Sposoby na wymioty i nudności

W ten sposób broni się on przed zatruciem substancjami pochodzącymi z zewnątrz lub pokarmem, a także przed nadmiernym rozciągnięciem określonego odcinka przewodu pokarmowego. Odruch wymiotny regulowany jest dwutorowo:

• tzw. strefa chemoreceptorowa (znajdująca się w obrębie móżdżku i w rdzeniu kręgowym),
• ośrodek wymiotny (umiejscowiony w rdzeniu przedłużonym).

Strefa chemoreceptorowa pobudzana jest przez krążące we krwi toksyny drobnoustrojów, substancje lecznicze.

Ośrodek wymiotny natomiast zbiera informacje z tzw. mechanoreceptorów narządów jamy brzusznej (gł. żołądka), klatki piersiowej (m.in. serca) oraz z ucha wewnętrznego, kory mózgu i strefy chemoreceptorowej. Bodźce wywołane nadmiernym rozciągnięciem ścian żołądka docierają do ośrodka wymiotnego, co powoduje odruch wymiotny. Na podobnej zasadzie zachodzi przekazywanie bodźców z serca (np. podczas zawału mięśnia sercowego) oraz z narządu przedsionkowego ucha wewnętrznego. Błędne bodźce płynące z ucha wewnętrznego do ośrodka wymiotnego wywołują wymioty związane z chorobą lokomocyjną. Wrażenia sensoryczne (węchowe, wzrokowe i smakowe) odbierane są przez ośrodki w korze mózgu, skąd docierają do ośrodka wymiotnego.

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

• Jak leczyć bóle głowy, nudności, bóle brzucha i biegunki? - odpowiada lek. Katarzyna Szymczak
• Czy na biegunkę i wymioty u dzieci mogę zastosować węgiel? - odpowiada dr n. med. Tomasz Grzelewski
• Co powoduje i jak leczyć poranne mdłości - odpowiada lek. Tomasz Budlewski

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

W obszarze strefy chemoreceptorowej występują receptory (tzw. punkty uchwytu) dla leków działających przeciwwymiotnie. Są to tzw. antagoniści dopaminy, antagoniści serotoniny, leki przeciwcholinergiczne i przeciwhistaminowe.

Leki z tych grup mają działanie hamujące odruch wymiotny wywołany krążącymi we krwi toksynami drobnoustrojów lub substancjami powstałymi w wyniku przedawkowania leków.

• Antagoniści dopaminy (prochlorperazyna, perfenazyna, metoklopramid)

Leki te hamują odruch wymiotny poprzez blokadę receptora dopaminowego. Oprócz działania przeciwwymiotnego, wykazują działanie pobudzające perystaltykę przewodu pokarmowego. Mogą jednak powodować wiele objawów niepożądanych, podobnych do tych spotykanych w chorobie Parkinsona oraz wzrost hormonu prolaktyny we krwi.

• Antagoniści serotoniny (ondansetron, granisetron, tropisetron)

Blokada receptora serotoniny powoduje zahamowanie wymiotów, z wyjątkiem wymiotów pochodzących z przedsionka ucha wewnętrznego (czyli wywołanych chorobą lokomocyjną). Są to leki bardziej bezpieczne od tych wymienionych w poprzednim punkcie. Mogą jednak wywoływać rzadkie objawy niepożądane, jak bóle głowy, czy uczucie gorąca.

• Leki antycholinergiczne (skopolamina=hioscyna)

Lek ten blokuje receptory dla acetylocholiny. Hioscyna jest szczególnie skuteczna w hamowaniu wymiotów wywołanych chorobą lokomocyjną. W przeciwieństwie do antagonistów dopaminy, leki antycholinergiczne hamują perystaltykę przewodu pokarmowego. Mogą także zahamować czynność wydzielniczą gruczołów (m.in. potowych, łzowych, ślinowych). Dlatego częstym objawem niepożądanym po stosowaniu preparatów skopolaminy jest m.in. suchość w jamie ustnej.

• Leki przeciwhistaminowe (difenhydramina, dimenhydrynat, cynaryzyna)

Podobnie jak skopolamina, leki blokujące receptory histaminowe są niezwykle skuteczne w leczeniu wymiotów podczas choroby lokomocyjnej. Zbyt duże dawki tych leków mogą jednak wywołać bóle głowy i senność.

• Jak dużo wiesz na temat przeziębienia?
• Co wiesz o zapaleniu oskrzeli?
• Ile wiesz na temat zdrowia?
• Jak dobrze dbasz o swoje zdrowie?
• Czy prowadzisz zdrowy styl życia?

Wymioty najczęściej spowodowane są zjedzeniem nieświeżego pokarmu lub nadmiernym spożyciem alkoholu. Toksyny „wychwytywane" są przez chemoreceptory znajdujące się we wspomnianej strefie chemoreceptorowej. Z kolei mechanoreceptory odbierają informację m.in. z nadmiernie rozciągniętych (przy przejedzeniu) lub niedrożnych ścian przewodu pokarmowego. Również wiele chorób może być również przyczyną powstania odruchu wymiotnego. Do schorzeń przewodu pokarmowego, w przebiegu których może dojść do wymiotów, zalicza się: niedrożność jelit, infekcje żołądkowo-jelitowe, zespół jelita drażliwego, czy zapalenie wyrostka robaczkowego. Choroby serca oraz stan zawałowy mogą także przyczyniać się do powstawania odruchu wymiotnego. Wymioty towarzyszą również chorobom błędnika w uchu wewnętrznym - choroba lokomocyjna, choroba Meniera oraz schorzeniom neurologicznym, np. migrenie. Wymioty w pierwszym trymestrze ciąży dotyczą ok. 50% kobiet w ciąży. Przyczyną wymiotów ciężarnych mogą być zmiany hormonalne lub zaburzenia czynności żołądka.

Postępowanie doraźne ogranicza się do podawania dużej ilości chłodnych płynów. Należy przyjmować posiłki w małych ilościach, ale częściej. Nie zaleca się jeść do godziny po zwymiotowaniu. Ważne jest ograniczenie w diecie posiłków zawierających duże ilości tłuszczu, potraw gorących i słodkich. Nie jest wskazany wysiłek fizyczny po jedzeniu. Jeżeli wymioty trwają dłużej niż dobę, należy uzupełnić elektrolity za pomocą preparatów nawadniających. W aptekach dostępne są bez recepty leki zawierające sole mineralne (potas, sód, chlor) a także glukozę, które zapobiegają przed utratą ważnych dla życia składników odżywczych.

Do najcięższych powikłań wymiotów należy odwodnienie organizmu związane z utratą wody i elektrolitów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania m.in. układu sercowo-naczyniowego i nerwowego. Wymiociny mogą się przedostać przez krtań do płuc, co stanowi niebezpieczeństwo pojawienia się groźnej choroby, tzw. zachłystowego zapalenia płuc. Wymiociny zawierają duże ilości kwasu solnego (pochodzącego z soku żołądkowego), stąd dość częste powikłania w postaci zapalenia przełyku.