Chorzy z obniżoną odpornością
Organizm stale narażony jest na atak drobnoustrojów takich jak wirusy i bakterie, a także na zagrożenia płynące ze swojego wnętrza, takie jak zmutowane komórki, czyli komórki nowotworowe. Do obrony przed nimi służy układ odpornościowy. Składa się on z szeregu elementów, od barier mechanicznych w postaci skóry czy błon śluzowych, przez narządy takie jak śledziona, po cząsteczki zwane cytokinami, limfokinami itd. Kłopot zaczyna się wtedy, gdy któryś z elementów zaczyna zawodzić i funkcjonowanie układu odpornościowego staje się nieskuteczne lub mniej skuteczne. Mówimy wtedy o niedoborach odporności.
1. Podział niedoborów odporności
Pojawienie się nawracających infekcji jest z reguły pierwszym sygnałem nieprawidłowego działania systemu immunologicznego. Istnieje wiele przyczyn takiego stanu rzeczy, od czynników genetycznych, poprzez nowotwory i ich chemioterapeutyczne lub radioterapeutyczne leczenie, po wirusy np. HIV, a nawet starzenie się i niedożywienie. Przyczyny te leżą u podstawy podziału niedoborów odporności na:
Pierwotne niedobory odporności, zwane inaczej wrodzonymi, które powstają w wyniku zaburzeń rozwoju układu odpornościowego. Są one rzadkimi schorzeniami. Mimo że opisano już ponad 120 rodzajów jednostek chorobowych zaliczanych do tej grupy, to część z nich zdiagnozowano tylko u kilku osób na świecie. Pierwotne niedobory odporności najczęściej objawiają się już we wczesnym dzieciństwie (np. bardzo częstymi infekcjami) i stanowią często poważny problem diagnostyczny.
Wtórne niedobory odporności, nazywane inaczej nabytymi, które jak sama nazwa wskazuje są konsekwencją innych chorób bądź ich leczenia. Sztandardowymi przykładami są w tym przypadku zespół nabytego niedoboru odporności nazywanego w skrócie AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome), który powstaje w konsekwencji zakażenia wirusem HIV, nowotwory i ich leczenie czy celowo wywołana immunosupresja, w celu zabezpieczenia pacjentów po transplantacji.
2. Postępowanie w niedoborach odporności
Niezwykle istotne jest unikanie sytuacji sprzyjających zakażeniu. Prewencja ta polega głównie na unikaniu przebywania w większych zbiorowiskach ludzi, unikaniu picia wody o niepewnej czystości czy zachowywaniu w sposób szczególnie przesadny zaleceń higienicznych takich jak np. mycie zębów. Przy tym podpunkcie należy także wspomnieć o chorych poddanych immunosupresji (np. po przeszczepach) czy leżących z jej powodu w szpitalach. Przy takich pacjentach są zachowywane szczególne środki ostrożności, jak śluzy przy wejściach do sal czy odkażanie rąk przed badaniem. Konieczne jest w takich sytuacjach stosowanie przez personel, osoby odwiedzające i samych chorych maseczek ochronnych na usta, zabezpieczających przed infekcjami przenoszonymi drogą kropelkową.
Szczepienia ochronne – obniżona odporność powoduje słabszą odpowiedź na szczepienia ochronne, a chorzy nie wytwarzają wystarczającej ilości przeciwciał zabezpieczających przed daną chorobą. U chorych będących w immunosupresji istnieją stale, bądź okresowo przeciwwskazania do jednego z typów szczepionek, mianowicie tych, które zawierają żywe (unieszkodliwione) drobnoustroje – przykładem takiego preparatu jest szczepionka przeciwko różyczce. U chorych z wtórnym niedoborem odporności, którego przyczyna leży w celowej immunosupresji, szczepienia można wykonywać nie wcześniej niż 3 miesiące po zakończeniu terapii osłabiającej układ odpornościowy.
Na szczególną uwagę zasługuje postępowanie prowadzone w neutropenii, która występuje u ponad połowy chorych leczonych chemioterapeutykami. Leży ona u podstaw dużego stopnia upośledzenia odporności u dużej liczby chorych. U takich chorych, u których jednocześnie stwierdza się duże ryzyko infekcji stosuje się profilaktycznie antybiotyki o szerokim spektrum dziania – działającym jednocześnie na wiele organizmów oraz stosowanie leków przeciwgrzybiczych. W niektórych sytuacjach zaleca się także podawanie czynnika wzrostu neutrofili: G-CSF.
Pacjenci z niedoborami odporności są także poddawani leczeniu substytucyjnemu. W przypadku wtórnych niedoborów dokonuje się tego oczywiście w przypadkach, w których nie jest możliwe usunięcie przyczyny. Do tego sposobu leczenia zalicza się: podawanie preparatów immunoglobulin, czyli przeciwciał, czy stosowanie interferonów alfa i gamma biorących udział m.in. w walce z wirusami.
Treści w naszych serwisach służą celom informacyjno-edukacyjnym i nie zastępują konsultacji lekarskiej. Przed podjęciem decyzji zdrowotnych skonsultuj się ze specjalistą.
