Pajęczy jedwab i szczepionka na raka, czyli jak wynalazcy zmieniają świat

Baterie zasilające serce, wielofunkcyjny klej i samoregenerująca się opona znalazły się na liście najlepszych wynalazków 2018 roku.

Europejski Urząd Patentowy (EPO) przyznał w czwartek w Paryżu po raz 12 nagrodę Europejskiego Wynalazcy dla najciekawszych odkryć naukowych 2018 r. – Wyróżniliśmy zwłaszcza te projekty, które mają wpływ na poprawę życia ludzi, otwierają możliwości, które wcześniej były dla nich nieosiągalne oraz mają przełomowy wpływ na branżę, której dotyczą – powiedział Benoit Battistelli, przewodniczący EPO.

1. Klej, który naprawi wszystko

Jedną z laureatek i pierwszą w historii nominowaną do nagrody Irlandką, jest Jane ní Dhulchaointigh, która wynalazła superwytrzymały i wielofunkcyjny klej. Guma Sugru ma właściwości jak modelina, przez pierwsze pół godziny po wyjęciu z opakowania można ją dowolnie kształtować, potem substancja zastyga, ale nadal pozostaje elastyczna.

Zobacz film: "8 objawów raka, które ignorujesz"

– Można ją zginać, ale nie można jej złamać, poza tym w przeciwieństwie do tradycyjnego kleju nie kruszy się – opowiada Dhulchaointigh. – Można nią sklejać wszelkiego rodzaju powierzchnie, jak metal, plastik, drewno czy aluminium. Lubię ją np. wykorzystywać do zabezpieczania kabli ładowarek do telefonu. Do tego Sugru nie dość, że jest skuteczna to jest też kolorowa i ładna, to się ludziom podoba.

Irlandka ma nadzieję, że jej wynalazek zachęci ludzi do naprawiania rzeczy zamiast wyrzucania ich na śmietnik. – Myślę, że kiedyś ludzie wstydzili się naprawiać rzeczy, bo to oznaczało, że nie stać ich było na zakup nowych. Teraz mentalność, zwłaszcza młodych ludzi, się zmienia i coraz chętniej naprawiamy popsute buty czy zabawki – opowiada.

Nagrodę odebrał także niemiecki naukowiec Jens Frahm za usprawnienie metody obrazowania przy pomocy rezonansu magnetycznego. Wcześniej badania MRI były czasochłonne, długo trwało także oczekiwanie na wyniki. Odkrycie Frahma sprawiło, że dzisiaj możliwe jest obrazowanie pracy organów w czasie rzeczywistym, w skrócie: można na bieżąco oglądać bijące serce lub to, jak pracuje nasze ciało podczas mówienia czy przełykania.

- To trochę jak science-fiction, bo możemy podejrzeć jak "działa człowiek” w praktyce – mówi Frahm.

Jego odkrycie ma oczywiście ogromne znaczenie w medycynie, ale nie tylko.

- Z metody obrazowania korzystają np. muzycy, którzy chcą zobaczyć jak np. pracuje ich język podczas gry na saksofonie. To pozwala im udoskonalić technikę gry, a także skuteczniej uczyć młodych muzyków – opowiada Niemiec.

Nagrodę na całokształt pracy naukowej otrzymała Ursula Keller ze Szwajcarii, która opatentowała ultraszybki laser, dzisiaj wykorzystywany m.in. do laserowej korekty wzroku. Tego typu technologia wykorzystywana jest z powodzeniem także w innych naukach m.in. w fizyce eksperymentalnej.

Z kolei za odkrycie w kategorii przemysł uhonorowana została para Francuzów Agnes Poulbot i Jacques Barraud (pośmiertnie) za stworzenie samodzielnie regenerującej się opony, wykorzystywanej przez firmę Michelin. Nowoczesne opony są o 20 proc. bardziej wytrzymałe niż zwykłe i rzadziej trzeba je wymieniać. Lepszy sprzęt pozwala zaoszczędzić nawet 1 litr paliwa na 100 km.

Wśród wynalazców z krajów spoza Europejskiej Organizacji Patentowej, urząd nagrodził Amerykankę Esther Sans Takeuchi, która stworzyła baterie do wszczepialnych defibrylatorów serca. To urządzenie, które wszczepia się pacjentowi, aby w razie konieczności przywracało mu odpowiedni rytm serca. Opatentowana przez Takeuchi bateria przedłuża czas działania urządzenia, dzięki czemu chory może ograniczyć liczbę groźnych dla życia operacji.

2. Szczepionka na raka i pajęczy jedwab

Wśród finalistów znaleźli się także naukowcy z Polski, czyli prof. Jacek Jemielity i jego współpracownicy Joanna Kowalska, Edward Darżynkiewicz z Uniwersytetu Warszawskiego. Ich wynalazek polega na tym, że naukowcom udało się zmodyfikować informacyjne mRNA, czyli cząsteczkę w której jest przepis genetyczny według którego tworzone są białka niezbędne do życia człowieka. Aby tego dokonać Polacy musieli odszukać i minimalnie zmienić jeden z 80 tys. atomów, z których składa się cząsteczka. Dzięki ich odkryciu zmodyfikowane mRNA można wykorzystać w leczeniu m.in. chorób nowotworowych.

- Szczepionka nie zapobiega chorobie nowotworowej, ale aktywuje układ immunologiczny człowieka tak, żeby niszczyć komórki nowotworowe – mówi prof. Jemielity.

Szczepionka jest aktualnie na etapie testów klinicznych i przynosi świetne rezultaty w zwalczaniu złośliwego czerniaka, raka piersi, nerek i jelit. Naukowcy mają jednak nadzieję, że metoda posłuży także przy leczeniu innych chorób, jak np. mucowiscydoza czy rdzeniowy zanik mięśni.

Czy lek zastąpi tradycyjne metody leczenia? Raczej nie, ale może w dużej mierze wspomagać inne metody terapeutyczne.

- Może współwystępować w tradycyjnymi metodami leczenia jak chemioterapia, radioterapia – mechanizmy powstawania nowotworów są bardzo różne dlatego najskuteczniejsze jest zaatakowanie z różnych stron – mówi prof. Jemielity.

Lek ma szansę trafić do powszechnego użycia, w tym do polskich pacjentów, w ciągu 2-3 lat.

Do ciekawych wynalazków można zdecydowanie zaliczyć sztuczny pajęczy jedwab wynaleziony przez niemieckiego naukowca Thomasa Scheibela. Substancja wzorowana na pajęczych sieciach nie rwie się, jest niezwykle elastyczna i mocniejsza niż stal. - Sznurek grubości małego palca jest w stanie zatrzymać samolot odrzutowy – zapewnia naukowiec.

Pajęczy jedwab stosowany jest dzisiaj m.in. w kosmetologii – służy do tworzenia maści oraz produktów kosmetycznych jak kremy do twarzy czy szampony (w Polsce ich dystrybucją zajmuje się np. firma Clarena). Ale substancja wykorzystywana jest także w innych branżach – Adidas jest właśnie na etapie tworzenia superlekkich butów z użyciem wynalazku Niemca. Mają być one o 50 proc. lżejsze od tradycyjnego obuwia i będą przeznaczone dla maratończyków. Scheibel myśli jednak także o zastosowaniach medycznych jedwabiu, głównie w implantach piersi.

- Odkryliśmy, że implant można pokryć warstwą z białka pajęczego i nie ma wtedy żadnych efektów ubocznych. Ciało nie odrzuca implantu, organizm po prostu "nie widzi” tego co skrywa warstwa jedwabiu, nie ma też efektów ubocznych, jak np. włóknienie – mówi naukowiec.

15 nominowanych wybranych zostało spośród 500 naukowców. Nagroda przyznana została w 5 kategoriach: przemysł, małe i średnie firmy, wynalazki z krajów nie należących do Europejskiej Organizacji Patentowej (jak Brazylia, Kanada czy USA) oraz nagroda za całokształt pracy naukowej. Ostatnią, szóstą kategorią była nagroda publiczności. W tym roku otrzymał ją rosyjsko-holenderski duet naukowców, czyli Erik Loopstra i Vadim Banine za stworzenie super szybkich mikroczipów.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.