Prowadzi do raka trzustki, przełyku, wątroby. Lekarze apelują

NFZ przestrzega przed globalną plagą otyłości, która rozwija się w alarmującym tempie, nie omijając także Polski. Choć leczenie chorób wynikających z otyłości to ogromne obciążenie dla budżetu, systemowych rozwiązań i specjalizacji medycznej w tej dziedzinie nadal brak. - Z raportu NIK wynika, że na otyłość choruje 9 mln Polaków, co nie zgadza się tym, co przedstawia resort zdrowia - mówi prof. Lucyna Ostrowska, prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości.

1. Coraz więcej otyłych na świecie i w Polsce

Szacuje się, że w 2020 roku na świecie żyło ok. 2,6 mld osób z nadwagą lub otyłością, jednak w 2035 roku ma ich być już 4 mld, z czego prawie połowa (1,9 mld) z samą otyłością.

Według szacunków Głównego Urzędu Statystycznego, w 2019 roku z otyłością zmagało się 18,5 proc. osób, ale już w 2025 roku otyli mają stanowić ponad 35 proc. wśród dorosłych mężczyzn i ponad 25 proc. wśród kobiet.

Zobacz film: "Masz nadwagę? Grozi ci 12 nowotworów"

W 2023 kwota refundacji leczenia chorób powiązanych z otyłością (wyłączając czynniki i przyczyny wystąpienia tych chorób inne niż otyłość) wynosiła 3,54 mld zł, a jeszcze w 2014 – 1,22 mld zł. Do tzw. chorób dietozależnych, a więc w dużej mierze powiązanych z otyłością, należy m.in.:

• cukrzyca typu 2,
• choroby sercowo-naczyniowe (miażdżyca, zawały, niewydolność serca, nadciśnienie),
• choroby woreczka żółciowego,
• niewydolność wątroby,
• zwyrodnienia kolan, kręgosłupa i inne schorzenia układu ruchu,
• dyslipidemia,
• bezdech senny.
• próchnica zębów.

Do chorób rozwijających się na skutek choroby otyłościowej i towarzyszącym jej czynnikom należy także wiele nowotworów, w tym raka trzustki, przełyku, wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, jajnika i nerki.

Wszystkie powyższe dane zostały zawarte w najnowszym raporcie NFZ "Otyłość i jej konsekwencje". Podczas posiedzenia parlamentarnego zespołu ds. przeciwdziałania otyłości i zdrowego odżywiania, prof. Lucyna Ostrowska, prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, oceniła, że dane podawane przez MZ mogą być niedoszacowane.

- Z raportu NIK wynika, że na otyłość choruje 9 mln Polaków, co nie zgadza się tym, co przedstawia resort zdrowia - podkreśliła ekspertka.

2. Obciążenie dla budżetu, ale narzędzi brak

Z publikacji wynika także, że otyłość stanowi ogromne obciążenie dla budżetu, równe wydatkom poświęcanym na zbrojenia.

- Szacuje się, że z powodu problemu otyłości Polska straci w ciągu najbliższych trzech dekad 3-4 proc. PKB. Ponieważ osób otyłych lawinowo przybywa, podejmowane dotychczas działania wydają się mocno niewystarczające – mówiła na posiedzeniu przewodnicząca zespołu, posłanka Małgorzata Niemczyk.

🚨 #Otyłość stanowi jedno z głównych wyzwań zdrowia publicznego na świecie.

📈 Szacuje się, że blisko 1⃣/4⃣ populacji osób żyjących w 2035 r. będzie otyła.

📊 Poznaj dane #NFZ i perspektywy epidemiologiczne choroby otyłościowej w Polsce | #RaportNFZ ⤵️https://t.co/Ybp2clII3T pic.twitter.com/eyHusMOQn9

— Narodowy Fundusz Zdrowia (@NFZ_GOV_PL) May 22, 2024

Pomimo alarmującej sytuacji nie tylko dla zdrowia publicznego, ale także całego systemu, lekarze potwierdzają, że podejmowane przez Ministerstwo Zdrowia środki są nieskuteczne w skali problemu.

Eksperci już od kilku lat apelują o konieczności jak najszybszego wprowadzenia specjalizacji z obesitologii do placówek i na uczelnie medyczne. MZ pomija jednak to rozwiązanie, które, zdaniem lekarzy, może zapoczątkować kluczową zmianę w skutecznym leczeniu otyłości u samego źródła, w naturalnej konsekwencji zapobiegając "kosztownym" i przede wszystkim groźnym dla pacjentów chorobom powiązanym. Środowisko medyczne podkreśla także, że w wyniku braku ścieżki specjalizacyjnej, leczenie otyłości jest przerzucane w pierwszej kolejności na lekarzy rodzinnych.

Choć NFZ stale promuje swoje programy edukacji żywieniowej czy darmowe jadłospisy dietetyczne, lekarze są zdania, że tego typu inicjatywy są rozwiązaniami o niskiej skuteczności. Wśród środków podejmowanych przez MZ należy wymienić także pilotażowy program operacji bariatrycznych (z kompleksową opieką lekarską, psychodietetyczną czy fizjoterapeutyczną) KOS-BAR. Według wskazań, do programu mogli przystąpić pacjenci, u których zastosowane leczenie zachowawcze było nieskuteczne bądź nietrwałe. Lekarze zwracają jednak uwagę na ograniczenia systemowe, które na skuteczność i trwałość tego leczenia znacząco wpływają.

3. Krzywdząca narracja wobec osób otyłych

Podczas posiedzenia prof. dr hab. n. med. Mariusz Wyleżoł, chirurg bariatra, prezes-elekt Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, zarzucił otwierającym spotkanie przedstawicielom MZ i NFZ krzywdzące stwierdzenia padające pod adresem pacjentów chorujących na otyłość.

- Przede wszystkim, usłyszałem tutaj dyskryminację i stygmatyzację osób chorych na otyłość na niespotykaną skalę. Z wypowiedzi zapamiętałem, że chorzy na otyłość są winni swojej chorobie w wyniku lenistwa, zaniedbania i popełnianych błędów żywieniowych - zauważył lekarz.

- Po tym, co tutaj usłyszałem, mam wrażenie, jakbyśmy żyli w czasach kopernikańskich: z jednej strony mamy sytuację, gdzie nauka wyraźnie mówi, że Słońce stoi, a Ziemia się kręci, a cały czas słyszę, jakby było odwrotnie. Bardzo prosimy o wzięcie tego pod uwagę i skorzystanie z okazji, żeby się wsłuchać w to, co rzeczywiście ma dziś do pokazania nauka - dodał stanowczo prof. Wyleżoł.

Ze zdaniem eksperta zgodził się prof. dr n. med. Paweł Bogdański, który podkreślił także, że przedstawiciele resortu zdrowia i NFZ mieszają pojęcia profilaktyki i leczenia.

- Najlepszą profilaktyką raka płuca jest namawianie do zaprzestania palenia papierosów. To jest skuteczne, to pomaga. Ale jeśli ktoś już zachoruje na raka płuca, to zachęcanie do rzucenia papierosów nie zmieni losów chorego, musimy go leczyć. Podobnie z chorobą otyłościową - stwierdził ekspert.

- Jeśli ktoś już na nią zachoruje, przekonywanie go do ruchu i zdrowej diety nic nie pomoże. Taki pacjent wymaga specjalistycznego leczenia i w jego przypadku Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej niczego nie zmieni – dodał prof. Bogdański.

Niezależnie od posiedzenia, eksperci zwracają także często uwagę na błędną i krzywdzącą narrację wokół leków glutydowych, o których w dalszym ciągu zbyt często mówi się w społeczeństwie w kontekście "pójścia na łatwiznę", "lenistwa" i "nieuzasadnionego stosowania" - a, aby doświadczyć tego typu komentarzy, wystarczy odwiedzić pierwszy lepszy post w mediach społecznościowych skoncentrowany wokół tematyki środków takich jak Ozempic, Saxenda, Wegovy czy innego popularnego leku.

Lekarze od dawna zauważają również, że tego typu krzywdzące zarzuty nie spotykają osób sięgających po farmakoterapię w leczeniu innych chorób. A otyłość, która sama w sobie posiada jednostkę chorobową w systemie ICD, niczym się przecież od nich nie różni.

4. Semaglutyd i jego alternatywy w leczeniu otyłości

Przy stale rosnącej skali przypadków otyłościowych w Polsce i na świecie nie powinno dziwić olbrzymie zainteresowanie innowacyjnymi lekami opartymi na agonistach receptora GLP-1, które wykazują bardzo wysoką skuteczność w redukcji apetytu, stabilizacji poziomów glukozy i insuliny, a co za tym idzie – w zmniejszaniu masy ciała pacjenta i niwelowaniu ryzyka rozwoju chorób powiązanych z otyłością. Choć leki te w żadnym wypadku nie są samodzielną terapią otyłości, dla wielu chorych stanowią nieocenioną pomoc na początku walki z chorobą i są rekomendowane przez lekarzy.

Jak wskazał lek. Bartosz Fiałek we wpisie w portalu X (d. Twitter), leki te są efektywne i bezpieczne w stosowaniu, pomimo krążących wokół nich zarzutów czy fałszywych interpretacji.

"Na łamach 'Nature' przedstawiono wyniki najdłuższego obecnie badania nad związkiem pomiędzy stosowaniem semaglutydu a utratą masy ciała (...). Uzyskano w nim także potwierdzenie redukcji o aż 20 proc. ryzyka wystąpienia poważnych incydentów sercowo-naczyniowych u pacjentów bez cukrzycy, z chorobą serca, nadwagą lub otyłością. Wniosek: Po 4 latach randomizowanego badania semaglutydu obserwowano trwałą utratę masy ciała o średnio 10,2 proc., poprawę w zakresie wskaźników antropometrycznych oraz nie odnotowano istotnych klinicznie działań ubocznych" - napisał lekarz.

Aleksandra Zaborowska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.