Homocysteina - wskazania, przebieg, interpretacja
Homocysteina to rodzaj aminokwasu obecnego w organizmie człowieka. We krwi pojawia się ona w wyniku trawienia pokarmów zawierających białko. Niewielka ilość tego aminokwasu jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak zbyt wysoki poziom homocysteiny uszkadza naczynia krwionośne i wiąże się z problemami miażdżycowymi i zakrzepowymi.
W wielu przypadkach to nie zbyt wysoki poziom cholesterolu, a nadmierne stężenie homocysteiny, wiąże się z wystąpieniem zawału serca.
1. Co to jest homocysteina?
Homocysteina jest aminokwasem, którego zbyt wysokie stężenie we krwi może spowodować zmiany miażdżycowe. Wpływa ona bardzo niekorzystnie na naczynia krwionośne, które tracą elastyczność i stają się bardziej na miażdżycę podatne.
Niestety, mała jest świadomość społeczeństwa na temat hiperhomocysteinemii (czyli stan, w którym poziom homocysteiny jest zbyt niski).
Mutacja genu MTHFR może podnieść poziom tego aminokwasy i wywołać miażdżycowe zmiany.
W warunkach normalnych gen ten jest odpowiedzialny za utrzymanie właściwego stężenia homocysteiny w osoczu krwi. Uszkodzenie go przynosi jednak skutek zupełnie odwrotny.
Zbyt duży poziom homocysteiny uszkadza żyły, co bardziej naraża je na ryzyko choroby zakrzepowej i miażdżycy.
Aminokwas ten sprawia, że źle wchłaniany do organizmu jest kwas foliowy, homocysteina nie może się przekształcić w metioninę. Zbyt mała ilość kwasu foliowego to jedna z przyczyn hiperhomocysteinemii.
Wysokie stężenie można obniżyć poprzez dostarczanie sobie do organizmu odpowiednich dawek kwasu foliowego, witaminy B6 i witaminy B12. Obecność tych mikroelementów pozwala zachować poziom homocysteiny na właściwym poziomie.
Jednak samo podawanie dużych ilości kwasu foliowego osobom z mutacją genu MTHFR jeszcze nie wyleczy ich z hiperhomocysteinemii. Może im wręcz zaszkodzić, zamiast pomóc.
Ponieważ organizm osoby chorej nie jest w stanie samodzielnie przetworzyć i wchłonąć kwasu foliowego, powinien zostać dostarczony w przetworzonej formie, tzw. metylowanej.
Aby jednak lekarz mógł przepisać choremu tego typu specjalny kwas foliowy, powinien najpierw dowiedzieć się, czy rzeczywiście posiada on ww. uszkodzony gen. Sprawdzić to można dzięki badaniom genetycznym.
Aby przeprowadzić test na obecność mutacji genu MTHFR jest potrzebna próbka krwi lub wymaz z policzka. Chory wykonując go dowiaduje się, czy niewłaściwe wchłanianie kwasu foliowego oraz hiperhomocysteinemia, która u niego występuje, wynika z błędu genetycznego.
Wystarczy jedynie znaleźć placówkę medyczną, posiadającą w swojej ofercie badanie w kierunku mutacji MTHFR (placówek oferujących ten test jest obecnie coraz więcej).
2. Badanie homocysteiny
Homocysteinę powinny zbadać osoby, które są:
- obciążone genetycznie ryzykiem zawału serca;
- obciążone genetycznie ryzykiem udaru mózgu;
- obciążone genetycznie ryzykiem choroby wieńcowej.
Badania wykazały, że podwyższony poziom homocysteiny znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca, a także obniża przeżywalność po zawale. Homocysteina wpływa na krzepliwość krwi, choć jeszcze nie odkryto dokładnego mechanizmu łączącego zawał serca z poziomem homocysteiny.
Pozwala ona także wnioskować o poziomach witamin B6, B12 i kwasu foliowego w organizmie. Stężenie homocysteiny wzrasta, zanim jeszcze obniży się ich poziom.
Badanie homocysteiny jest przeprowadzane u:
- osób starszych,
- osób niedożywionych,
- alkoholików,
- narkomanów.
Poziom homocysteiny jest także oznaczany u niemowląt, u których istnieje podejrzenia homocystynurii, czyli wrodzonej choroby metabolicznej, związanej z nieprawidłowym metabolizmem aminokwasu metioniny.
Jeśli stwierdzone zostanie podwyższenie homocysteiny w moczu i we krwi oraz inne badania potwierdzą diagnozę, można wdrożyć leczenie, które spowalnia rozwój choroby.
3. Przebieg badania
Homocysteinę można oznaczać w moczu lub krwi. Badanie homocysteiny przeprowadza się na czczo. 10-12 godzin przed badaniem homocysteiny nie należy jeść ani pić niczego poza wodą. Krew do badania homocysteiny pobiera się z żyły łokciowej.
Można zbadać równocześnie poziom homocysteiny we krwi i w moczu. Niektóre leki, łącznie z ziołowymi i bez recepty, mogą wpływać na wynik badania homocysteiny. Dlatego zawsze przed badaniem homocysteiny należy skonsultować z lekarzem wszystkie przyjmowane suplementy.
W moczu homocysteina wcale nie powinna się pojawiać, dlatego wynik dodatni badania poziomu homocysteiny w moczu zawsze świadczy o nieprawidłowościach. We krwi norma homocysteiny wynosi 5-14 mol/l. Jednak już ok. 11-13 mol/l może zacząć uszkadzać tkanki.
4. Interpretacja homocysteiny
Aminokwas ten może być związany z różnymi schorzeniami. Podwyższony poziom homocysteiny we krwi to hiperhomocysteinemia. Może być wywołana przez:
- palenie papierosów,
- picie dużych ilości kawy,
- niektóre leki,
- czynniki genetyczne,
- brak witamin spowodowany niewłaściwą dietą (niedobór witaminy B6, B12 i kwasu foliowego).
PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT
Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:
- Czy ten poziom homocysteiny jest zbyt niski? - odpowiada lek. Katarzyna Szymczak
- Jak mam obniżyć homocysteinę? - odpowiada lek. Jacek Ławnicki
- Czy stres może powodować podwyższenie homocysteiny? - odpowiada lek. mgr Irena Mielnik-Madej
Poziom homocysteiny podnosi się także w przebiegu chorób takich, jak:
- niewydolność nerek,
- cukrzyca
- białaczka limfoblastyczna,
- rak jajnika,
- rak sutka,
- anemia,
- niedoczynność tarczycy,
- łuszczyca
Suplementacja kwasem foliowym, witaminą B12 i witaminą B6 powoduje spadek poziomu homocysteiny aż o 30 proc. Zażywanie takich preparatów zaleca się osobom w starszym wieku, u których ryzyko pojawienia się zawału serca jest duże.
5. Homocysteina a miażdżyca
Jak wcześniej wspomniano, skutkiem wysokiego poziomu homocysteiny jest postępująca miażdżyca. Białko to jest również czynnikiem prozakrzepowym - jej wysoki poziom zwiększa ryzyko chorób takich jak m.in. zakrzepica żylna.
5.1. Czym jest miażdżyca?
Miażdżyca jest to choroba, w której dochodzi do całkowitego lub częściowego zatkania światła naczyń krwionośnych przez blaszkę miażdżycową, zbudowaną z cholesterolu.
Cholesterol produkowany w wątrobie odpowiada za wiele ważnych funkcji w organizmie, w tym produkcję hormonów oraz trawienie.
Cholesterol można podzielić na dwa rodzaje:
- cholesterol o małej gęstości (LDL), zwany potocznie złym,
- cholesterol o dużej gęstości (HDL), potocznie zwany dobrym,
- cholesterol całkowity - stanowi sumę wszystkich frakcji (rodzajów).
Warto wiedzieć, że cholesterolu dostarczamy sobie w pożywieniu. Dlatego właśnie zbyt duży poziom złego cholesterolu jest często efektem nieprawidłowej, bogatej w niezdrowe tłuszcze diety.
W naczyniu krwionośnym, które nie jest drożne, nie ma swobodnego przepływu krwi, a zasila ona organizm w substancje odżywcze i tlen. Prawidłowe jej krążenie w organizmie jest konieczne do życia.
Krew zapewnia wszystkim wewnętrznym organom prawidłowe odżywienie i utlenienie. Z tych właśnie powodów zaawansowana miażdżyca może doprowadzić do:
- udaru mózgu,
- zawału serca,
- choroby niedokrwiennej serca lub dolnych kończyn.
5.2. Przeciwdziałanie miażdżycy
Profilaktyka miażdżycy to głównie właściwa dieta. Z codziennego pożywienia powinniśmy wyeliminować główne źródła cholesterolu:
- czerwone mięso,
- słodycze,
- tłuste sery.
Dobrze jest w zamian za to dostarczać organizmowi odpowiednich dawek kwasu foliowego. Można go znaleźć w:
- kapuście,
- brukselce,
- grochu,
- fasoli,
- sałacie,
- bananach,
- pomarańczach.
Kwas foliowy obniża poziom homocysteiny we krwi, przez co nie będzie ona uszkadzać naczyń krwionośnych.
6. Homocysteina a ciąża
Od niedawna mówi się o związku między wysokim poziomem homocysteiny a ryzykiem powikłań ciążowych. Pojawia się coraz więcej badań, których wyniki mówią, że hiperhomocysteinemia mogłaby być niekorzystna dla płodu i wpływać negatywnie na poród.
W miarę wyraźnie udokumentowany jest związek między zbyt wysokim poziomem homocysteiny, a ryzykiem wad wrodzonych u płodu, stanu przedrzucawkowego czy wewnątrzmacicznego spowolnienia wzrastania płodu.
Jeśli chodzi o inne problemy, jak np. poronienie, cukrzyca ciążowa, przedwczesne oddzielenie się łożyska lub pęknięcie błon płodowych, zdania badaczy są podzielone. Istnieje jednak możliwość, że nadmiar homocysteiny może również sprzyjać ich występowaniu.
W przypadku oceny związku między zaburzeniami płodności a hiperhomocysteinemią, wg jednych naukowców taki związek istnieje, inni zaś całkowicie go negują.
Należy podkreślić, że nadmiar homocysteiny może rzeczywiście być niebezpieczny dla dziecka i jego matki, jednak w sytuacji, kiedy jego poziom jest prawidłowy, ten aminokwas nie stwarza żadnego zagrożenia dla nich.
Oznaczanie stężenia poziomu homocysteiny we krwi nie zaleca się każdej kobiecie będącej w ciąży. Można je jednak zasugerować głównie tym pacjentkom, które borykały się z takimi problemami jak:
- liczne poronienia (tak u samej pacjentki, jak u innej kobiety w rodzinie),
- urodzenie dziecka z wadą cewy nerwowej.
Problemy tego typu mogą być związane z hiperhomocysteinemią właśnie, stąd też w razie gdy miały miejsce, korzystnie jest zbadać poziom homocysteiny.
Takie badanie można wykonać w ramach NFZ bezpłatnie. Jeśli decydujemy się na oznaczenie poziomu homocysteiny we krwi w medycznej placówce prywatnej, powinniśmy liczyć się z kosztem rzędu 40-50 złotych.
7. Dieta obniżająca poziom homocysteiny
Dieta może także mieć wpływ na częstotliwość i nasilenie objawów, które są skutkiem ubocznym zbyt wysokiego poziomu homocysteiny. Jeśli będziemy spożywać dużo produktów zwierzęcego pochodzenia, a także przetworzonej żywności, prawdopodobieństwo wysokiego poziomu tego aminokwasu zwiększa się.
Oto kilka zasad diety, która pomoże obniżyć poziom homocysteiny:
- spożywaj więcej antyoksydantów, takich jak witamina C, które są obecne m.in. w owocach cytrusowych i warzywach liściastych; witamina E np. z jagód i kartenoidy z kolorowych warzyw,
- pij świeże soki z warzyw - jest to również rewelacyjny sposób na zwiększenie dziennego zapotrzebowania na przeciwulteniacze,
- jedz żywność nieprzetworzoną, ekologiczną. Wysoki poziom homocysteiny zwiększa stan zapalny, utrudnia odtruwanie organizmu,
- alkohol spożywaj w niewielkich ilościach, tak jak kofeinę, ponieważ wiążą się one także z homocysteiną,
- spożywaj pokarmy przyjazne dla jelit - organiczne warzywa i owoce, nasiona chia i świeże soki.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.