Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu jest jedną z metod zapobiegania zachorowaniu. Kleszczowe zapalenie mózgu jest to ostra wirusowa choroba zakaźna, która występuje w różnych postaciach klinicznych i dotyczy głównie ośrodkowego układu nerwowego. Chorobę wywołuje flawirus. W Europie istnieją dwa podtypy tego wirusa. Wschodni podtyp jest bardziej wirulentny od zachodniego i w przypadku zachorowania znacznie częściej powoduje zejście śmiertelne. Wirus ten szybko traci zakaźność przez wysuszenie, pasteryzację lub przez poddanie go działaniu środków chemicznych albo enzymatycznych.

1. Konsekwencje ugryzienia kleszcza

W Europie znanych jest wiele rodzajów kleszczy, które mogą przenosić wirus zapalenia mózgu, ale praktycznie największe znaczenia ma Ixodes ricinus. Ixodes ricinus należy do rodziny kleszczy tarczowatych i jest najbardziej rozpowszechnionym przedstawicielem tej grupy. Maksimum aktywności kleszcza zależy od czynników klimatycznych i przebiega w Europie Środkowej w dwóch fazach, tzn. w miesiącach maju/czerwcu i wrześniu/październiku. Wilgotne lato i łagodna zima sprzyjają rozprzestrzenianiu się kleszczy.

W Polsce od wielu lat zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu występowały głównie na terenach endemicznych w województwie białostockim, suwalskim i olsztyńskim. Typowymi miejscami ukąszenia przez kleszcza u człowieka są głowa, uszy, miejsca zgięcia dużych stawów, ręce i nogi. Ponieważ ślina kleszczy posiada właściwości znieczulające, ukąszenie na ogół nie zostaje zauważone.

2. Objawy kleszczowego zapalenia mózgu

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czy warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych wykazują dwa nasilenia z mniej więcej 4-tygodniowym opóźnieniem w stosunku do aktywności kleszczy. Chorują dzieci i dorośli, najczęściej w wieku 15-50 lat. U części osób choroba może przebiegać łagodnie i tylko badanie krwi potwierdza zakażenie. W innych przypadkach przebieg jest dwufazowy.

Pierwsza faza choroby pojawia się po 7-14 dniach od kontaktu z kleszczem i przebiega z gorączką oraz objawami podobnymi do grypy. Objawy te utrzymują się około tygodnia. Po kilku dniach lepszego samopoczucia występuje druga faza choroby z bólami głowy, gorączką, wymiotami, nudnościami, utratą przytomności i zespołem objawów neurologicznych. Czasem stwierdza się następstwa pochorobowe, takie jak niedowład lub zanik mięśni.

3. Zapobieganie kleszczowemu zapaleniu mózgu

Nie ma leczenia przyczynowego kleszczowego zapalenia mózgu. Leczy się tylko objawy wywołane wirusem. Choroba może przebiegać ciężko, gdy wystąpią objawy mózgowe, móżdżkowe lub rdzeniowe, rzadko ma przebieg śmiertelny.

Jedynym sposobem uniknięcia przykrych skutków choroby jest zapobieganie jej. W tym celu konieczne jest stosowanie kilku prostych zasad. Należy nosić odpowiednią odzież w lesie zakrywającą jak najwięcej części ciała, po wizycie w lesie dokładnie obejrzeć całe ciało i jak najszybciej usunąć kleszcza ze skóry, stosować środki odstraszające kleszcze oraz gotować mleko pochodzące od krów, kóz i owiec, gdyż również stanowią one dogodne środowisko dla flawirusa.

Szczepienia zaleca się osobom przebywającym na terenach endemicznych: zatrudnionym przy eksploatacji lasów, stacjonującemu w lasach wojsku, rolnikom, młodzieży odbywającej praktyki oraz turystom, uczestnikom obozów i kolonii. Na terenach zagrożonych powinno się szczepić dzieci już od pierwszego roku życia, ponieważ przebywają dużo na powietrzu. Również kobiety ciężarne powinny się szczepić, ponieważ szczepienie chroni przyszłą matkę i dziecko.

Szczepienie przeciw KZM jest zalecane przez Ministerstwo Zdrowia. Schemat szczepień uzależniony jest od zaleceń producenta preparatu szczepionkowego. Aktualnie dostępne są dwa preparaty szczepionkowe - oba zawierają zawiesinę oczyszczonych, zabitych, inaktywowanych wirusów Flavi i mogą być stosowane u dzieci od 2 r.ż. i dorosłych. Szczepionka jest zwykle dobrze tolerowana, względnym przeciwwskazaniem do jej stosowania jest uczulenie na białko kurze.

Żeby szczepionka działała pewnie i długoczasowo, pobudza się układ obronny organizmu do tworzenia przeciwciał obronnych przez trzyetapowe szczepienie. Później podawane jest szczepienie przypominające.

Szczepienie podstawowe:

1. I dawka - 0,5 ml tak wcześnie, jak to możliwe, najlepiej w zimnym okresie roku.
2. II dawka - 0,5 ml 1-3 m-ce po pierwszym szczepieniu.
3. III dawka - 0,5 ml 9-12 m-cy po drugim szczepieniu.

Najlepszą porą do rozpoczęcia szczepienia jest zima, ale szczepienie jest możliwe o każdej porze roku. W kilka tygodni po drugiej dawce u 90%, a po trzeciej dawce u niemal 100% zaszczepionych stwierdza się obecność zabezpieczającego przed zakażeniem poziomu przeciwciał. Szczepienie nie zapewnia trwałej odporności na całe życie - okres ochronny trwa 3-5 lat, stąd co 3 lata należy podawać przypominającą dawkę szczepionki. W większości krajów Europy, szczególnie w ramach medycyny podróży, od wielu lat stosuje się przyspieszony schemat szczepienia przeciwko KZM. W zależności od wskazań producenta szczepionki, stosowany jest jeden z następujących schematów:

1. 0, 14 dni, 9-12 miesięcy.
2. 0, 7 dni, 21 dni, 12-18 miesięcy.

Schemat przyspieszony jest polecany, gdy podstawowe uodpornienie jest rozpoczynane wiosną lub latem, na krótko przed wyjazdem w rejony endemicznego występowania KZM, w celu możliwie szybkiego wytworzenia ochronnego poziomu przeciwciał. Badania kliniczne potwierdzają jego wysoką skuteczność. Wobec braku metod leczenia przyczynowego kleszczowego zapalenia mózgu, szczepienie ochronne jest metodą z wyboru w zapobieganiu KZM. Należy jednak podkreślić, że szczepienie nie chroni przed wystąpieniem boreliozy - choroby także przenoszonej przez kleszcze.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.