Odmrożenia - przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka
Odmrożenia to dość powszechny problem, który zdarza się przede wszystkim zimą i podczas wyjazdów do miejsc o niskiej temperaturze. Do najbardziej podatnych na odmrożenia części ciała należą uszy, nos, palce rąk i stóp, policzki i broda, ale tak naprawdę każda część naszego ciała może ulec odmrożeniu. Z powodu szybszej utraty ciepła bardziej narażone na odmrożenia są dzieci i osoby w podeszłym wieku.
1. Czym są odmrożenia i jak powstają
Odmrożenia to zmiana miejscowa na skórze spowodowana działaniem niskiej temperatury otoczenia. Do powstania odmrożeń łatwiej dochodzi, jeśli niskiej temperaturze towarzyszą zimny wiatr czy wilgoć, osoba narażona jest w bezruchu, skóra jest odsłonięta, ubranie obcisłe lub też osoba znajduje się pod wpływem alkoholu czy narkotyków.
Najczęstsze przyczyny powstawania odmrożeń to:
- niska temperatura,
- obcisłe ubranie,
- wilgoć, np. mokre buty, spodnie,
- głód,
- niewystarczająca izolacja cieplna od mrozu i wiatru,
- zmniejszone krążenie krwi w uciśniętych ubraniami tkankach,
- zmęczenie,
- duża wysokość,
- współistniejące urazy,
- choroby układu krążenia,
- nieprawidłowe odżywianie,
- odwodnienie,
- hipotermia.
W wyniku narażenia skóry na niską temperaturę dochodzi do odruchowego skurczu naczyń i ograniczenia dopływu krwi do danego obszaru skóry. W odciętych od krążenia naczyniach włosowatych dochodzi do powstania drobnych zakrzepów oraz zamarzania wody w tkankach. Podczas odtajania powraca mikrokrążenie, ale jednocześnie dochodzi do wzrostu przepuszczalności naczyń, powstawania obrzęków i nowych zakrzepów. Efektem tego jest odwarstwienie naskórka i tworzenie się pęcherzy, łatwe powstawanie ognisk martwiczych oraz często dołączanie się zakażenia w tych obszarach skóry.
2. Podział odmrożeń na stopnie
Powagę i wymiar odmrożenia, podobnie jak poparzenia, można opisywać w stopniach:
- I stopień – powstaje po krótkotrwałym działaniu zimna, które powoduje przejściowe zaburzenia mikrokrążenia w skórze; skóra staje się blada lub jasnoniebieska, twarda i zdrętwiała, ale podatna na ucisk; pojawia się kłujący ból, który jednak szybko ustępuje; ogrzewanie prowadzi do pojawienia się zaczerwienienia i uczucia piekącego bólu, może także wystąpić łuszczenie naskórka.
- II stopień – skóra jest woskowobiała, sztywna, twarda, po ogrzewaniu staje się sinoczerwona, a na skórze powstają pęcherze wypełnione płynem surowiczym i pojawia się rwący, piekący ból.
- III stopień – do wyżej wymienionych objawów dołącza się wystąpienie powierzchownej martwicy skóry.
- IV stopień – martwica obejmuje głębsze warstwy, a nawet całe palce, uszy lub nos, co może prowadzić do samoistnej amputacji odmrożonych części ciała.
3. Objawy odmrożeń
Objawy odmrożeń są zależne od ich głębokości. Na początku skóra przybiera kolor sinoniebieski, marmurkowaty, a jeśli ekspozycja na zimno trwa dłużej – w końcu woskowobiały. Po odtajaniu staje się czerwona lub sinoczerwona. Ponadto skóra jest twarda i zdrętwiała, w lekkich odmrożeniach podatna na ucisk, a w ciężkich twarda jak z drewna. Lekkie odmrożenia wywołują początkowo silny ból, który jednak szybko ustępuje, natomiast w przypadku ciężkich odmrożeń brak jest uczucia bólu. Ogrzewanie wywołuje silny, pulsujący, rwący, piekący ból. W lekkich odmrożeniach obserwujemy po ogrzaniu jedynie łuszczenie naskórka, natomiast w odmrożeniach ciężkich powstają pęcherze, martwica, a nawet dochodzi do samoistnej amputacji odmrożonych części ciała.
W przypadku uogólnionej hipotermii ciała pojawiają się także dreszcze, obkurczenie naczyń powierzchownych, gęsia skórka, sine wargi, przyspieszenie oddechu i akcji serca, następnie zwolnienie oddechu i akcji serca, apatia, sen, a w ciężkich przypadkach letarg, utrata przytomności, ustanie akcji serca i zgon.
4. Leczenie odmrożeń
Pierwsza pomoc w przypadku odmrożeń polega na zabezpieczeniu odmrożonych okolic przed zimnem. Można w tym celu odmrożone ręce trzymać pod pachami, odmrożone części twarzy przykryć dłońmi w suchych rękawiczkach, a najlepiej nałożyć suchy jałowy opatrunek z grubą warstwą waty i z ciepło owiniętymi kończynami odwieźć chorego do szpitala. Nie można nacierać odmrożeń śniegiem czy zimną wodą ani bezpośrednio ogrzewać.
W szpitalu odmrożone części ciała są ogrzewane w wodzie o stopniowo wzrastającej temperaturze – od około 25 do 40 stopni Celsjusza. Ogrzewanie takie może trwać 45-60 minut i jest często bolesne. W związku z tym przydatne są środki przeciwbólowe, a ze względu na powstawanie zakrzepów należy zastosować heparyny drobnocząsteczkowe. Interwencję chirurgiczną należy stosować tylko w ostateczności, raczej czekając na ewentualną samoistną amputację.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
5. Zapobieganie odmrożeniom
Zapobieganie odmrożeniom zależy głównie od nas samych. Przede wszystkim pamiętajmy o tym, aby wychodząc na zimno, odpowiednio się ubrać. Odzież ma zapewnić właściwą izolację, a jednocześnie umożliwić parowanie potu. Należy zakładać kilka warstw luźnych, lżejszych ubrań pod okrycie wierzchnie. Nie wolno chodzić z nieosłoniętą głową – powoduje to bardzo dużą utratę ciepła. Na mrozy lepsze są rękawiczki z jednym palcem. Przed wyjściem na dwór trzeba również pamiętać o ciepłych, wełnianych skarpetach. Obuwie nie powinno być zbyt ciasne. Nie należy zapominać, że niebezpieczeństwo odmrożenia w niskich temperaturach zwiększa się wraz z podwyższeniem wilgotności powietrza i prędkości wiatru.
6. Najczęstsze są odmrożenia dłoni
Odmrożenia dłoni należą do najczęstszych odmrożeń ciała ze względu na to, że należą one do odsłoniętych powierzchni. Pierwszym objawem odmrożenia rąk jest zaczerwienienie, które pojawia się, kiedy krew przyspiesza, by ogrzać wyziębione partie ciała. Kolejne symptomy to odczuwanie bólu, swędzenie, wrażenie, że twoja skóra zaczyna puchnąć. Wbrew pozorom jest to pozytywny objaw, który świadczy o niewielkim stopniu odmrożenia.
Z odmrożeniami dłoni jest podobnie jak z oparzeniami. Wiele osób nie wie, jak odpowiednio pomóc i przez to może spowodować jeszcze większy uszczerbek na zdrowiu. Jak więc należy zachować się, gdy dojdzie do odmrożenia dłoni? Oto kilka zasad, których należy przestrzegać:
- nie poddawać odmrożenia wysokiej temperaturze,
- nie pić alkoholu w nadziei na rozgrzanie organizmu,
- nie palić nikotyny, ponieważ powoduje ona zwężenie naczyń i utrudnia krążenie,
- nie pocierać odmrożeń,
- nie przebijać pęcherzy powstających jako efekt odmrożenia skóry,
- nie polewać odmrożeń zimną wodą i nie okładać śniegiem.
Większość odmrożeń kończyn dolnych nie wymaga interwencji lekarskiej i wystarczy zaradzić im domowymi sposobami. Jeśli jednak zaobserwujesz u siebie następujące objawy, niezwłocznie udaj się do lekarza:
- utrata czucia po ogrzaniu rąk,
- nasilenie dolegliwości bólowych,
- wystąpienie bezbarwnej, krwistej lub ropnej wydzieliny w miejscu odmrożenia skóry,
- pojawienie się gorączki, nasilających się bólów mięśni,
- wystąpienie zawrotów głowy,
- ogólne złe samopoczucie.
W przypadku odmrożeń dłoni bardzo ważna jest profilaktyka. Zimą należy smarować ręce specjalnym kremem, który wzmacnia ich warstwę lipidową. Ponadto, przy niskich temperaturach można zakładać dwie pary rękawiczek – jedną cienką, przylegającą do ciała i drugą nieco luźniejszą. Ogólnie należy wówczas cieplej się ubierać, zabezpieczając w ten sposób całe ciało przed utratą ciepła.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.