Niewydolność jajników - pierwotna i wtórna niewydolność jajników, diagnostyka i leczenie
Niewydolność jajników to zaburzenie wrodzone lub nabyte. Charakteryzuje się niewłaściwą pracą jajników, a także wieloma nieprawidłowościami w układzie hormonalnym. Niewydolność jajników zwiększa ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych, neurologicznych, sercowych oraz osteoporozy. Stan ten wymaga leczenia hormonalnego i częstych wizyt kontrolnych u specjalistów. Jakie są przyczyny pierwotnej i wtórnej niewydolności jajników?
1. Co to jest niewydolność jajników?
Niewydolność jajników to stan o charakterze pierwotnym lub wtórnym. Oznacza nieprawidłową pracę jajników oraz zaburzenia o charakterze hormonalnym i rozrodczym.
Niewydolność jajników może występować od urodzenia lub być skutkiem schorzeń przysadki lub podwzgórza. Schorzenie to może być przyczyną niepłodności, ale również wywoływać wiele innych dolegliwości, wynikających z niedoboru hormonów.
Wśród nich wymienia się choroby serca, osteoporozę, choroby neurologiczne oraz wzrost ryzyka zachorowania na choroby autoimmunologiczne.
2. Pierwotna niewydolność jajników
2.1. Zespół przedwczesnego wygasania czynności jajników (POF)
Zespół przedwczesnego wygasania czynności jajników to zaburzenie obserwowane w okresie rozrodczym, przedmenopauzalnym lub pokwitania.
Szacuje się, że występuje u 1 na 1000 kobiet w wieku 30 lat oraz u 1 na 100 pacjentek w wieku 40 lat. POF powoduje zanik miesiączki, nadmiar estrogenów oraz gonadotropin we krwi.
Diagnostyka zespołu przedwczesnego wygasania czynności jajników polega na dwukrotnym zbadaniu stężenia FSH z krwi. Poziom wyższy niż 40 IU/I wskazuje na występowanie POF.
Pacjentki są dodatkowo kierowane na badania tarczycy i nadnerczy. Leczenie POF opiera się na wprowadzeniu hormonów jajnikowych, u 3-5% osób obserwuje się powrót regularnych miesiączek i możliwości zajścia w ciążę.
2.2. Dysgenezja gonad
Dysgenezja gonad to rzadka wada rozwojowa, która wiąże się z brakiem komórek rozrodczych właściwych dla jajników lub jąder. Przyczyny choroby to dysgenecja gonad z kariotypem 46,XX lub 46,XY (zespół Swyera i Turnera).
U pacjentek rozpoznaje się pierwotny brak okresu i infantylizm płciowy, natomiast w badaniach krwi - podwyższony poziom gonadotropin i mniejszą ilość estrogenów. Leczenie polega na podawaniu hormonów jajnikowych.
3. Wtórna niewydolność jajników
Wtórna niewydolność jajników to zaburzenie wynikające z nieprawidłowości w układzie podwzgórze-przysadka. Najczęstsze przyczyny to niedoczynność przysadki lub hipogonadyzm hipogonadotropowy.
3.1. Niedoczynność przysadki
Niedoczynność przysadki to szereg dolegliwości spowodowanych niewystarczającą ilością jednego lub kilku hormonów przysadkowych. Stan ten może wynikać z nabytych lub wrodzonych zaburzeń, uszkodzeń jatrogennych, zmian zapalnych, zmian naciekowych, urazów czaszki czy chorób nowotworowych.
Diagnostyka polega na badaniu gonadotropin (obserwuje się spadek stężenia) oraz wykonaniu rezonansu magnetycznego mózgu w celu wykluczenia rozrostu przysadki i podwzgórza.
Leczenie niedoczynności przysadki obejmuje terapię hormonalną, polegającą na naprzemiennym zażywaniu estrogenów i gestagenów.
3.2. Hipogonadyzm hipogonadotropowy
Hipogonadyzm hipogonadotropowy to nabyte schorzenie spowodowane problemami z wydzielaniem gonadoliberyny (GnRH). Zaburzenie może wynikać z predyspozycji genetycznych, takich jak mutacje genów lub nieprawidłowości w obrębie chromosomów.
U niektórych osób obserwuje się idiopatyczny lub izolowany hipogonadyzm, pomimo braku przyczyn wrodzonych i nabytych. Wada ta polega na braku lub niepełnej czynności jajników, co przekłada się na brak miesiączki, a u niektórych osób również brak rozwoju piersi czy owłosienia łonowego.
W wynikach badań krwi charakterystyczny jest niski poziom FSH i LH. Warto pamiętać, że hipogonadyzm hipogonadotropowy bywa wynikiem zaburzeń odżywania, aktywności fizycznej ponad siły lub ogromnego stresu. Okazało się, że dieta poniżej 800 kcal na dobę powoduje czynnościowy podwzgórzowy brak miesiączki.
Zobacz także:
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
