Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Agnieszka Barchnicka

Miażdżyca – objawy, przyczyny, leczenie, dieta i powikłania

Miażdżyca rozwija się latami, a najczęściej sprzyja temu nadwaga, niezdrowa dieta i siedzący tryb życia.
Miażdżyca rozwija się latami, a najczęściej sprzyja temu nadwaga, niezdrowa dieta i siedzący tryb życia. (Getty Image)

Miażdżyca jest przewlekłym procesem zapalnym, dotykającym głównie dużych i średnich tętnic. Nieleczona zwiększa ryzyko zawału serca, udaru mózgu i amputacji kończyn. Choroba rozwija się latami, a najczęściej sprzyja temu nadwaga, niezdrowa dieta i siedzący tryb życia. Czy miażdżycę można cofnąć? Jak leczyć miażdżycę?

spis treści

1. Co to jest miażdżyca?

Miażdżyca, potocznie arterioskleroza, to przewlekła choroba zapalna, która dotyczy dużych i średnich naczyń krwionośnych. Choroba rozwija się przez wiele lat. Wraz z postępującym procesem miażdżycowym na ściankach tętnic gromadzą się lipidy, kolagen i cząsteczki wapnia. Złogi stopniowo utrudniają przepływ krwi, aż do całkowitego zatrzymania jej ruchu.

Miażdżyca może dotyczyć każdej tętnicy, ale najczęściej pojawia się w tętnicach wieńcowych serca, tętnicach szyjnych oraz tych, które transportują krew do nóg.

2. Miażdżyca – objawy

Zobacz film: "Co to jest i jak powstaje blaszka miażdżycowa?"

Jakie są objawy miażdżycy? Zmiany miażdżycowe rozwijają się często przez wiele lat bez żadnych objawów. Dopiero po kilkudziesięciu latach, zazwyczaj w piątej dekadzie życia, pojawiają się pierwsze objawy miażdżycy. Dolegliwości występują zwykle, gdy naczynia krwionośne są zwężone o około połowę.

Możliwe objawy uogólnione miażdżycy to m.in. słabsza kondycja, duszności, czy utrudniona koncentracja. Rzadko blaszki miażdżycowe odkładają się bezpośrednio pod skórą i widać żółte zgrubienia na powiekach, piersiach i w zgięciach rąk (tzw. żółtaki). Mogą też występować jako guzki na ścięgnach kończyn górnych i dolnych.

Czasem blaszka miażdżycowa odkłada się też w odcinku brzusznym i piersiowym tętnicy głównej (aorta miażdżycowa). Objawy miażdżycy aorty piersiowej, brzusznej lub miażdżycy innych tętnic będą zależne od tego, która z nich ma utrudniony przepływ krwi i który narząd jest niedotleniony.

Najbardziej charakterystyczne objawy miażdżycy konkretnych narządów to:

  • miażdżyca mózgu – zmiany psychiczne, niedowłady kończyn, zaburzenia czucia i widzenia, problemy z utrzymaniem równowagi,
  • miażdżyca tętnic szyjnych – objawy to zawroty głowy, dezorientacja, chwilowe niedowłady,
  • miażdżyca tętnic jamy brzusznejból brzucha wzmożony po posiłku,
  • miażdżyca kończyn dolnych – objawy to m.in. ból ud, łydek i stóp, skurcze mięśni, zimna i blada skóra, owrzodzenia,
  • miażdżyca tętnic nerkowych – nadciśnienie i niewydolność nerek.

3. Przyczyny miażdżycy

Miażdżyca jest chorobą wieloczynnikową. Jej powstawanie inicjują lub nasilają różnorodne czynniki, związane m.in. z wiekiem, płcią, sposobem odżywiania się, prowadzonym stylem życia, czy niektórymi schorzeniami współtowarzyszącymi.

Rozwój miażdżycy to odpowiedź zapalna, która zapoczątkowana jest dysfunkcją śródbłonka naczyń krwionośnych. Dochodzi do tego m.in. w następstwie wysokiego stężenia frakcji cholesterolu LDL. Kiedy odkłada się "zły cholesterol", w świetle naczyń tworzą się blaszki miażdżycowe.

Z czasem następuje uwapnienie blaszek miażdżycowych (tzw. zwapnienie żył) i miażdżycowe stwardnienie tętnic. Naczynia krwionośne stają się węższe i bardziej sztywne. Blaszki miażdżycowe, bogate w komórki piankowate i cholesterol, łatwo pękają.

4. Miażdżyca – czynniki ryzyka

Na chorobę ma wpływ wiele czynników, które sprawiają, że gromadzą się złogi na ściankach naczyń krwionośnych.

Miażdżyca może rozwijać się pod wpływem następujących czynników ryzyka:

5. Kto jest narażony na zachorowanie na miażdżycę?

W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim osoby w podeszłym wieku, u których występuje nieprawidłowy poziom frakcji i stężeń lipidów we krwi, połączony z innymi czynnikami ryzyka (np. złe nawyki żywieniowe, zdrowotne).

Z prowadzonych dotychczas badań wynika także, że ryzyko rozwoju miażdżycy jest większe u mężczyzn.

Leki na miażdżycę i inne schorzenia układu krążenia znajdziesz w aptekach dzięki wyszukiwarce KtoMaLek.pl. Wypróbuj jej możliwości i sprawdzaj dostępność leków w ponad 10 700 aptekach w Polsce! Zarezerwuj swój lek online i zapłać za niego w aptece.

6. Skutki i powikłania miażdżycy

Do czego może doprowadzić miażdżyca? Skutki miażdżycy zależą głównie od położenia zmian miażdżycowych. Najczęściej powikłania są spowodowane niedotlenieniem narządów i zaburzeniem ich pracy:

Miażdżyca tętnic szyjnych to utrudnienie przepływu krwi w obrębie głowy i szyi. Bardzo często jednocześnie występuje z innym rodzajem miażdżycy, zlokalizowanej w innym miejscu.

Miażdżyca tętnic jamy brzusznej może prowadzić do zwężenia jednej z trzech tętnic lub wszystkich na raz, pojawienia się blaszki miażdżycowej w aorcie brzusznej. Objawy to przede wszystkim ból brzucha, utrata masy ciała i przewlekła biegunka. Konsekwencją jest w tym przypadku niedokrwienie jelit.

Miażdżyca tętnic nerkowych z kolei najczęściej dotyczy osób w starszym wieku, które palą papierosy. Przyczyną może być też cukrzyca i choroba wieńcowa. Miażdżyca tętnic nerkowych może negatywnie wpłynąć m.in. na pracę nerek. U osób starszych objawem miażdżycy może być, chociażby wystąpienie niewydolności nerek, czy ciężkiego nadciśnienia tętniczego.

Miażdżyca mózgu może być przyczyną przewlekłego lub ostrego niedokrwienia mózgu. Choroba powoduje zmiany w tętnicach i naczyniach. Objawy miażdżycy mózgu to m.in. zaburzenia neurologiczne, szczególnie u osób starszych. Występują także objawy psychiczne. Miażdżyca mózgu może być powiązana nie tylko z wiekiem. Pojawia się również w przypadku nadwagi, otyłości, mało aktywnego trybu życia i u kobiet po menopauzie (na skutek zmian hormonalnych).

Miażdżyca kończyn dolnych

Co powoduje miażdżyca kończyn dolnych? Najczęściej polega ona na zwężeniu przepływu w tętnicy udowej, co może prowadzić do niedokrwienia uda, podudzia i stopy. Upośledzenie głównej tętnicy zaopatrującej w krew kończynę dolną sprawia, że organizm broni się przed niedotlenieniem swoich komórek, rozwijając krążenie oboczne, tzn. wytwarza dodatkowe połączenia tętnicze „omijające” niedrożne naczynie.

Na początku wystarcza to do zaopatrzenia całej kończyny, jednak wraz z postępem choroby ukrwienie staje się niewystarczające, a niedotlenione mięśnie zaczynają wytwarzać energię w tzw. procesie beztlenowego oddychania. Dochodzi do nadmiernego wytwarzania kwasu mlekowego, który wywołuje główny objaw miażdżycy nóg, czyli ból kończyn. Ból ten ustępuje w spoczynku i powraca podczas chodzenia.

Ponadto skóra kończyny blednie i pojawia się uczucie ziębnięcia stopy lub palców. To, ile chory może przejść bez potrzeby odpoczynku, jest nazywane dystansem chromania. Nie zmienia się on przez lata, do momentu aż miażdżyca obejmie miejsca rozgałęzień tętnic. Pojawia się wtedy ból spoczynkowy stopy, palców i łydki oraz uczucie drętwienia palców.

Dolegliwości pojawiają się zazwyczaj w pozycji leżącej, dlatego chorzy, często nie mogąc spać, siedzą ze zgiętą nogą w kolanie. To z kolei może doprowadzić do przykurczu w stawie kolanowym i pogorszenia ukrwienia.

W miarę postępu choroby może dojść do zaniku mięśni i owłosienia na stopie i podudziu. Można również zauważyć zwyrodnieniowe zmiany paznokci i nadmierne rogowacenie naskórka. Zaawansowane i przewlekłe niedokrwienie objawia się owrzodzeniem, zgorzelami i w końcowej jego fazie martwicą. Można je często zaobserwować na trzecim i piątym palcu.

Zmiany martwicze są spowodowane uderzeniem, skaleczeniem, otarciem, odmrożeniem lub oparzeniem. Martwica może z kolei łatwo ulec zakażeniu.

ROZWIĄŻ TEST

ROZWIĄŻ TEST

Zaburzenia pracy układu krwionośnego mogą powodować poważne komplikacje. Sprawdź, czy jesteś narażony na rozwój miażdżycy.

7. Diagnostyka miażdżycy

Miażdżycę rozpoznaje się na podstawie charakterystycznych dolegliwości i obecności czynników ryzyka. W badaniach krwi występuje podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, złego cholesterolu LDL oraz obniżony poziom dobrego cholesterolu HDL.

Jakie badania na miażdżycę? Badania wykorzystywane w diagnostyce miażdżycy to:

Badanie krwi umożliwia wstępne potwierdzenie występowania miażdżycy, ale może zrobić to wyłącznie lekarz. Nie istnieje wspólna norma cholesterolu dla wszystkich. Stężenie jest zależne od wieku, stanu zdrowia, występujących chorób i trybu życia. Co ciekawe, prawidłowa ilość cholesterolu różni się w zależności od kraju.

Prawidłowe wyniki to:

  • cholesterol całkowity – poniżej 200 mg/dl,
  • zły cholesterol LDL – poniżej 130 mg/dl,
  • dobry cholesterol HDL – powyżej 45 mg/dl,
  • triglicerydy – poniżej 200 mg/dl.

Pacjenci czasem zastanawiają się, czy echo serca wykryje miażdżycę? Echokardiogram serca może pomóc w ocenie zmian w naczyniach utrudniających przepływ krwi. Jednak o tym, kiedy badanie jest konieczne, decyduje lekarz.

Zmiany miażdżycowe w tętnicy
Zmiany miażdżycowe w tętnicy

Na zdjęciu mikroskopowym widoczne płytki miażdżycowe wyścielające i zwężające ściany tętnicy.

zobacz galerię

8. Leczenie miażdżycy

Jak leczyć miażdżycę? W leczeniu miażdżycy aorty lub innych tętnic wykorzystuje się przede wszystkim:

  • stosowanie leków przeciwpłytkowych (kwasu acetylosalicylowego, klopidogrelu, tiklopidyny),
  • stosowanie leków zmniejszających ilość cholesterolu, czyli statyn,
  • balonikowanie – wprowadzenie cewnika do tętnicy, napompowanie go i usunięcie blaszek miażdżycowych,
  • endarterektomia – chirurgiczne usunięcie blaszek miażdżycowych,
  • stenty – umieszczenie krótkiej rurki z siateczki w tętnicy, aby nie tworzyły się tam złogi,
  • by passy (pomostowanie) – pobranie fragmentu zdrowej żyły i wszycie go w chore miejsce.

Wczesne wdrożenie leczenia to szansa na zmniejszenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu i zawału serca.

Miażdżyca może zagrażać życiu, dlatego też objawów zatkanych tętnic nigdy nie należy ignorować. Jednym z groźniejszych powikłań miażdżycy jest udar, który może prowadzić do obumierania komórek mózgu.

Powolne gromadzenie się w ścianie tętnic cholesterolu często powiązane jest z nieodpowiednim stylem życia i nawykami. Dlatego też konieczne jest także wykluczenie czynników zwiększających ryzyko choroby.

Ponadto u chorego z miażdżycą bardzo ważne jest leczenie chorób współwystępujących, takich jak:

  • cukrzyca,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • dyslipidemia (nieprawidłowy poziom cholesterolu we krwi),
  • choroba wieńcowa,
  • otyłość.

Chorzy powinni też zrezygnować z zasypek i maści, a także unikać oparzeń, odmrożeń, skaleczeń, kontuzji i urazów.

Balonikowanie
Balonikowanie

Wewnątrznaczyniowe poszerzenie tętnicy, które jest przeprowadzane na tętnicach biodrowych, udowych,

zobacz galerię

9. Zapobieganie miażdżycy

Jak zapobiegać miażdżycy? W profilaktyce miażdżycy istotne znaczenie ma utrzymywanie prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi oraz prawidłowej wagi ciała, a w przypadku nadwagi lub otyłości pozbycie się zbędnych kilogramów.

Nie należy zapominać o codziennej aktywności fizycznej. Najlepiej 3 razy w tygodniu poświęcić przynajmniej pół godziny na wysiłek – spacer marszowym krokiem, bieganie, pływanie czy jazdę na rowerze. W zimie warto korzystać ze sportów, takich jak jazda na nartach czy łyżwach.

Dieta powinna być uboga w tłuszcze zwierzęce, a bogata w tłuszcze nienasycone. Ich źródłem jest na przykład oliwa z oliwek, ryby i owoce morza. W diecie nie powinno zabraknąć owoców, warzyw oraz produktów pełnoziarnistych. Należy unikać białego pieczywa, pszennego makaronu, ryżu oraz wyrobów z białej mąki. Należy także ograniczyć spożycie słodyczy.

Korzystne będzie też rzucenie palenia i zrezygnowanie z picia alkoholu.

Bardzo istotne jest także wykonywanie badań przesiewowych w kierunku rozwoju miażdżycy. Pozwala to na szybką reakcję w przypadku wysokich wartości, które mogłyby skutkować chorobami naczyń. Należy pamiętać, że badanie jest bezpłatne raz do roku dla osób powyżej 40 roku życia, które nie miały chorób układu krążenia.

Czy istnieją zioła na miażdżycę?

Dyptam, czosnek, jarzębina, karczoch, jemioła, czy głóg – to rośliny, które często poleca się w profilaktyce miażdżycy.

10. Jak obniżyć cholesterol?

Jak zostało wspomniane, istotną rolę odgrywa odpowiednia dieta, jadłospis niskotłuszczowy z dużą zawartością błonnika. Wskazane jest także włączenie do menu steroli i stanoli roślinnych, które zmniejszają zdolność do wchłaniania cholesterolu z pożywienia. Zdrowa dieta powinna być połączona z regularną aktywnością fizyczną.

W celu obniżenia cholesterolu często lekarz zaleca także stosowanie leków zmniejszających frakcję LDL.

11. Czy istnieją leki, które mogą pomóc w leczeniu miażdżycy?

W leczeniu wykorzystuje się leki na miażdżycę, które zmniejszają frakcję LDL, czyli cholesterolu odkładającego się w ścianach naczyń krwionośnych oraz podnoszą ilość potrzebnej dla organizmu frakcji HDL. Środki obniżające stężenie cholesterolu to leki hipolipemiczne, należą do nich statyny, fibraty czy pochodne kwasu nikotynowego.

Drugą grupę stanowią preparaty zmniejszające wchłanianie cholesterolu w wątrobie i jelitach, są to głównie żywice jonowymienne.

Obie grupy leków mogą być stosowane razem, przy czym żywice powinny być przyjmowane na godzinę przed zażyciem innego leku.

12. Czy miażdżyca jest chorobą uleczalną?

Jak cofnąć miażdżycę? Obecnie żadne dostępne leki nie są w stanie w pełni cofnąć zmian miażdżycowych, powstałych w naczyniach krwionośnych. Jednak zdrowy styl życia i pozostanie pod opieką medyczną, ograniczają lub znacznie spowalniają dalszy rozwój choroby.

Jak długo można żyć z miażdżycą?

Szacuje się, że w Polsce choroba może skracać życie o ok. 12 lat. Jednak długość życia u chorych z miażdżycą zależna jest od wielu czynników oraz tego, jak bardzo miażdżyca aorty czy innych tętnic, zdążyła się rozwinąć.

13. Jakie zmiany w stylu życia mogą pomóc w kontrolowaniu miażdżycy?

Co na miażdżycę? Nieoceniona jest regularna i umiarkowana aktywność fizyczna. Ważne jest również zaprzestanie palenia, prowadzenie zdrowego trybu życia i stosowanie zbilansowanej diety. Istotne jest także utrzymanie prawidłowej glikemii, prawidłowego ciśnienia krwi i obniżenie poziomu cholesterolu.

14. Jakie są zalecenia dotyczące diety w przypadku miażdżycy?

Zasady diety miażdżycowej sprowadzają się przede wszystkim do:

  • ograniczenia spożycia tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego,
  • ograniczenia cukrów prostych i żywności przetworzonej,
  • zwiększonego spożycia warzyw i owoców,
  • spożywania tłuszczów nienasyconych, pochodzących z roślin lub ryb morskich,
  • regularnego spożywania posiłków (najlepiej co 3-4 godziny),
  • odpowiedniego nawodnienia,
  • wykluczenia alkoholu,
  • unikania dużych ilości soli,
  • spożywania dużej ilości błonnika.

15. Czym się różni choroba wieńcowa od miażdżycy?

Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) to zespół objawów, które są konsekwencją niedokrwienia mięśnia sercowego. Jedną z głównych przyczyn jej powstawania jest miażdżyca – zmiany miażdżycowe obejmują wówczas jedną z tętnic wieńcowych, zaopatrujących w krew mięsień sercowy. Choroba wieńcowa jest więc jednym z możliwych powikłań miażdżycy.

Podobnie jak w przypadku miażdżycy, profilaktyka choroby wieńcowej opiera się głównie na zdrowej diecie i aktywności fizycznej.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Choroba niedokrwienna serca
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze