jest związane z kamicą moczową,
- krwiomocz,
- zakażenie dróg moczowych.
3. Diagnostyka i leczenie
Rozpoznanie cystynurii stawia się na podstawie badania fizykalnego, ale opiera się również na stwierdzeniu wydalania cystyny z moczem, badaniu składu chemicznego złogu oraz potwierdzenia obecności charakterystycznych kryształów cystyny w moczu.
Metodą z wyboru, pozwalającą na wykrycie kamieni i kontrolowanie choroby, jest USG nerek. Diagnozę może potwierdzać molekularne badanie genetyczne. Stosowana jest także próba Branda. W badaniu laboratoryjnym moczu poziom wydalanej cysteiny wynosi ponad 300 – 400 mg/L na dzień.
Zaburzenie jest nieuleczalne. U osób chorujących na cystynurię kluczowe jest zapobieganie rozwojowi kamicy. Celem działań terapeutycznych jest zatem przeciwdziałanie krystalizacji cystyny w moczu i rozwoju kamicy moczowej. Leczenie jest wielokierunkowe.
Szczególnie ważne staje się picie dużych ilości płynów, nawet 4-4,5 l płynów na dobę, także w nocy. Specjaliści zalecają picie 240 ml wody co godzinę i 480 ml przed snem. Ma to zapobiec zagęszczeniu moczu, ponieważ prowadzi do jego rozcieńczenia i zwiększenie diurezy.
Pomocne mogą być także napoje alkalizujące, bogate w dwuwęglany i ubogie w sód oraz soki cytrusowe. Optymalne nawodnienia zapobiega nawrotom kamicy cystynowej u co trzeciego chorego.
Zalecana jest również dieta uwzględniająca ograniczenie spożycia soli (do mniej niż 2 g na dobę) i białka, zwłaszcza zawierającego większe ilości cystyny i metioniny. W przypadku braku skuteczności stosowania domowych sposobów wdraża się farmakoterapię.
Przyjmowane leki zapobiegają rozwojowi kamieni cystynowych. W wypadku już istniejących kamieni nerkowych niekiedy konieczne staje się ich usunięcie. Chirurgiczne leczenie kamicy cystynowej nie różni się od leczenia stosowanego w innych typach kamicy nerkowej.
Niestety nawrót choroby po leczeniu chirurgicznym po 5 latach występuje u ponad 70% pacjentów. Profilaktyka oraz leczenie cystynurii jest konieczne, ponieważ zapobiega nasileniu dolegliwości i powikłaniom. U około 70% pacjentów z cystynurią dochodzi do niewydolności nerek, a u mniej niż 5% do schyłkowej niewydolności nerek.
Zobacz także:
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.