Cholesterol całkowity - normy, jak obniżyć cholesterol, wskazania do badania

Cholesterol całkowity oznacza się podczas badania biochemicznego krwi. Za wysoki cholesterol całkowity utożsamiany jest zazwyczaj z nadwagą, spożywaniem tłustych potraw oraz ze zwiększonym ryzykiem zawału serca czy udaru mózgu. Warto jednak pamiętać, że część cholesterolu całkowitego związana jest z frakcją złego cholesterolu LDL, a pozostała z frakcją dobrego cholesterolu HDL. Kiedy wykonać badanie na cholesterol? Jaka jest norma cholesterolu całkowitego? Ile powinien wynosić cholesterol całkowity?

1. Co to jest cholesterol całkowity (TC)?

Cholesterol całkowity jest tłuszczowym związkiem chemicznym, dostarczany z pożywienia określany jest jako cholesterol egzogenny, natomiast ten syntezowany w wątrobie jako cholesterol endogenny.

Cholesterol całkowity pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Jest składnikiem błon komórkowych, a także bierze udział w tworzeniu żółci i hormonów sterydowych. Narządem odpowiedzialnym za metabolizm cholesterolu całkowitego jest wątroba.

Zobacz film: "Nie taki straszny, jak go malują - cholesterol"

Poprzez łączenie się z triglicerydami, fosfolipidami i białkami tworzy lipoproteiny.

Cholesterol całkowity to wartość cholesterolu w surowicy, 50-75 procent tej wartości stanowi LDL, czyli zły cholesterol, odkładający się w tętnicach, a 20-35 procent to frakcja HDL, czyli dobry cholesterol, działający przeciwmiażdżycowo.

2. Rodzaje cholesterolu

Cholesterol HDL - jest to tzw. cholesterol dobry, wyodrębniony z cholesterolu całkowitego. Odpowiada on za usuwanie cholesterolu ze ścian naczyń oraz zapobieganie miażdżycy. Jego wysokie stężenie chroni przed różnego rodzaju chorobami krążenia.

Najkorzystniejszą sytuacją jest wysokie stężenie cholesterolu HDL w organizmie, przy jednoczesnym niskim stężeniu LDL.Cholesterol LDL nazywany złym cholesterolem, jest transportowany za pomocą lipoprotein, czyli białek połączonych z tłuszczami.

Służy do budowy błon komórkowych i kwasów tłuszczowych. Jego zbyt wysokie stężenie może powodować udary mózgu, choroby niedokrwienne, a także zawały serca.

3. Wskazania do badania cholesterolu całkowitego

Badanie krwi na cholesterol warto wykonać w następujących przypadkach:

• nadwaga i otyłość,
• nadciśnienie tętnicze,
• pierwotna hipercholesterolemia,
• wtórna hipercholesterolemia,
• podejrzenie choroby wieńcowej,
• monitorowanie leczenia środkami obniżającymi poziom tłuszczów,
• monitorowanie leczenia chorób, które powodują wtórne hipercholesterolemie,
• cukrzyca,
• choroby tarczycy,
• zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym,
• wiek powyżej 40. roku życia,
• historia chorób serca w rodzinie,
• palenie papierosów.

4. Badanie poziomu cholesterolu całkowitego - cena, refundacja NFZ, skierowanie

Jak zbadać cholesterol? Badania na cholesterol mogą być refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, aby skorzystać z tej możliwości konieczne jest uzyskanie skierowania na oznaczenie poziomu cholesterolu od lekarza rodzinnego.

Cena badania cholesterolu całkowitego bez skierowania wynosi około 7-11 złotych, można wykonać je w dowolnym labaratorium medycznym. Większość pacjentów decyduje się na wykonanie badania profilu lipidowego, obejmującego pomiar stężeń cholesterolu całkowitego, HDL, LDL oraz trójglicerydów. Pakiet ten kosztuje zwykle od 20 do 40 złotych.

5. Przebieg badania cholesterolu całkowitego

Jak się przygotować do badania cholesterolu? Czego nie jeść przed badaniem cholesterolu? Badanie cholesterolu na czczo czy po jedzeniu? Nie jest wymagane specjalne przygotowanie przed wizytą w placówce medycznej, poza tym, że w dniu wizyty nie należy spożywać śniadania ani pić żadnych napojów poza wodą - badanie cholesterolu całkowitego wykonywane jest na czczo, w godzinach porannych. Przyjmuje się, że ostatni posiłek należy przyjąć nie później niż 12-14 godzin przed badaniem. Warto pamiętać, że nie powinien on zawierać pokarmów wysokotłuszczowych, bo może to zafałszować wynik badania. Nie należy również pić alkoholu na 48 godzin przed przystąpieniem do analizy.

W celu zbadania cholesterolu całkowitego w surowicy pobiera się próbkę krwi (zazwyczaj z żyły łokciowej), po czym przekazywana jest ona do analizy laboratoryjnej.

Zazwyczaj oznaczenie cholesterolu wykonuje się podczas badania nazywanego lipidogramem, wówczas oznacza się także stężenie LDL, HDL i triglicerydów.

6. Normy cholesterolu całkowitego

Jakie są normy cholesterolu we krwi? Jaki powinien być cholesterol całkowity? Prawidłowy cholesterol całkowity mieści się w granicach 150-200 mg/dl, cholesterol - normy wiekowe mmol/l to 3,9-5,2 mmol/l dla osób powyżej 18. roku życia. Wyniki cholesterolu całkowitego o wartości 200-250 mg/dl (5,2-6,5 mmol/l) są alarmujące i powinny skłonić do zmiany stylu życia.

Natomiast te powyżej 250 mg/dl (6,5 mmol/l) są już bardzo niebezpieczne dla zdrowia, za wysoki cholesterol całkowity (cholesterol całkowity powyżej normy) zwiększa ryzyko rozwoju wielu różnych chorób.

Często cholesterol całkowity oznaczany jest w pakiecie badań tzw. profilu lipidowym. Lipidogram - normy mmol/l i mg/dl:

• zły cholesterol norma - norma złego cholesterolu LDL to mniej niż 100 mg/dl (2,6 mmol/l),
• dobry cholesterol norma - cholesterol HDL powinien wynosić co najmniej 50 mg/dl (1,3 mmol/l),
• trójglicerydy norma - mniej niż 150 mg/dl (1,7 mmol/l).

6.1. Wysoki poziom cholesterolu całkowitego

Co oznacza podwyższony cholesterol całkowity? Nieprawidłowy wynik cholesterolu całkowitego może świadczyć o rozwoju chorób, takich jak:

• hiperlipoproteinemia (wrodzona wzmożona synteza cholesterolu),
• niewydolność nerek,
• łuszczyca,
• cukrzyca,
• zespół nerczycowy,
• zastój żółci,
• niedoczynność tarczycy,
• alkoholizm.

6.2. Niski poziom cholesterolu całkowitego

Niski poziom cholesterolu całkowitego może być spowodowany różnymi czynnikami. Oto niektóre z potencjalnych przyczyn niskiego stężenia cholesterolu:

• czynniki genetyczne - niektóre osoby mają mniejszą zdolność wytwarzania i utrzymywania cholesterolu,
• choroby wątroby - cholesterol jest produkowany w wątrobie, schorzenia tego narządu mogą wpłynąć na zmniejszenie ilości wytwarzanego cholesterolu,
• zaburzenia metaboliczne - niektóre choroby metaboliczne mogą prowadzić do niedoboru cholesterolu,
• niedożywienie - skrajne ograniczenie spożycia tłuszczów i kalorii może być przyczyną niskiego poziomu cholesterolu,
• ciąża - w okresie ciąży może wystąpić tymczasowy spadek poziomu cholesterolu, co jest związane z intensywnym rozwojem płodu,
• choroby tarczycy - niski poziom cholesterolu może być związany na przykład z nadczynnością tarczycy,
• stosowane leki - niektóre leki przeciwcukrzycowe i statyny mogą prowadzić do obniżenia poziomu cholesterolu,
• regularna aktywność fizyczna - ludzie prowadzący aktywny tryb życia mogą mieć niższy poziom cholesterolu.

7. Jakie są skutki niskiego poziomu cholesterolu?

Cholesterol pełni wiele ważnych funkcji w organizmie, jest niezbędny do produkcji hormonów steroidowych (kortyzol, aldosteron) i płciowych (estrogeny i testosteron).

Niski poziom cholesterolu we krwi może wpłynąć na równowagę hormonalną organizmu, regularność cyklu menstruacyjnego, a u mężczyzn na jakość spermy.

Cholesterol jest składnikiem błon komórkowych, w tym komórek nerwowych. Niewystarczająca jego ilość może wpływać zatem na funkcjonowanie układu nerwowego i mózgu, co może być związane ze zwiększonym ryzykiem depresji, zaburzeń nastroju i innych problemów psychicznych.

Niski poziom cholesterolu może też osłabić funkcję układu immunologicznego, zwiększając podatność na infekcje. Może wiązać się też ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia krwotoków mózgowych oraz osteoporozy.

8. Przyczyny wysokiego cholesterolu

Wysoki poziom cholesterolu całkowitego (szczególnie frakcji LDL) stanowi jeden głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Przyczyny, które mogą przyczynić się do wzrostu poziomu cholesterolu całkowitego to:

• niezdrowa dieta - spożywanie dużej ilości tłuszczów nasyconych i trans oraz przetworzonej żywności może prowadzić do podwyższenia poziomu cholesterolu,
• nadwaga i otyłość - nadmierna masa ciała często współwystępuje z podwyższonym poziomem cholesterolu, ponadto tkanka tłuszczowa może wpływać na metabolizm cholesterolu w organizmie,
• brak aktywności fizycznej - brak ruchu może wpływać negatywnie na poziom cholesterolu LDL i HDL,
• genetyka - istnieje ryzyko dziedziczenia skłonności do podwyższonego poziomu cholesterolu,
• wiek - z wiekiem poziom cholesterolu LDL może wzrastać, zwłaszcza u mężczyzn.
• palenie tytoniu - palenie obniża poziom dobrego cholesterolu HDL i może prowadzić do wzrostu stężenia złego cholesterolu LDL,
• cukrzyca - osoby chore na cukrzycę są bardziej narażone na podwyższony cholesterol,
• zaburzenia hormonalne - niektóre choroby, takie jak niedoczynność tarczycy lub zespół policystycznych jajników (PCOS), mogą wpływać na poziom cholesterolu,
• choroby wątroby - schorzenia, takie jak stłuszczenie wątroby, mogą wpłynąć na metabolizm cholesterolu.

9. Jak obniżyć cholesterol?

W obniżeniu poziomu cholesterolu pomoże zmiana diety. Ważne jest ograniczenie spożycia zwierzęcych tłuszczów, a zwiększenie ilości produktów, takich jak:

• ryby,
• chude mięso,
• owoce,
• warzywa,
• woda (ok. 8 szklanek dziennie),
• produkty zbożowe pełnoziarniste,
• orzechy.

Dodatkowo należy zwiększyć aktywność fizyczną i zrezygnować ze słodyczy. Od lat lekarze alarmują, że wysoki cholesterol to szybka droga do zawału, udaru, miażdżycy czy niepełnosprawności. Dobra wiadomość jest taka, że można z nim walczyć, wystarczy zmienić dietę, zamienić tłuszcze zwierzęce na roślinne i spożywać więcej ryb.

9.1. Oliwa z oliwek i olej rzepakowy

W diecie antycholesterolowej ważny jest rodzaj tłuszczów, które spożywamy. Zamieńmy te zwierzęce na roślinne. Olej słonecznikowy, kukurydziany są bogatym źródłem wielonienasyconych kwasów.

Z kolei olej rzepakowy i oliwa z oliwek zawierają jednonienasycone kwasy, te substancje świetnie obniżają poziom złego cholesterolu. Warto jednak spożywać je na surowo.

Olej lniany tłoczony na zimno wykazuje takie samo działanie. Zmniejsza zły cholesterol LDL i zwiększa dobry HDL. Nienasycone kwasy tłuszczowe są niezbędne do prawidłowej pracy nerek, układu oddechowego, pokarmowego i krążenia.

9.2. Ryby

Zawarte w rybach kwasy omega-3 obniżają trójglicerydy, jednocześnie podwyższając poziom dobrej frakcji cholesterolu HDL. W efekcie zmniejszają ryzyko miażdżycy, chorób serca i udaru mózgu.

Z badań przeprowadzonych na uniwersytecie Harvarda wynika, że 85 g łososia tygodniowo zmniejsza ryzyko śmierci z powodu chorób serca o 36 procent.

9.3. Warzywa i owoce

Niebagatelną rolę w walce ze złym cholesterolem odgrywają owoce i warzywa. Czosnek słynie przede wszystkich ze swych antybakteryjnych właściwości.

Uznawany jest za naturalny antybiotyk, dlatego stosowany jest w przypadku przeziębienia, zarówno leczniczo jak i profilaktycznie. Obniża także poziom cholesterolu, wystarczy jeść dwa ząbki dziennie.

Jabłka działają w naszym organizmie niczym szczotka, wymiatają szkodliwe substancje, m.in. cholesterol, to głównie zasługa błonnika. Badania udowadniają, że jedzenie 4 jabłek dziennie zmniejsza cholesterol o 25 procent.

Owoce te zawierają także pektyny oraz polifenole, które poprawiają metabolizm. Bogate w błonnik są również porzeczki, jagody, agrest, maliny, winogrona oraz marchewka i pietruszka. Amerykańscy badacze dowiedli, że trzy szklanki dziennie soku z żurawiny pite przez trzy miesiące podwyższają dobry cholesterol HDL o 10 procent.

9.4. Migdały i orzechy

Badania naukowców potwierdzają dobroczynny wpływ migdałów na nasze zdrowie. Są nie tylko smaczne, ale ze względu na obecność nienasyconych kwasów znacznie obniżają cholesterol.

40 gramów migdałów zmniejsza cholesterol o 5 procent, a 70 gramów aż o 9 procent. Dodatkowo migdały to źródło magnezu, potasu i witaminy E. Cholesterol obniżą także orzechy laskowe i włoskie.

9.5. Płatki owsiane

Płatki owsiane sprawdzają się w diecie cholesterolowej. Codzienne spożywanie owsianki zmniejsza cholesterol o 23 procent. To zasługa błonnika, ale i bioaktywnych związków - awentramidów, które chronią naczynia przed złogami tłuszczowymi i w konsekwencji prowadzą do zawału serca.

Owies to także źródło witaminy B1 i kwasu foliowego. Płatki owsiane są także pomocne w walce z otyłością, osoby, które włączyły do diety owsiankę, mają o 50 procent większe szanse na zachowanie smukłej sylwetki.

9.6. Fasola i inne rośliny strączkowe

Cholesterol świetnie obniżają rośliny strączkowe. Spożywanie pół filiżanki gotowanej fasoli dziennie przez 12 tygodni zmniejsza poziom cholesterolu LDL o ok. 7 procent.

Podobne działanie wykazuje groch, cieciorka i soczewica. Jedna pełna porcja roślin strączkowych, czyli 3/4 szklanki, redukuje poziom cholesterolu o 5 procent, zmniejszając ryzyko chorób serca.

9.7. Marsz, pływanie, spacer

Codzienna aktywność fizyczna chroni przed otyłością, cukrzycą i chorobami serca. Spalając tkankę tłuszczową redukujemy cholesterol. Specjaliści od sportu, podobnie jak dietetycy opracowali swoją piramidę zdrowia, zalecają codzienny przynajmniej półgodzinny spacer.

Warto zostawić czasami samochód na parkingu, a windę zamienić na schody. Dodatkowo trzy razy w tygodniu powinniśmy energiczne maszerować. Efektywna będzie także jazda na rowerze czy pływanie.

Warto też dwa razy w tygodniu włączyć trening aerobowy na siłowni. Ważna jest regularność, sporadyczne ćwiczenia nie przyniosą oczekiwanego rezultatu. Zacząć można od spacerów na świeżym powietrzu.

10. Jakie choroby mogą być związane z wysokim poziomem cholesterolu?

Przekroczony cholesterol całkowity grozi rozwojem choroby wieńcowej, a tym samym wystąpieniem zawału serca lub udaru mózgu. Wysoki poziom cholesterolu całkowitego może prowadzić do zwężenia tętnic i ograniczenia przepływu krwi, co powoduje ból i zaburzenia czucia, np. w obrębie kończyn dolnych.

Przyczynia się również do rozwoju nadciśnienia tętniczego, stłuszczenia wątroby, uszkodzenia nerek, insulinooporności, cukrzycy typu 2 oraz zakrzepicy. Wysoki poziom cholesterolu może mieć też wpływ na naczynia krwionośne w mózgu i układzie nerwowym, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób neurologicznych, takich jak choroba Alzheimera.

Jednocześnie sprzyja powstawaniu reakcji zapalnych, które mogą prowokować powstanie chorób autoimmunologicznych, na przykład reumatoidalnego zapalenia stawów.

Wysoki poziom cholesterolu może wpłynąć na zdolność organizmu do produkcji witaminy D, która jest istotna dla zdrowia kości, zmniejszenie ich gęstości mineralnej może zwiększać ryzyko osteoporozy.

Nadmiar cholesterolu może również prowadzić do zaburzeń hormonalnych, chorób serca, problemów z układem oddechowym, tworzenia kamieni żółciowych i innych problemów związanych z pęcherzykiem żółciowym.

11. Dlaczego ważne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu cholesterolu?

Ile powinien wynosić cholesterol? Cholesterol w normie jest kluczowy dla zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym, ochrony naczyń krwionośnych, układu nerwowego oraz hormonalnego. Regularne monitorowanie poziomu cholesterolu i zdrowy styl życia mogą pomóc w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia.

12. Jak dieta wpływa na poziom cholesterolu całkowitego?

Dieta odgrywa kluczową rolę w regulowaniu poziomu cholesterolu całkowitego oraz utrzymaniu odpowiednich proporcji dobrego i złego cholesterolu w organizmie. Zbilansowany jadłospis może pomóc obniżyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza za sprawą błonnika pokarmowego, nienasyconych kwasów tłuszczowych, wartościowych źródeł białka, witamin i minerałów. Ważne jest także unikanie przetworzonej żywności, słodyczy i napojów gazowanych.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.