Endoskopia jelita - czym jest i kto powinien ją wykonać

Endoskopia jelit jest badaniem, które pomogło wielu osobom poznać przyczynę ich przykrych dolegliwości żołądkowych, a także pozbyć się nieprzyjemnych objawów. Badanie nie należy do najprzyjemniejszych, ale jest świetną metodą diagnostyczną i warto raz na jakiś czas je wykonać.

1. Co to jest endoskopia jelit

Endoskopia jelita to badanie diagnostyczne jelita cienkiego i/lub jelita grubego, podczas którego do światła jelit wprowadza się rurę endoskopu zaopatrzoną na końcu w kamerę, co pozwala na uwidocznienie na ekranie monitora światła jelit. Dzięki badaniu możliwe jest wykrycie u badanego ewentualnych zmian chorobowych, pobranie do badania wycinków, a nawet wykonanie pewnych leczniczych zabiegów endoskopowych. Badanie to jest obecnie „złotym standardem” w diagnostyce większości chorób przewodu pokarmowego.

Endoskopia to bardzo skuteczne badanie, wykrywające wiele niebezpiecznych chorób, między innymi wrzody, zapalenia, guzy i polipy jelita cienkiego. Istnieją różne rodzaje badania endoskopowego, jedną z nich jest endoskopia kapsułkowa.

Zobacz film: "Endoskopia tradycyjna a nowoczesna"

Określenie endoskopia nie odnosi się jedynie do wziernikowania przewodu pokarmowego, jest to pojęcie szersze, a w zależności od tego, jaki fragment jest oglądany, badaniu nadawane są inne nazwy.

1.1. Rodzaje endoskopii

Badania endoskopowe można podzielić na kilka rodzajów. Najpowszechniej wykonywana jest gastroskopia, która polega na wprowadzeniu przewodu z kamerą przez usta lub nos. Dzięki temu można obejrzeć przewód pokarmowy, żołądek i fragment jelita cienkiego.

W przypadku endoskopii jelita grubego możemy wyróżnić rektoskopię (która umożliwia obejrzenie odbytnicy), rektosigmoidoskopię (czyli badanie odbytnicy i całej esicy) oraz kolonoskopię (obejrzenie całego jelita grubego z okrężnicą, aż do tak zwanej zastawki Bauchina – oddziela ona jelito cienkie od grubego). Jeśli chodzi o jelito cienkie, to jest ono bardzo trudno dostępne w tradycyjnym badaniu endoskopowemu, które jest stosunkowo rzadko wykonywane.

Do tego celu stosuje się specjalny endoskop dwubalonowy lub specjalną kapsułkę z kamerką, którą się połyka i która przechodząc przez całe jelita, rejestruje ich obraz. Są to jednak badania dość kosztowne. Badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli przełyku, żołądka i dwunastnicy, nazywa się panendoskopią górnego odcinka przewodu pokarmowego i składa się ono z esofagoskopii, gastroskopii i duodenoskopii.

1.2. Endoskopia kapsułkowa

To alternatywna opcja badania, stworzona z myślą o osobach, które bardzo źle znoszą rurkę przechodzącą przez gardło lub z innych względów nie mogą mieć przeprowadzonego tradycyjnego badania.

Endoskop kapsułkowy jest niewielkiego kształtu i zawiera małą kamerę w środku. Jest on połykany przez pacjenta. Gdy kapsuła wędruje przez układ trawienny pacjenta, robi dwa zdjęcia na sekundę. Obrazy są bezprzewodowo przekazywane z endoskopu do nadajnika, noszonego przez pacjenta. Następnie kapsuła, przy pomocy ruchu jelit, jest wydalana z organizmu człowieka. Po pozbyciu się endoskopu z wnętrza organizmu lekarz pobiera zdjęcia z nadajnika i analizuje je na ekranie komputera. Umiejętności i doświadczenie lekarza są bardzo ważne. Musi on prawidłowo zinterpretować wyniki.

1.3. Wskazania do badania endoskopowego przy użyciu kapsułki

Główne wskazania do badania kapsułką endoskopową:

• przewlekłe krwawienie z przewodu pokarmowego
• niewyjaśniona niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• podejrzenie choroby Crohna
• podejrzenie guza jelita cienkiego
• podejrzenie uszkodzeń błony śluzowej jelita cienkiego przez NLPZ lub radioterapię
• diagnostyka choroby trzewnej
• zespoły polipowatości przewodu pokarmowego

1.4. Przeciwwskazania do badania endoskopowego przy użyciu kapsułki

Przeciwwskazaniami do wykonania badania są:

• zwężenie i niedrożność przewodu pokarmowego
• zaburzenia połykania
• zaburzenia perystaltyki jelit
• przetoka jelitowa
• liczne lub duże uchyłki przewodu pokarmowego
• przebyte operacje brzuszne
• ciąża
• wszczepiony stymulator serca

Najczęstszym powikłaniem jest ugrzęźnięcie kapsułki w jelicie cienkim, najczęściej w zwężeniu jelita cienkiego spowodowanym stosowaniem NLPZ lub innymi chorobami.

W przypadku gdy pacjent nie jest zdolny połknąć kapsułki, zostaje ona umieszczona w żołądku pacjenta za pomocą endoskopu, skąd bez problemu przedostaje się dalej do dwunastnicy i jelita cienkiego.

Czas pracy baterii umieszczonych w kapsułce jest ograniczony (8 godzin), dlatego urządzenie włączane jest tuż przed użyciem. U części pacjentów (ok. 1/3 wszystkich przypadków), których jelito cienkie jest dłuższe niż przeciętnie lub którzy mają spowolnioną perystaltykę, końcowy odcinek jelita krętego pozostaje niezbadany, gdyż nie zostają wykonane fotografie tego odcinka jelita. Wadą metody jest jej koszt oraz słaba dostępność do badania.

2. Wskazania do wykonania endoskopii

Badanie endoskopowe jelit wykonuje się w przypadku podejrzenia raka jelita grubego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna, istotnej klinicznie biegunki o nieznanej przyczynie. Służy także jako badanie przesiewowe w zdrowej populacji w celu wykrycia polipów i wczesnego raka. Najczęściej jednak wykorzystuje się ją do określania ogólnego stanu przewodu pokarmowego i do wykrywania obecności nadżerek, wrzodów, a także bakterii Helicobacter Pylori.

Wskazania do wykonania kolonoskopii u osób zdrowych celem wczesnego wykrycia raka jelita grubego:

• osoby w wieku 40-65 lat bez objawów raka jelita grubego, które miały w rodzinie przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego
• osoby w wieku 25-65 lat pochodzące z rodziny HNPCC (dziedziczny niepolipowaty rak okrężnicy, zwany inaczej zespołem Lyncha lub FAP)
• rodzinna polipowatość gruczolakowa
• monitorowanie chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego

Wskazaniami do wykonania badania jest również kontrola przeszczepu po transplantacji jelita.

Wskazania do wykonania terapeutycznej endoskopii jelita:

• usuwanie polipów w obrębie jelita grubego
• usuwanie ciał obcych
• poszerzanie zwężeń
• tamowanie krwawień

Również niektóre objawy budzące niepokój mogą być wskazaniem do wykonania badania, między innymi obecność krwi w stolcu, ból brzucha, spadek masy ciała, niedokrwistość z niedoboru żelaza o nieznanej przyczynie. Niepokój budzi również zmiana charakteru wypróżnień (na przykład nagłe pojawienie się zaparć lub biegunek), uczucie nieskutecznego parcia na stolec, bolesne parcie na stolec, zmiana jego konsystencji (np. pojawienie się wąskich stolców), stwierdzenie domieszki śluzu lub ropy w stolcu. Za pomocą endoskopii można również usuwać polipy, hamować krwawienia z owrzodzeń czy guzów, usuwać ciała obce, poszerzać zwężenia oraz pobierać wycinki do badań histopatologicznych.

3. Przeciwwskazania do wykonania endoskopii jelit

Przeciwwskazaniem do wykonania kolonoskopii są:

• wstrząs i niestabilny stan chorego,
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia,
• podejrzenie perforacji,
• ciężka postać wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
• megacolon toxicum,
• brak zgody pacjenta na badanie.

4. Przebieg badania

Wykonywana przez lekarza endoskopia polega na umieszczeniu małej, elastycznej sondy we wnętrzu ciała człowieka. Poza sondą lekarzowi potrzebna jest aparatura pomocnicza. Światło jest kierowane przez rurkę, umieszczoną wewnątrz endoskopu, aby oświetlić wnętrze organizmu. Promienie powracają poprzez inny przewód w endoskopie, odbijając się od lustra, aby lekarz mógł ujrzeć wnętrze organizmu. Lekarz obserwuje fragmenty ciała pacjenta zaglądając przez szkiełko, znajdujące się na aparaturze endoskopu, lub widzi je na monitorze endoskopu.

Dodatkowo podczas badania gastrolog ma możliwość pobrać wycinek tkanek i sprawdzić, czy doszło do zakażenia bakterią Helicobacter Pylori, która odpowiada między innymi za pojawienie się wrzodów.

Przed badaniem lekarz aplikuje pacjentowi specjalną formę znieczulenia w sprayu. Ma to na celu złagodzenie dolegliwości towarzyszących endoskopii. Często pacjentom podczas badania, na skutek umieszczenia rurki w gardle i przełyku, dokucza uporczywe odbijanie się, a także uczucie podobne do wymiotowania.

Czas badania jest różny. Zależy od badanego obszaru, warunków anatomicznych badanego pacjenta, dostępnego sprzętu oraz umiejętności lekarza wykonującego badanie. Zwykle trwa kilkanaście minut. Najczęściej po badaniu pacjent przez 2 godziny powinien podlegać obserwacji - jeżeli nie występują żadne dolegliwości, a badanie było wykonywane w warunkach ambulatoryjnych, może udać się do domu.

5. Przygotowanie do badania

Przed przygotowaniem do badania należy zostać do niego zakwalifikowanym. W tym celu lekarz w pierwszej kolejności zbierze dokładny wywiad, w którym zapyta również o reakcje alergiczne i tolerancję stosowanych środków znieczulających i przeciwbólowych. W następnej kolejności konieczne jest przeprowadzenie badania fizykalnego. Wskazana jest również ocena parametrów laboratoryjnych (między innymi parametrów krzepnięcia oraz morfologii). Ten etap jest niezbędny w celu zapewnienia bezpieczeństwa podczas badania.

Przygotowanie do badania jest zależne od odcinka, który będzie podlegał ocenie. W tygodniu poprzedzającym badanie nie należy przyjmować leków zawierających aspirynę oraz rozrzedzających krew. Na kilka tygodni przed endoskopią należy odstawić preparaty z żelazem, które powoduje ciemny, niemal czarny stolec, który mógłby utrudnić oglądanie jelita. W przypadku oceny jelita ważne jest jego odpowiednie przygotowanie i oczyszczenie, aby obraz oglądanych struktur był jak najlepiej widoczny.

Przed endoskopią jelita grubego przez 24 do 48 godzin należy stosować wyłącznie dietę płynną. Konieczne jest również dokładne wypróżnienie. W tym celu podaje się doustnie środki przeczyszczające, a w niektórych przypadkach niezbędne jest wykonanie lewatywy. Pacjent do badania zgłasza się na czczo. Od ostatniego przyjęcia płynów powinno upłynąć minimum 4 godziny, a od spożycia pokarmów stałych minimum 6-8 godzin. W przypadku niektórych zabiegów konieczne będzie również podanie antybiotyków (na przykład przy poszerzaniu zwężeń).

6. Endoskopia a kolonoskopia

Aparatura endoskopu jest powszechnie używana nie tylko do gastroskopii, ale także do kolonoskopii, która jest niezastąpionym badaniem w wykrywaniu na przykład raka jelita grubego. Lekarze zalecają, aby kobiety i mężczyźni po pięćdziesiątce poddawali się temu badaniu co 10 lat.

Aparatura endoskopu w badaniu kolonoskopii służy także do usuwania małych polipów jelita grubego, z których może się rozwinąć rak jelita. Poza tym endoskopu używa się do pobierania małych próbek tkanki, do usuwania narośli i leczenia krwawienia. Stosowany jest także w diagnozie chorób płuc, jajników, pęcherza, oraz przy zapaleniu wyrostka robaczkowego.

7. Czy endoskopia jest bezpieczna?

Endoskopia wiąże się z bardzo niewielkim ryzykiem. Jednak pewne komplikacje mogą się pojawić. Może dojść do przerwania tkanki lub organów. Ryzyko przebicia wzrasta podczas usuwania małych polipów. Odnotowano także nieliczne przypadki krwawień i infekcji. Przypadki takie są jednak bardzo rzadkie i nie ma czego się obawiać.

Powikłania mogą być związane już z przygotowaniem do badania i oczyszczania jelita. Może dojść do nadmiernej utraty płynów, omdleń. Powikłania mogą być również związane z sedacją. Mogą dotyczyć również samego zabiegu endoskopowego. Częściej powikłania są związane z endoskopiami wykonywanymi w celach terapeutycznych niż diagnostycznych.

Historia endoskopii jest bardzo długa. Jednak postęp pozwala czynić je coraz bardziej skutecznym i bezpiecznym.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.