Co to jest osteoporoza?
Dzisiejszy styl życia – pośpiech, fatalna dieta, używki oraz brak ruchu – silnie wpływa na nasze zdrowie. Nie zdajemy sobie sprawy, że takie postępowanie również nie jest obojętne dla naszych kości. Osteoporoza to choroba, której rozwojowi sprzyjają wyżej wymienione czynniki.
1. Czym jest osteoporoza?
Często pacjent, słysząc od lekarza diagnozę, jaką jest osteoporoza, nie rozumie istoty tej choroby. Nie każdy lekarz dysponuje wystarczającą ilością czasu, aby należycie wyjaśnić jej charakterystykę i zapoznać go z nią.
Słowo „osteoporoza” pochodzi z języka greckiego i już samo tłumaczenie daje wiele informacji na temat tej choroby; osteon oznacza „kość”, a porus „otwór”, można więc przetłumaczyć to jako „dziurawa kość”.
Osteoporoza to postępująca metaboliczna choroba całego szkieletu człowieka. Dochodzi w niej do zmniejszenia gęstości kości („mniej kości w kości”), następuje też zmiana jej wewnętrznej struktury, przez co szkielet staje się bardziej kruchy i podatny na złamania. Dzieje się tak dlatego, że procesy niszczenia i odbudowy kości, które u zdrowego człowieka pozostają w równowadze, u chorych na osteoporozę przesunięte są w stronę degradacji (człowiek traci więcej tkanki kostnej, niż jest w stanie odbudować).
Na procesy te duży wpływ mają hormony (parathormon, kalcytonina czy hormony płciowe, zarówno estrogeny – hormony żeńskie, jak i androgeny – hormony męskie), ilość wapnia i witaminy D w diecie czy też aktywność fizyczna i wiele innych czynników.
Każdy człowiek około 30. roku życia osiąga tak zwaną masę szczytową kości. Po tym okresie kościec ani nie zwiększa swojej masy (jak to następuje w okresie wzrostu i przez jakiś czas potem), ani jej nie traci (jak to się dzieje po 40. roku życia). Jednak po przekroczeniu 45. roku życia zaczynamy systematycznie „tracić” kości – jest to proces zupełnie naturalny i nie ma w tym nic niepokojącego, o ile utrata ta utrzymuje się na prawidłowym poziomie (ok. 0,5 proc. do 1 proc. masy kostnej rocznie).
Jednak u ludzi cierpiących na osteoporozę utrata ta wynosi od 2 do 4 proc. lub więcej. Co gorsza, jest zupełnie bezobjawowa, więc nie sposób jej zauważyć.
Konsekwencją wyżej wymienionych zmian jest większa podatność kości na złamania, przez co nawet niewielki uraz, który dla zdrowego człowieka byłby zupełnie nieszkodliwy, może doprowadzić do złamania groźnego dla zdrowia, a nawet życia. Złamanie powstałe na skutek takiego urazu nazywamy „złamaniem niskoenergetycznym” lub „patologicznym” i zawsze nasuwa ono podejrzenie procesu chorobowego w obrębie kości, między innymi osteoporozy.
Tkanka kostna u zdrowego człowieka składa się z macierzy zewnątrzkomórkowej oraz części komórkowej. Do komórek tkanki kostnej zaliczają się osteocyty – dojrzałe komórki tkanki kostnej. Powstają one w wyniku mineralizacji osteoblastów. Na powierzchni osteocytów znajdują się liczne wypustki cytoplazmatyczne, dzięki którym mogą one łączyć się z innymi osteocytami i stykają się z naczyniami krwionośnymi, uczestnicząc w wymianie substancji odżywczych. W tkance kostnej znajdują się również osteoblasty – komórki odpowiedzialne za kościotworzenie i za właściwy skład organicznej części pozakomórkowej kości (tzw. osteoid). Na czynność osteoblastów w dużej mierze wpływ mają czynniki hormonalne. Trzeci rodzaj komórek tkanki kostnej to osteoklasty – komórki kościogubne, które są odpowiedzialne za "utylizację" tkanki kostnej. Dzięki przebudowie i odnawianiu struktur kostnych szkielet człowieka jest wytrzymały. Niezwykle ważne jest zachowanie równowagi między osteoblastami oraz osteoklastami. Jest ona niezbędna, by mogły zachodzić procesy wzrostu kości, zrostu złamań oraz wzmacniania kości, które są narażone na znaczne przeciążenia oraz naprężenia. Z kolei w macierzy pozakomórkowej znajduje się kolagen, wapń oraz związki mineralne zapewniające wytrzymałość kości oraz ich elastyczność.
2. Jak często występuje osteoporoza?
Osteoporoza występuje zwykle u kobiet po menopauzie i u mężczyzn w podeszłym wieku.
W Polsce na tę chorobę cierpi około 7 proc. kobiet w wieku 45–54 lat, około 25 proc. kobiet w wieku 65–74 lat i aż 50 proc. kobiet w wieku 75–84 lat. Mimo że choroba ta dotyczy najczęściej kobiet, nie tylko one są na nią narażone, może ona dotykać również mężczyzn, a nawet dzieci.
Już teraz liczbę chorych w naszym kraju szacuje się na 6 milionów, a postawione rozpoznanie osteoporozy ma 3 miliony osób. Na skutek stałego starzenia się społeczeństwa możemy spodziewać się jednak, że ich liczba będzie rosnąć.
Widać więc, że nie jest to problem rzadki, w związku z czym warto mieć chociaż ogólne pojęcie o tej jednostce chorobowej, ponieważ prawdopodobieństwo, że dotknięty zostanie nią ktoś z grona naszych znajomych lub rodziny, jest niestety duże.
3. Typy osteoporozy
Osteoporoza nie u każdego pacjenta przebiega tak samo i nie u każdego powodowana jest przez te same czynniki. W związku z tym, aby usystematyzować i ułatwić porozumiewanie się lekarzy między sobą, a także lekarzy z pacjentami, wprowadzono ogólnie przyjęty podział tej jednostki chorobowej.
- Typ A (typ II według Meltona i Riggsa), nazywany również „osteoporozą starczą” lub „osteoporozą inwolucyjną”
Występuje u osób w wieku 70–75 lat. Dwa razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Główną przyczyną tego typu osteoporozy jest utrudnione wchłanianie wapnia, co prowadzi do zwiększonego uwalniania go z kości. Złamania zdarzające się w tym typie osteoporozy dotyczą najczęściej trzonów kręgów lub bliższej części kości udowej (złamania szyjki kości udowej lub złamania przezkrętarzowe, międzykrętarzowe kości udowej).
- Typ B (typ I według Meltona i Riggsa), nazywany również „osteoporozą pomenopauzalną”
Występuje u kobiet w wieku 55–65 lat. Główną przyczyną tego typu osteoporozy jest niski poziom estrogenów (żeńskie hormony płciowe) występujący u kobiet w wieku menopauzalnym. Złamania kości występujące w tym typie osteoporozy dotyczą głównie dalszego odcinka kości przedramienia (złamania kości przedramienia w okolicy nadgarstka) lub trzonów kręgów.
W tym typie osteoporozy jest ona następstwem innych chorób pacjenta lub przyjmowania przez niego leków.
4. Przyczyny osteoporozy
- nadczynność tarczycy (nadmierna produkcja hormonów wydzielanych przez ten gruczoł),
- cukrzyca (zwłaszcza typu 1),
- endometrioza,
- przewlekła niewydolność nerek,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – częsta choroba występująca u ludzi palących,
- papierosy palone przez wiele lat,
- niektóre nowotwory (najczęściej białaczki i chłoniaki, ale także na przykład szpiczak mnogi),
- hemofilia (zaburzenie krzepnięcia krwi),
- sarkoidoza.
Lekami, które mogą powodować osteoporozę, są te z następujących grup: glikokortykosteroidy (szeroko stosowane w medycynie, między innymi do leczenia astmy oskrzelowej, ale też wielu innych chorób), leki przeciwpadaczkowe, heparyna (lek podawany w celu zmniejszenia krzepliwości krwi), doustne antykoagulanty (leki często przyjmowane przez ludzi z zaburzeniami rytmu serca), niektóre leki przeciwnowotworowe.
W dalszym ciągu niewiele w naszym społeczeństwie mówi się o typowych przyczynach osteoporozy, jej następstwach czy też o tym, jak możemy jej zapobiegać. Zważywszy na to, jak częsty jest to problem i jak wiele osób już jest lub w niedługim czasie będzie dotkniętych osteoporozą, należy dążyć do tego, aby świadomość ludzi na temat tej choroby stale się zwiększała.
Co więcej, w związku z tym, że średnia wieku w naszym kraju stale rośnie, co oznacza, że nasze społeczeństwo się starzeje, możemy spodziewać się, że liczba ludzi dotkniętych problemem osteoporozy będzie się zwiększać. Uwidacznia to konieczność propagowania wiedzy na temat występowania tej jednostki chorobowej i możliwości zapobiegania jej, jeśli zależy nam na naszych bliskich, znajomych lub nawet na ludziach z naszego otoczenia, ponieważ, jak wiadomo nie od dziś, zapobiegać jest zawsze lepiej, niż leczyć.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.