Oligofrenia – przyczyny, rozpoznanie, leczenie
Oligofrenia to nazwa określająca niepełnosprawność intelektualną. Osoby dotknięte oligofrenią borykają się z pewnymi problemami sfery percepcyjnej i poznawczej. Niepełnosprawność intelektualna może być uwarunkowana genetyką (np. zespołem Downa) lub innymi czynnikami. Należy podkreślić, że oligofrenia nie jest chorobą psychiczną. Co jeszcze warto wiedzieć o niej wiedzieć?
1. Czym jest oligofrenia?
Oligofrenia to słowo wywodzące się z języka greckiego. W tłumaczeniu na język polski oznacza „małomyślenie”. Oligofrenią określamy niepełnosprawność intelektualną, upośledzenie umysłowe, osłabienie rozwoju umysłowego lub też zahamowanie rozwoju psychicznego.
Osoby dotknięte oligofrenią zmagają się z utrudnieniami w sferze percepcyjnej i poznawczej (wolniej się uczą i opanowują umiejętności społeczne). Upośledzeniu ulegają także funkcje komunikacyjne i motoryczne. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 określa oligofrenię mianem „upośledzenia umysłowego” (określenie to jest powszechnie stosowane w środowisku medycznym).
2. Oligofrenia - przyczyny
Wśród przyczyn oligofrenii wyróżnić można czynniki genetyczne i środowiskowe.
Do czynników genetycznych możemy zaliczyć:
- aberracje chromosomowe (np. zespół Downa, zespół Klinefeltera, zespół Retta)
- choroby układu metabolicznego (np. galaktozemia, fenyloketonuria)
- choroby lizosomalne (np. choroba Taya – Sachsa)
- choroby neurologiczne (np. mózgowe porażenie dziecięce, epilepsja
Przyczyną oligofrenii mogą być również czynniki środowiskowe. U niektórych dzieci w okresie prenatalnym może dojść do uszkodzenia kory mózgowej. Sytuacja ta zazwyczaj spowodowana jest obecnością zakażeń wewnątrzmacicznych (np. różyczka, toksoplazmoza, ospa wietrzna, półpasiec, cytomegalia, świnka) u matki dziecka. Uszkodzenia w okresie prenatalnym mogą wystąpić również wtedy, gdy przyszła matka sięga po alkohol wysokoprocentowy, zażywa narkotyki lub silne środki odurzające.
Na płód bardzo niekorzystnie wpływają również niektóre problemy zdrowotne matki, między innymi nadciśnienie tętnicze oraz cukrzyca. Do uszkodzenia kory mózgowej może dojść również w okresie okołoporodowym. Defekt może wynikać wówczas z niedotlenienia, zapalenia opon mózgowych. Niepełnosprawność intelektualna może dotknąć też dzieci zaniedbane przez rodziców lub opiekunów prawnych.
3. Oligofrenia – stopnie niepełnosprawności intelektualnej
Z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim mamy do czynienia, kiedy iloraz inteligencji człowieka znajduje się w przedziale 69-55 w skali Wechslera. Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim jest najłagodniejszą z występujących form. Stanowi ona aż 85% rozpoznań. Osoby dotknięte takim zaburzeniem funkcjonują jak dzieci w wieku od 12 do 15 roku życia. Są podatne na sugestie, mają trudności z uczeniem się i zapamiętywaniem, występuje u nich tzw. ociężałość umysłowa. Dotknięci tym rodzajem zaburzenia mogą pracować, niewskazana jest jednak praca w zawodach, które wymagają podejmowania ważnych decyzji.
Niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym występuje u osób, których iloraz inteligencji mieści się w przedziale 54-35 w skali Wechslera. Taki rodzaj zaburzenia stanowi 10% z wszystkich typów upośledzenia. Osoby dotknięte niepełnosprawnością intelektualną stopnia umiarkowanego funkcjonują na poziomie intelektualnym 6-9 letniego dziecka. Cechuje je powolna motoryka, niezręczność fizyczna. Po osiągnięciu określonego wieku mogą być pracownikami zakładów pracy chronionej. Zaburzeniu towarzyszą: wada wymowy, trudność uczenia się, opóźniona motoryka, ogromna wrażliwość, potrzeba akceptacji i miłości.
Z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym mówimy, gdy iloraz inteligencji osoby dotkniętej zaburzeniem znajduje się w przedziale 34-20 w skali Wechslera. W 4 lub 5 roku życia można zauważyć , że rozwój psychofizyczny jest opóźniony. Osoba dotknięta niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym może nauczyć się tzw. czynności domowych, nie jest jednak w stanie wykonywać żadnego zawodu. Zaburzeniu towarzyszą: nieumiejętność kontrolowania emocji, zaburzona koncentracja, bardzo obniżona zdolność komunikowania się, znacznie opóźniony rozwój motoryczny.
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim mają iloraz inteligencji poniżej 20 w skali Wechslera. Ich rozwój poznawczy odpowiada maksymalnie 3. rokowi życia. Zaburzeniu towarzyszą wady fizyczne i neurologiczne, znaczne upośledzenie zmysłów. Osoby nie potrafią prawidłowo kontaktować się z otoczeniem, nie są zdolne do uczenia się czy zapamiętywania. Występuje u nich problem z kontrolowaniem zwieraczy.
4. Rozpoznanie
Z oligofrenią, czyli niepełnosprawnością intelektualną mamy do czynienia, gdy pacjent ma iloraz inteligencji niższy od 70. Problematyczne są dla niego co najmniej dwie wymienione dziedziny: codzienne funkcjonowanie, komunikacja z innymi, prowadzenie domu, radzenie sobie w pracy, stanowienie o sobie, poczucie bezpieczeństwa, dbanie o swoje potrzeby, korzystanie ze wsparcia społecznego. Stan ujawnia się przed ukończeniem 18 roku życia.
Diagnozę stawia specjalista, wykwalifikowany psycholog. Osoba, u której podejrzewa się niepełnosprawność intelektualną przechodzi standaryzowany test inteligencji. Dodatkowo, przeprowadza się badanie wzroku oraz słuchu. Niebywale istotne są również testy biochemiczne oraz badania genetyczne (jeśli istnieje podejrzenie choroby genetycznej).
5. Leczenie oligofrenii
Nie można całkowicie wyleczyć oligofrenii, istnieje jednak możliwość poprawienia jakości życia osób z niepełnosprawnością intelektualną. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną powinny zostać poddane odpowiedniemu leczeniu, rehabilitacji i zajęciom terapeutycznym.
Dzieci z oligofrenią powinny uczęszczać do specjalnych placówek edukacyjnych (najlepszym wyborem są szkoły specjalne, wspierane przez Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Z Niepełnosprawnością Intelektualną).
Leczenie osób z niepełnosprawnością intelektualną zazwyczaj polega na podawaniu środków farmakologicznych (dzięki temu leczy się także współistniejących choroby somatyczne), odpowiednio dobranej rehabilitacji, która poprawia motorykę chorego, a także na terapii logopedycznej. Pacjenci korzystają także z treningu poznawczego, treningu zdolności psychospołecznych, a także psychoedukacji.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
