Pokolenie Z a zdrowie psychiczne: Jak młodzi ludzie redefiniują podejście do chorób mózgu?

Choroby mózgu stają się coraz bardziej powszechne, a najmłodsze pokolenie podchodzi do nich inaczej niż poprzednie generacje. Czy Pokolenie Z może zmienić nasze postrzeganie zdrowia psychicznego?

W ostatnich latach choroby mózgu, takie jak depresja, schizofrenia czy padaczka, stały się poważnym problemem zdrowotnym na świecie. W Polsce na depresję choruje około 1,2 miliona osób, na schizofrenię 385 tysięcy, a na padaczkę około 400 tysięcy. Szacuje się, że co druga osoba przed 75. rokiem życia doświadczy zaburzeń psychicznych.

W odpowiedzi na ten problem zainicjowano kampanię „Wyprostuj Spojrzenie”, której celem jest mówienie o chorobach mózgu we właściwy sposób i prostowanie skrzywionego spojrzenia, aby chorzy mogli wyzbyć się wstydu i lęku. Kampanię zainicjowały fundacje Nie Widać Po Mnie, działająca na rzecz osób z zaburzeniami zdrowia psychicznego, oraz Epi-Bohater, wspierająca chorych na padaczkę. Mecenasem kampanii jest Angelini Pharma.

W ramach kampanii powstał raport oparty na badaniu „Stygmatyzacja chorych z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego”, przeprowadzonym przez SW Research w 2024 r. metodą wywiadów on-line (CAWI) na grupie 1021 osób powyżej 16. roku życia. Celem badania było poznanie aktualnego poziomu wiedzy Polaków na temat chorób mózgu oraz krążących wokół nich mitów i stereotypów. Są one obecne w spojrzeniu wielu z nas, dlatego warto przyjrzeć im się bliżej – każdy może sprawdzić swoją wiedzę korzystając z opracowanego w ramach kampanii quizu wiedzy.

Zdrowie psychiczne według Pokolenia Z: Więcej niż brak choroby

Młode pokolenie redefiniuje pojęcie zdrowia psychicznego, nadając mu głębsze znaczenie. Według raportu osoby w wieku 16-24 lat postrzegają zdrowie psychiczne jako:

• Niezależność od innych (25% młodych ludzi wskazuje to jako kluczowy element, vs. ogółem 17%),
• Posiadanie celu w życiu (31% vs. ogółem 25%),
• Działania z zakresu rozwoju osobistego (34% vs. ogółem 25%),
• Uczucie całkowitego spokoju i obojętności (26% vs. ogółem 22%).

Jak zauważa dr n. hum. Magdalena Nowicka, psycholog i psychoterapeuta: „Jak potwierdzają dane, przede wszystkim młodsze pokolenie Polaków ma szansę współcześnie stykać się z adekwatną wiedzą na temat zdrowia psychicznego, w ramach nielicznych kampanii społecznych, ale także dzięki czerpaniu wiedzy w dużym stopniu z kanałów społecznościowych. To właśnie w tej grupie respondentów zdrowie psychiczne jest rozumiane szerzej i w większym stopniu odnosi się do zróżnicowanych aspektów dobrostanu człowieka (rozwój osobisty, relacje, niezależność)”.

Depresja wśród młodych: Świadomość czy wciąż obecne mity?

Depresja jest chorobą, która coraz częściej dotyka młodych ludzi. Aż 74% osób w wieku 16-24 lat uważa, że depresja dotyczy ich rówieśników. Młodzi ludzie wydają się być bardziej świadomi istnienia tej choroby w swoim otoczeniu.

Jednak mimo wzrostu świadomości, w społeczeństwie nadal funkcjonują pewne mity. Według raportu:

• 21% ankietowanych uważa, że osoby w wieku nastoletnim udają choroby psychiczne, by zwrócić na siebie uwagę,
• 22% badanych postrzega osoby z depresją jako leniwe,
• 38% sądzi, że leki antydepresyjne zmieniają osobowość chorego.

Są również pozytywne wnioski z badania. Urszula Szybowicz, prezes fundacji „Nie Widać Po Mnie”, komentuje: „Niewątpliwie wyniki tego obszernego badania napawają optymizmem. Aż 70% respondentów zadeklarowało, że wspierałoby zięcia/synową z depresją, a 69% wykazałoby taką postawę w przypadku ich zmagań ze schizofrenią. To ogromna zmiana w stosunku do tego, z jakimi opiniami spotykaliśmy się jeszcze kilka lat temu”.

Dodaje jednak: „Zwracamy też uwagę na kolejną kwestię. 38% respondentów nie zna nikogo z zaburzeniami. Co to oznacza? Sądzę, że najlepiej obrazują to słowa Wisławy Szymborskiej: „Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. To wraz z istotnymi wynikami o błędnym postrzeganiu niektórych aspektów depresji czy schizofrenii sugeruje, że nadal musimy pracować nad świadomością oraz wiedzą o zaburzeniach i chorobach neurologicznych”.

Schizofrenia i padaczka: Gdzie brakuje wiedzy wśród młodych?

Choć temat depresji jest bliski młodemu pokoleniu, to sytuacja wygląda inaczej w przypadku innych chorób mózgu. Wiedza na temat schizofrenii i padaczki wśród młodzieży pozostawia wiele do życzenia. Badanie wykazało, że osoby w wieku 16-24 lat częściej wierzą w mity dotyczące padaczki:

• 42% młodych osób uważa padaczkę za chorobę psychiczną,
• 8% wierzy, że padaczką można się zarazić,
• 14% sądzi, że padaczka dotyka tylko dzieci i młodzieży.

Ponadto młodzi ludzie częściej wierzą w niekonwencjonalne metody leczenia padaczki, takie jak bioenergoterapia czy egzorcyzmy (20% vs. 10% ogółu).

Alicja Lisowska, prezes fundacji Epi-Bohater, która sama choruje na padaczkę, zauważa: „Z punktu widzenia naszej fundacji, która stara się wspierać osoby chorujące na padaczkę, jednym z najważniejszych wyników badania jest znacząca niewiedza dotycząca epilepsji w porównaniu do innych chorób ośrodkowego układu nerwowego takich jak depresja czy schizofrenia. Odpowiedzi respondentów wskazują na istnienie błędnych przekonań i stereotypów dotyczących tej choroby”.

Dodaje również: „Badanie ujawniło istotne luki w wiedzy na temat padaczki i podkreśla potrzebę edukacji, aby poprawić zrozumienie tej choroby i wspierać osoby nią dotknięte. Ważne jest, aby podjęte działania wspierane były nie tylko przez organizacje pacjentów, ale również przez organy władzy państwowej czy mediów”.

Stygmatyzacja: Doświadczenia młodych i wyzwania społeczne

Stygmatyzacja osób z chorobami mózgu jest wciąż obecna. Z badania wynika, że:

• 25% badanych było świadkami sytuacji, w których osoba chora była nieodpowiednio traktowana ze względu na swoją chorobę,
• 4% doświadczyło takiego traktowania osobiście.

Najczęstsze formy złego traktowania to:

• Odtrącanie z grupy (51%),
• Ignorowanie potrzeb chorego (43%),
• Nieliczenie się z jego zdaniem (43%),
• Obrażanie słowne (40%).

Urszula Szybowicz podkreśla: „Zgodnie z wynikami ankiety aż 25% respondentów było świadkami sytuacji, w których źle potraktowano osoby z zaburzeniami, a takie osobiste doświadczenia miało 4% badanych. Tymczasem wszelkie przejawy dyskryminacji, a zwłaszcza wykluczenie z grupy, brak szacunku, nieliczenie się ze zdaniem osoby zaburzonej wpływają na proces leczenia, a jednocześnie przyczyniają się do zwiększonego ryzyka nawrotu”.

Edukacja kluczem do zmiany: Co możemy zrobić?

Aby zmienić obecną sytuację, konieczne jest zwiększenie świadomości poprzez edukację. Według badania, najskuteczniejszymi sposobami na obalanie mitów są:

• Edukacja w szkołach (70% respondentów),
• Kampanie informacyjne (61%),
• Rozwój programów wsparcia (51%).

Mówiąc o działaniach podejmowanych w walce ze stygmatyzacją, prof. dr hab. n. med. Dominika Dudek, prezes Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, podkreśla: „Rzetelna wiedza pomaga zmieniać przekonania, walczyć z fałszywymi mitami, zmniejszać obawy”.

Prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak, prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, dodaje: „Obserwacje z wielu ostatnich lat wskazują, że wiedza społeczna o chorobach układu nerwowego w Polsce opiera się w dużej mierze na stereotypach. Rodzi to ogromne wyzwanie, jakim jest uświadamianie społeczeństwa w tym zakresie”.

Pokolenie Z ma szansę na zmianę

Pokolenie Z przynosi ze sobą nowe spojrzenie na zdrowie psychiczne, skupiając się na samorozwoju, niezależności i posiadaniu celu w życiu. Jednak wciąż istnieją luki w wiedzy na temat chorób mózgu, zwłaszcza padaczki i schizofrenii. Stygmatyzacja i błędne przekonania utrudniają chorym funkcjonowanie w społeczeństwie i mogą opóźniać podjęcie właściwego leczenia.

Alicja Lisowska podsumowuje: „Ważne jest, aby podjęte działania wspierane były nie tylko przez organizacje pacjentów, ale również przez organy władzy państwowej czy mediów”.

Zwiększenie świadomości wśród Pokolenia Z przyniesie korzyści nie tylko im samym, ale całemu społeczeństwu, prowadząc do bardziej empatycznego i świadomego podejścia do zdrowia psychicznego.

Więcej informacji na temat kampanii „Wyprostuj Spojrzenie” oraz raport z badania dostępne są na stronie Kampanii.