Trwa ładowanie...

Badanie histopatologiczne jako niezbędne do potwierdzenia prawidłowej diagnozy

Avatar placeholder
20.11.2023 14:00
Badanie histopatologiczne to mikroskopowe badanie materiału tkankowego, które ma na celu ocenę i diagnozę zmian nowotworowych w tkankach.
Badanie histopatologiczne to mikroskopowe badanie materiału tkankowego, które ma na celu ocenę i diagnozę zmian nowotworowych w tkankach. (123rf)

Badanie histopatologiczne polega na pobraniu wycinka z tkanki pacjenta objętej zmianami patologicznymi i jej ocenie pod mikroskopem. Badanie takie umożliwia w zdecydowanej większości przypadków precyzyjne określenie charakteru patologii, co ma znaczenie zwłaszcza w przypadku zmian nowotworowych, zapalnych i zwyrodnieniowych. Niestety, podstawowy repertuar badań nie zawsze wystarcza do jasnego zdiagnozowania źródła problemów, jak np. zobrazowanie w USG strefy odmiennie pochłaniającej fale ultradźwiękowe.

spis treści

1. Czym jest badanie histopatologiczne?

Badanie histopatologiczne to mikroskopowe badanie materiału tkankowego, które ma na celu ocenę i diagnozę zmian nowotworowych w tkankach. Badanie to jest skuteczniejsze niż cytologia, ponieważ pozwala na przestrzenną ocenę zmian chorobowych. Zazwyczaj trwa kilkanaście minut. Przed pobraniem materiału i wykonaniem badania histopatologicznego, należy zgłosić lekarzowi skłonność do krwawień (skaza krwotoczna oraz uczulenie na leki i zewnętrzne środki odkażające.

Badanie histopatologiczne charakteryzuje się wysokim stopniem skuteczności, dlatego jest często stosowane w diagnostyce chorób nowotworowych. Przy pomocy tego badania, lekarz specjalista może określić wstępną diagnozę oraz zaproponować odpowiedni sposób leczenia pacjenta.

2. Objawy kliniczne a możliwość postawienia diagnozy

Podstawowym elementem diagnostyki i badania dodatkowego jest wnikliwie zebrany wywiad lekarski (czyli rozmowa z pacjentem na temat jego dolegliwości) i badanie przedmiotowe (np. pomiar ciśnienia tętniczego, osłuchiwanie klatki piersiowej). Po wstępnym określeniu rodzaju dolegliwości lekarz zleca badania dodatkowe mające na celu potwierdzenie (lub wykluczenie) obecności zmian chorobowych.

Zobacz film: "Cukrzyca. Historia Mai"

W wielu przypadkach postępowanie takie w pełni wystarcza do postawienia prawidłowej diagnozy - np. w przypadku zapalenia płuc, gdy oprócz ewidentnych klinicznych objawów uwidocznione zostają zmiany w zdjęciu rentgenowskim.

Użyteczność badania histopatologicznego nie ogranicza się tylko do diagnostyki chorób, mówi ona też bardzo dużo o prognozie, a nawet ma bezpośredni wpływ na postępowanie w trakcie operacji. Dzięki obrazowi badania histopatologicznego lekarz podejmuje decyzję o rozległości zabiegu operacyjnego, orzeka o rodzaju nowotworu i stopniu jego złośliwości.

Przykładem może tu być wycięcie pęcherzyka żółciowego - jeżeli patolog stwierdzi obecność w nim komórek nowotworowych (co należy do rzadkości) zabieg wycięcia pęcherzyka musi zostać poszerzony o usunięcie otaczających tkanek, tak by zminimalizować groźbę wznowy nowotworu.

Wybór metody histopatologicznej zależy od rodzaju podejrzewanego nowotworu, nakłuwanej tkanki, osiągalności guza, wyboru znieczulenia (znieczulenia ogólnego lub znieczulenia miejscowego), metody operacyjnej (jeśli stwierdzony został nowotwór).

3. Metody histopatologiczne

Sposób pobierania materiału histopatologicznego powoduje, że wyróżnia się kilka metod histopatologicznych, do których należą:

  • cytologia złuszczeniowa,
  • biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC, punkcja);
  • biopsja gruboigłowa (oligobiopsja);
  • biopsja wiertarkowa;
  • biopsja otwarta;
  • biopsja śródoperacyjna (badanie doraźne, intra);
  • laboratoryjne techniki przygotowania pobranego materiału;
  • preparaty barwione;
  • preparaty mrożone;
  • rozmaz.

4. Przebieg badania histopatologicznego

Badanie rozpoczyna się od pobrania materiału od chorego. Rodzaj stosowanej metody zależy od umiejscowienia zmiany i może to być fragment tkanki pobrany za pomocą biopsji cienkoigłowej, narząd wycięty podczas operacji, pobrany węzeł chłonny itd. Ważne jest by próbka taka została prawidłowo utrwalona np. w formalinie.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie preparatu mikroskopowego. Jest to wieloetapowy proces obejmujący skrojenie materiału, jego odwodnienie, zanurzenie w parafinie itd. Z jednej zmiany morfologicznej zazwyczaj robi się kilka preparatów, by wyeliminować ryzyko, że zmiany były nieobecne akurat w badanym fragmencie.

Następnie ma miejsce właściwa ocena histopatologa. Polega ona na obejrzeniu preparatu pod mikroskopem. Często by lepiej uwidocznić obserwowane struktury stosuje się specjalne barwniki. Co więcej, dzięki użyciu znakowanych przeciwciał monoklonalnych możliwe jest precyzyjne wykazanie (lub wykluczenie) obecności białek charakterystycznych dla poszczególnych rodzajów tkanek i nowotworów. Oznacza to, że dzięki badaniu histopatologicznym można w wielu przypadkach dokładnie ocenić z jakim typem nowotworu ma się do czynienia, z czym wiążą się ważne informacje dla klinicysty - choćby podjęcie decyzji czy konieczna jest operacja oraz jaki rodzaj leczenia zastosować. W wielu przypadkach badanie to umożliwia w ogóle stwierdzenie rodzaju choroby.

Warto jeszcze zauważyć, że badanie histopatologiczne nie jest oderwane od rzeczywistości klinicznej, a mianowicie patolog dokonuje oceny preparatu w zestawieniu z danymi klinicznymi o pacjencie. Współpraca patologa z lekarzami na oddziale polega nie tylko na daniu odpowiedzi jaki jest charakter zmian, ale także na udzieleniu wskazówek co do dalszej diagnostyki i postępowania.

Wartą szczególnej uwagi jest możliwość wykonania szybkiego badania śródoperacyjnego badanej tkanki. Polega ono na pobraniu tkanki w trakcie operacji a następnie szybkiemu wykonaniu mrożonego preparatu. Ocena taka (pacjent cały czas pozostaje w narkozie) pozwala na np. określenie z jak dużym marginesem należy wyciąć makroskopowo widoczny guz. Badanie śródoperacyjne takie wymaga od patologa dużego doświadczenia, gdyż szybko wykonane preparaty mrożone są trudniejsze do oceny.

5. Badanie histopatologiczne skóry głowy

Badanie histopatologiczne skóry głowy nie jest wykonywane w każdym przypadku łysienia. W większości przyczynami łysienia są zaburzenia hormonalne oraz choroby ogólnoustrojowe, czasami stosowane leki lub niewłaściwa dieta. W takich przypadkach kluczem do właściwego rozpoznania jest wywiad lekarski i szczera rozmowa z lekarzem. Czasami konieczne są także badania laboratoryjne, w szczególności pod kątem hormonów. Jeśli przyczyną łysienia jest choroba ogólnoustrojowa, najczęściej wypadaniu włosów towarzyszą inne objawy tej choroby.

Badanie histopatologiczne skóry głowy w celu wykrycia przyczyny wypadania włosów nie jest procedurą rutynową. Ponieważ badanie histopatologiczne jest badaniem inwazyjnym, nie jest wykonywane u każdego pacjenta borykającego się z łysieniem. Po pierwsze to badanie włosów jest procedurą wymagającą wycięcia fragmentu skóry głowy, więc niesie za sobą większe ryzyko powikłań niż inne badania oceniające włosy i skórę głowy. Po drugie badanie histopatologiczne nie zawsze wniesie dużo istotnych informacji. Jeśli przyczyną łysienia jest np. cukrzyca czy choroby tarczycy, pobranie wycinka skóry głowy nie zbliży zbytnio do rozpoznania.

Badanie histopatologiczne jest stosowane zazwyczaj tylko jeżeli obraz łysienia jest bardzo nietypowy lub jako przyczynę łysienia podejrzewa się chorobę skóry głowy.

6. Wskazania do badania histopatologicznego

Badanie histopatologiczne może być konieczne przy nietypowym łysieniu plackowatym, łysieniu bliznowatym i w niektórych przypadkach łysienia androgenowego.

Łysienie plackowate to choroba skóry o niejednorodnej etiologii, objawiająca się występującymi przejściowo lub stale ogniskami wyłysienia oddzielonym prawidłowo owłosioną skórą głowy. Przyczyn takiego stanu może być wiele – od podłoża genetycznego przez zaburzenia czynności układu nerwowego aż do chorób skóry. Właśnie w przypadku tych ostatnich badanie histopatologiczne może wiele wnieść do rozpoznania a także umożliwić rozpoczęcie właściwego, celowanego leczenia. Chorobami skóry, które mogą być przyczyną łysienia plackowatego są między innymi toczeń rumieniowaty oraz bielactwo.

Innym, mało charakterystycznym typem łysienia jest łysienie bliznowaciejące. Polega ono na nieodwracalnym uszkodzeniu mieszków włosowych. Może być chorobą wrodzoną lub nabytą. Może być następstwem promieniowania X, urazów, oparzeń chemicznych, a także nowotworów skóry. Ponieważ w przypadku łysienia bliznowaciejącego w grę wchodzi różnicowanie z nowotworem – pobranie fragmentu skóry głowy do oceny histopatologicznej często jest niezbędne.

Łysienie androgenowe, czyli takie spowodowane zaburzeniami hormonalnymi, a konkretnie nadmiarem hormonów męskich czyli androgenów, rzadko jest wskazaniem do wykonania biopsji skóry, ewentualnie jeżeli w grę wchodzi przeszczep włosów.

Badanie histopatologiczne skóry głowy a przy tym także włosów, jest badaniem rzadko wykonywanym, do którego istnieje tylko kilka konkretnych wskazań. Szczególną zaletą badania histopatologicznego jest dokładność a ponadto fakt, że nie jest badany tylko stan włosów, ale także skóry głowy, co może okazać się bardzo przydatne w przypadku chorób skóry głowy, gdyż to właśnie one mogą być przyczyną łysienia. Trudno sobie wyobrazić, że włos będzie rósł prawidłowo, jeżeli podłoże z którego wyrasta prawidłowe nie jest.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze