Kacheksja - przyczyny i terapia

Kacheksja to złożony proces metaboliczny prowadzący do wyniszczenia organizmu. Termin „kacheksja” pochodzi z języka łacińskiego (łac. cachexia) lub języka greckiego (gr. kacheksia), co oznacza zły stan ciała. Objawy kacheksji to m.in.: utrata masy ciała, lipoliza, zanik mięśni i narządów wewnętrznych, jadłowstręt, przewlekle występujące nudności, osłabienie, zaburzenia czucia i hipermetabolizm. Występuje zwykle u pacjentów z przewlekłymi chorobami, np. w chorobie nowotworowej albo AIDS.

1. Przyczyny kacheksji

Kacheksja bywa inaczej określana jako zespół wyniszczenia nowotworowego. U większości chorych z zaawansowanym rakiem i AIDS występuje ciężkie niedożywienie. Notuje się, że u ponad 80% pacjentów w nieuleczalnym stadium choroby nowotworowej dochodzi przed śmiercią do wyniszczenia organizmu. W około 80% do kacheksji prowadzą nowotwory górnego odcinka przewodu pokarmowego i w 60% nowotwory płuc. Wiąże się to nie tylko z redukcją tkanki tłuszczowej, ale również z rozpadem mięśni i upośledzeniem łaknienia. Także pacjenci z guzami litymi (z wyjątkiem raka piersi) mają wyniszczony organizm. Kacheksja występuje częściej u dzieci i osób w podeszłym wieku, co sprawia, że jej postęp jest jeszcze bardziej wyraźny. Wyniszczenie organizmu to także skutek niewydolności nerek, niewydolności serca, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czy zakażenia wirusem HIV.

2. Efekty wyniszczenia organizmu

Ocena kliniczna kacheksji wymaga uwzględnienia szerokiego spektrum cech i dolegliwości. Do najczęściej wymienianych skutków kacheksji zalicza się:

Zobacz film: "Nadekspresja HER2"

• ogólne osłabienie organizmu,
• brak apetytu (jadłowstręt),
• przewlekłe mdłości,
• spadek tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała,
• rozpad tkanki mięśniowej,
• obrzęki,
• niedokrwistość (anemia),
• zaburzenia czucia.

W patogenezie wyniszczenia istotną rolę odgrywa wzmożona produkcja cytokin indukowana za pomocą mediatorów wytwarzanych przez nowotwór albo organizm gospodarza. Kacheksja pobudza układ neurohormonalny. Wzrasta stężenie hormonu stresu – kortyzolu, nasila się aktywność reniny, angiotensyny i aldosteronu, spada produkcja insuliny). Niższa wartość BMI (ang. Body Mass Index) może wynikać z ogólnoustrojowego procesu zapalnego, na co wskazuje zazwyczaj podwyższone OB i stężenie białka C-reaktywnego. Jadłowstręt w chorobie nowotworowej to często skutek zaburzeń ośrodkowych mechanizmów regulacji łaknienia, ale bardzo istotny wpływ mają także czynniki psychogenne (obniżenie nastroju, depresja, niepokój, lęk, uczucie bólu, zaburzona samoocena, czynniki psychospołeczne).

Wyniszczenie organizmu powoduje, że stężenie albuminy w osoczu jest zazwyczaj zmniejszone. Proste pomiary, np. obwód mięśni ramienia (na beztłuszczową masę ciała), mogą być przydatne do monitorowania zmian żywieniowych lub wpływu leczenia u pacjentów. Bardziej zaawansowane badania laboratoryjne są zazwyczaj niepotrzebne. Testy immunologiczne nie stanowią wiarygodnych markerów stanu odżywienia u chorych na raka czy ludzi cierpiących na zaburzenia odporności z powodu AIDS.

3. Terapia kacheksji

Leczenie wyniszczenia ma na celu poprawę ogólnego stanu pacjenta, nawet jeśli choroba nowotworowa jest mocno zaawansowana, a rokowania – słabe. Terapia powinna obejmować kompleksowe postępowanie farmakologiczne, dietetyczne i rehabilitacyjne, a zespół prowadzący winien składać się z lekarzy, pielęgniarki i dietetyka. Postępowanie zmierza do: opanowania choroby podstawowej, zniesienia nudności i wymiotów, poprawy łaknienia oraz perystaltyki jelit, zniwelowania zaburzeń wchłaniania, zredukowania anemii, przeciwdziałania bólowi i obniżonemu nastrojowi.

Niekiedy może być konieczna interwencja zabiegowa, np. w niedrożnościach spowodowanych rozrostem komórek nowotworowych. Odpowiednio zbilansowana dieta ma poprawić stan chorego poprzez wzrost podaży kalorii. Właściwe żywienie polepsza też jakość życia chorego. Istotna jest odpowiednia ilość białka – pełnowartościowego i dobrze przyswajalnego. Posiłki powinny być małe, ale energetyczne i spożywane często. Niejednokrotnie stosuje się specjalne odżywki. Jeżeli odżywianie drogą doustną nie jest możliwe, należy rozważyć inne sposoby, np. żywienie pozajelitowe (żywienie dożylne).

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.