Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Zespół lęku uogólnionego

Zespół lęku uogólnionego
Zespół lęku uogólnionego (Pixabay)

Zespół lęku uogólnionego (ang. GAD – Generalized Anxiety Disorder , inaczej – lęk uogólniony) jest to zaburzenie psychiczne zaliczane do zaburzeń lękowych. Charakteryzuje go nierealistyczny, uporczywy i przesadzony lęk przed potencjalnym nieszczęściem, które może dotknąć zarówno osobę chorą, jak i jej rodzinę. Rozpoznawany jest wtedy, gdy dorośli i dzieci ciągle się zamartwiają i odczuwają lęk bez żadnej wskazanej przyczyny. Często rozmyślają nad tym, co już się wydarzyło lub nad tym, co się wydarzy, czy zostaną zaakceptowani przez środowisko, spełnią wymagania rodziny, znajomych z pracy itp. Dzieci i młodzież z GAD – inaczej niż dorośli – nie zdają sobie często sprawy, że ich poziom lęku nie jest adekwatny do sytuacji.

spis treści

1. Przyczyny i objawy zespołu lęku uogólnionego

Zespół lęku uogólnionego to zaburzenie lękowe występujące u około 5% osób, przy czym dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jego pochodzenie nie jest dokładnie znane. Dlaczego dochodzi do ujawnienia się zespołu lęku uogólnionego? Może to być spowodowane kilkoma czynnikami, jak np. zaburzenia w neuroprzekaźnictwie (m.in. niedobór neuroprzekaźnika GABA) czy też ciągłe pobudzenie behawioralnego układu hamowania w mózgu, który odpowiada za pojawienie się uczucia strachu w momentach zagrożenia. Wpływ mają także konflikty wewnętrzne czy czynniki genetyczne.

Mówi się też o zjawisku wzniecania, kiedy to na skutek częstego doświadczania strachu do jego odczuwania potrzebne są coraz słabsze bodźce – neurony są pobudzane na zasadzie „przetartego szlaku”, co prowadzi do uogólnionego lęku. Jeśli chodzi o koncepcje psychologiczne, to są one różne w zależności od nurtu teoretycznego, przy pomocy którego próbuje się wyjaśniać pochodzenie zaburzenia. Podkreśla się w nich m.in. rolę nieadekwatnych oczekiwań wobec rzeczywistości, dysfunkcjonalnych przekonań o sobie i świecie, poczucia braku kontroli i nieprzewidywalności.

Zobacz film: "Szczepienie przeciwko HPV"

Zespół lęku uogólnionego manifestuje się takimi objawami, jak:

  • ciągła obawa przed tym, co może się wydarzyć; lęk przed nieszczęściem, które może dotknąć chorą osobę lub jej bliskich;
  • unikanie uczęszczania do szkoły, pracy;
  • ciągłe bóle głowy, brzucha, karku, nudności, wymioty i przewlekłe bóle żołądka;
  • zaburzenia snu, problemy z zasypianiem, budzenie się, niespokojny sen/niewysypianie się;
  • uczucie permanentnego zmęczenia;
  • problemy z koncentracją lub uczucie pustki w głowie;
  • łatwe męczenie się;
  • drażliwość;
  • napięcie mięśniowe;
  • stałe uczucie podenerwowania, irytacji.

Osoby, u których występuje lęk uogólniony, często swoją uwagę kierują głównie na poszukiwanie w otoczeniu symptomów nieszczęść, a także na czynne zaangażowanie w poszukiwanie bezpieczeństwa (proszą członków rodziny o powiadamianie, że są bezpieczni, kontrolują wydatki, by uchronić się przed stratą finansową). Bardzo charakterystyczne jest to, że w obecności wszystkich członków rodziny chory odpręża się, jest w stanie nawiązywać kontakty towarzyskie i dobrze się bawić. Natomiast w momencie zniknięcia członka rodziny z pola widzenia pojawia się napięcie i lęk.

2. Lęk uogólniony a martwienie się

Niemal każdy jest w stanie przypomnieć sobie sytuację, w której się o coś albo o kogoś martwił. Czasem te obawy mogły być uzasadnione, czasem oparte były raczej na fantazjach. Niekiedy jednak takie zamartwianie powtarza się i towarzyszy wszystkim niemal sytuacjom, a ponadto nie ma racjonalnych podstaw i poważnie utrudnia codzienne życie. W takim przypadku lęk staje się poważną chorobą, która wymaga leczenia. Wówczas warto skonsultować się z psychologiem lub lekarzem psychiatrą, który oceni, czy nie są to objawy zespołu lęku uogólnionego takie, jak ciągłe napięcie, lęk, zdenerwowanie, czujność i rozdrażnienie bez wyraźnej przyczyny.

Z perspektywy doświadczanych objawów zespół lęku uogólnionego charakteryzuje się m.in. nadmiernym w odniesieniu do okoliczności zamartwianiem się. Przejawia się ono w ciągłym przewidywaniu nieszczęść i problemów, konstruowaniu katastroficznych scenariuszy – swego rodzaju „czarnowidztwie”. Często scenariusze te dotyczą ewentualnej choroby swojej lub bliskich osób, niepowodzeń, trudności w różnych dziedzinach życia. Mogą też odnosić się do zupełnie codziennych sytuacji takich, jak spóźnienie na spotkanie, niewykonanie założonego planu dnia itp. Osoba cierpiąca na zespół lęku uogólnionego może więc tak naprawdę przejmować się takimi samymi rzeczami jak inni ludzie.

Jest jednak istotna różnica – to zupełnie inne nasilenie czy poziom martwienia się. W przypadku lęku uogólnionego brany jest pod uwagę jedynie najbardziej pesymistyczny możliwy bieg wydarzeń (nawet jeśli bardzo mało prawdopodobny) i jego oczekiwane negatywne konsekwencje. W niemal każdej sytuacji osoba doświadczająca lęku uogólnionego zaczyna rozmyślać na temat tego, co może się wydarzyć najgorszego, nie udać się i jakie mogą być tego skutki. To bardzo utrudnia normalne życie i nie pozwala osiągnąć stanu relaksu. Bywa też tak, że osoba spodziewa się i oczekuje czegoś strasznego, ale nie wie – czy też trudno jest jej określić – co to by miało być konkretnie. Ma tylko przeczucie, że stanie się coś złego.

3. Lęk a zaburzenia nerwicowe

Wszystkim przewidywaniom i zamartwianiu się towarzyszy napięcie lękowe, będące podstawowym elementem wszystkich zaburzeń nerwicowych. Odczuwany w tym przypadku lęk można scharakteryzować jako utrzymujący się przez długi czas, przewlekły i wolno płynący. Oznacza to, że jego intensywność ulega tylko niewielkim zmianom i odczuwana jest raczej jako utrzymujące się napięcie (czasem bardzo silne), a nie jako gwałtowny napad. Ma on więc inny obraz niż w przypadku napadów lęku panicznego, kiedy to lęk narasta bardzo szybko do wysokiego poziomu nasilenia, ale zwykle po maksymalnie kilkudziesięciu minutach opada.

Lęk uogólniony odczuwany jest więc jako długotrwałe poczucie wewnętrznego niepokoju i pobudzenia, przejawiającego się np. trudnością w „znalezieniu sobie miejsca” czy drażliwością. Towarzyszą mu przy tym różne objawy somatyczne (odczuwane w ciele). Chociaż przyczyny powstawania zespołu lęku uogólnionego nie są do końca jasne, to objawy tego zaburzenia można leczyć. Bardzo istotną rolę w leczeniu GAD odgrywa psychoterapia. Ważne, żeby nie zakładać, że skoro „ja już tak mam”, to nie można nic z tym zrobić, ale dać sobie szansę i poszukać profesjonalnej pomocy.

4. Diagnostyka i leczenie lęku uogólnionego

Choroba powinna być zdiagnozowana przez psychologa lub psychiatrę, pomocy można szukać w poradniach zdrowia psychicznego. Zespół lęku uogólnionego zostaje zdiagnozowany w przypadku, gdy występuje nadmierny lęk lub obawy przed przyszłymi wydarzeniami dotyczącymi codziennych aktywności (szkoła, praca itd.) oraz pojawią się co najmniej trzy charakterystyczne objawy (wymienione powyżej), przez okres co najmniej 6 miesięcy. Wczesne rozpoznanie GAD pozwala na złagodzenie lęku.

Leczenie obejmuje psycho- i farmakoterapię. W leczeniu farmakologicznym znalazły zastosowanie m.in. leki przeciwdepresyjne SSRI (selektywne inhibitory wychwytu serotoniny), leki przeciwlękowe i inne leki psychotropowe. Psychoterapia polega głównie na terapii poznawczej (lub poznawczo-behawioralnej) i interpersonalnej. Leczenie powinno polegać nie tylko na psychoterapii dziecka, ale także na pracy z całą rodziną czy współpracy ze szkołą lub przedszkolem, jeżeli pacjentem jest dziecko.

Wczesna diagnoza i szybko podjęte leczenie mogą znacznie złagodzić nasilenie występującego lęku, ułatwić kontakt z innymi ludźmi, a przede wszystkim poprawić jakość życia chorego.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze