Ścięgno – budowa, funkcje i najczęstsze urazy

Ścięgno (łac. tendo, tenon) jest włóknistym, szaro-srebrzystym pasmem zbudowanym z tkanki łącznej właściwej zbitej (włóknistej). To mocne, wytrzymałe i mało sprężyste włókna kolagenowe, które są ułożone równolegle do siebie. Struktury są zatopione w niewielkiej ilości istoty podstawowej. Między pęczkami włókien obecne są fibrocyty ułożone w tzw. szeregi Ranviera.

Ścięgna człowieka stanowią przedłużenie mięśnia aż do punktu jego przyczepu. Są ich ważną częścią. Łączą je z kośćmi, a każda z nich ma inny kształt ścięgna. Niektóre są walcowate, inne spłaszczone, jeszcze inne przybierają postać szerokiej, płaskiej błony nazywanej rozcięgnem.Długość ścięgna jest zależna od długości kurczliwej mięśnia i do rozległości ruchu w danym stawie. Jego grubość jest zmienna w stosunku do przekroju poprzecznego mięśnia i waha się w szerokich granicach.

Jaka jest funkcja ścięgna? Jego zadaniem jest przenoszenie siły skurczu mięśniowego na elementy układu szkieletowego. Ponieważ ścięgna nie są rozciągliwe, ruch mięśnia jest bardziej wydajny i nie ma strat energii przy skurczu i rozkurczu.

W kontekście tego typu struktur pojawia się kwestia „więzadło a ścięgno”. Jaka jest między nimi różnica? Wiedząc, czym jest ścięgno, warto zapamiętać, że więzadło to pasma wytrzymałej tkanki łącznej, które zwykle łączą kości między sobą, wzmacniając ruchome połączenia między kośćmi (stawy).

Podczas nadmiernego wysiłku fizycznego lub nieodpowiedniej rozgrzewki może dojść do bolesnych urazów ścięgna: naciągnięcia, naderwania bądź zerwania.

Naciągnięcie ścięgna

Do naciągnięcia ścięgna dochodzi zwykle podczas nadmiernego wysiłku fizycznego. Mówi się o nim, gdy liczba przerwanych miofibryli wynosi około 5% (to włókienka kurczliwe, które są podstawowym elementem miocytów, które tworzą tkankę mięśniową). Gdy dojdzie do tego typu urazu, pojawia się obrzęk lub krwiak, dyskomfort, tkliwość oraz ból podczas wykonywania ruchu.

Naderwanie ścięgna

Do naderwania ścięgna dochodzi zazwyczaj przy zbyt dużym obciążeniu, zwykle podczas wykonywania długotrwałego, tego samego ruchu. Przy przeciążeniu dochodzi do rozerwania włókien ścięgnistych. Wówczas pojawia się ból, a także stan zapalny i obrzęk, a także siniaki.

Zerwanie ścięgna

Zerwanie ścięgna najczęściej dotyczy kończyn dolnych, zwłaszcza najsilniejszego ze wszystkich ścięgien, ścięgna Achillesa, inaczej ścięgna piętowego. Diagnozuje się również zerwanie ścięgna w kolanie, rzadziej zerwanie ścięgna palca.

Gdzie jest ścięgno Achillesa? Ta największa tego typu struktura zlokalizowana jest na tylnej powierzchni goleni. Ścięgno umożliwia połączenie struktur mięśniowych łydki (mięsień brzuchaty i mięsień płaszczkowaty). Jego przyczep końcowy stanowi guz piętowy, dalej przeistacza się w rozcięgno podeszwowe.

Wyróżnia się dwie przyczyny tego typu urazu. To uraz bezpośredni, który może być skutkiem silnego uderzenia w napięte ścięgno oraz urazy pośrednie, powstające przy gwałtownym skurczu ścięgna. Podczas zerwania ścięgna często słychać charakterystyczne chrupnięcie. Pojawia się ból i obrzęk, a dotknięte urazem miejsce zostaje unieruchomione.

Gdy dojdzie do urazu ścięgna, wskazana jest konsultacja z lekarzem. Specjalista bada nogę, zbiera wywiad, ale i zleca badania, np. USG.

Kontuzja ścięgna oceniana jest w skali od 1-3. To:

• naciągnięcie to kontuzja najłagodniejsza. W konsekwencji urazy uszkodzone zostaje nie więcej niż 5% miofybryli,
• naderwanie, gdy uszkodzeniu uległo więcej włókien mięśniowych,
• zerwanie tkanki mięśniowej. To najwyższy stopień kontuzji.

Leczenie urazu ścięgna zależy od jego powagi. Przy zerwaniu ścięgna konieczna jest interwencja chirurgiczna (celem zabiegu jest zszycie włókien), a leczenie i rehabilitacja mogą trwać kilka miesięcy (kończyna zostaje unieruchomiona w gipsie na około 6 tygodni). Na dalszych etapach leczenia stosuje się ćwiczenia czynne i bierne oraz fizykoterapię.

W przypadku naderwania ścięgna nie wymaga ono operacji, niemniej ważne jest, by było właściwie leczone. Warto pamiętać, że ścięgno w przyszłości będzie bardziej podatne na kontuzje. Gdy dojdzie do naciągnięcia ścięgna, należy jedynie ograniczyć aktywność fizyczną, by nie pogłębić urazu. Regeneracja struktury zajmuje zwykle kilka dni.

Aby uniknąć urazów ścięgien należy:

• dostosować wysiłek fizyczny do możliwości,
• każdy trening zacząć od rozgrzewki, która przygotuje organizm do wysiłku,
• trening zakończyć ćwiczenia rozciągającymi,
• wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie.

• Jak rozpoznać zapalenie ścięgna?
• Buty przy łuszczycowym zapaleniu stawów
• Co to jest reumatoidalne zapalenie stawów?