Wybity kciuk – przyczyny, objawy i leczenie
Wybity kciuk to potoczne określenie podwichnięcia lub zwichnięcia stawu śródręczno-paliczkowego bądź stawu międzypaliczkowego kciuka. Jego przyczyny są bardzo różne, najczęściej jest to skutek kontuzji podczas uprawiania sportu. Objawy patologii zależą od stopnia uszkodzenia struktur. Na czym polega diagnostyka i leczenie?
1. Co oznacza wybity kciuk?
Wybity kciuk to potoczna nazwa dość częstego urazu ortopedycznego, który w terminologii medycznej funkcjonuje jako zwichnięcie lub podwichnięcie stawu paliczkowego. Kontuzja może dotyczyć każdego palca, zarówno kończyny górnej, jak i dolnej.
W przypadku podwichnięcia kciuka dochodzi do częściowego i chwilowego przerwania kontaktu paliczka dalszego z głową stawową w obrębie nasady dalszej paliczka bliższego lub paliczka bliższego z głową stawową kości śródręcza.
Zwichnięcia kciuka to stan, gdy ciągłość struktury pomiędzy paliczkami a powierzchnią stawową zostaje przerwana. Najczęściej dochodzi do rozerwania torebki stawowej, a nawet uszkodzenia innych tkanek miękkich.
2. Przyczyny wybitego kciuka
Jakie są przyczyny wybitego kciuka? Na tego typu kontuzję szczególnie narażone są osoby aktywne fizycznie, zwłaszcza uprawiające sporty kontaktowe (drużynowe), szybkościowe, ekstremalne czy sporty walki. Wybity kciuk to zwykle skutek niefortunnego złapania piłki, upadku bądź podparcia, zderzenia z innym zawodnikiem bądź twardą powierzchnią. To bardzo częsty uraz siatkarzy i piłkarzy ręcznych.
Do wybicia kciuka dochodzi wskutek działania dużej siły prowadzącej do przekroczenia fizjologicznej wytrzymałości struktur stabilizujących staw: nadwyrężenia lub uszkodzenia stawu śródręczno-paliczkowego i stawu międzypaliczkowego. Struktury te, otoczone więzadłami i ścięgnami, umożliwiają ruch kciuka, stabilizują go i zapobiegają przeprostom oraz wyginaniu się na boki.
W rezultacie, gdy powierzchnie stawowe stracą ze sobą kontakt częściowo (podwichnięcie) lub całkowicie (zwichnięcie), ustawiają się względem siebie w nienaturalnych płaszczyznach. Wówczas mówi się o wybiciu palca.
3. Objawy wybitego kciuka
Jak wygląda wybity palec? Objawy wybitego kciuka zależą od tego, czy jest to podwichnięcie czy zwichnięcie. Przy podwichnięciu najczęściej pojawia się wyłącznie ból podczas próby wykonania ruchów kciukiem, obrzęk i zaczerwienienie.
Gdy doszło do zwichnięcia kciuka, pojawiają się takie dolegliwości jak:
- silny ból palca,
- zmiana jego anatomicznego wyglądu: deformacja kciuka,
- krwiak,
- obrzęk,
- mrowienie, drętwienie,
- zasinienie części dłoni,
- uczucie chłodu w miejscu urazu,
- zniesienie siły mięśniowej wybitego palca, niepełna ruchomość w obrębie kontuzjowanego stawu. To reakcja tkanek miękkich na uraz oraz zniesienie kontaktu powierzchni stawowych paliczków.
4. Diagnostyka i leczenie wybitego kciuka
Ponieważ symptomy wybitego kciuka bardzo przypominają objawy złamania palca, diagnozę może postawić wyłącznie lekarz, w oparciu o badanie, ale i wyniki badań obrazowych. W diagnostyce wykorzystuje się RTG i tomografię komputerową.
Wybity palec - co robić?
Leczenie wybitego kciuka zależy od tego, czy doszło do lekkiego podwichnięcia czy poważniejszego zwichnięcia.
Z uwagi na to, że w podwichnięciu kciuka nie dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej, można ograniczyć do zastosowania środków przeciwbólowych oraz wykonania 5 kroków (PRICE), na który składa się ochrona (protection), odpoczynek (reset), lód (ice), ucisk (constipation) i uniesienie (elevation). Co to dokładnie oznacza?
W przypadku pojawienia się objawów wybitego kciuka, kluczowe jest zatem:
- Opatrzenie i usztywnienie palca, co uniemożliwia pogłębienie urazu. Jak usztywnić wybity kciuk? Sprawdza się bandaż elastyczny oraz ołówek, patyk, linijka, gałązka.
- Zaniechanie na jakiś czas aktywności angażującej palec, ponieważ wybity kciuk potrzebuje czasu na regenerację.
- Schłodzenie kontuzjowanego palca za pomocą lodu, kompresu chłodzącego lub zmoczonego materiału (sprawdzi się ręcznik, ściereczka).
- Ucisk powyżej miejsca urazu, co pozwala ograniczyć obrzęk.
- Uniesienie kontuzjowanej dłoni powyżej linii serca. To także pozwala zmniejszyć obrzęk.
Zwichnięcie stawu paliczkowego, będące urazem poważniejszym, wymaga ustawienia przesuniętych względem siebie paliczków we właściwej płaszczyźnie, to jest przywrócenia pierwotnej i prawidłowej geometrii palca.
Jak nastawić wybity palec? Zabieg przeprowadza specjalista w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych. Zdecydowanie nie należy podejmować działań na własną rękę. Nie dość, że jest to bardziej bolesne, to i może mieć poważne konsekwencje. Bywa, że dochodzi do pogłębienia urazu. Ponadto, jeżeli uraz jest poważniejszy, konieczne bywa chwilowe unieruchomienie palca. Stosowany jest sztywny opatrunek z gipsu lub elastyczna orteza. Czas usztywnienia wynosi zwykle 3 tygodnie.
Po usunięciu unieruchomienia warto poddać się rehabilitacji, która umożliwia usprawnianie kontuzjowanej ręki. Pomocna jest fizykoterapia, zwłaszcza krioterapia, czyli leczenie zimnem oraz jonoforeza z lekiem o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, jak również laseroterapia i hydroterapia. Ważne są także zabiegi kinezyterapeutyczne (bierne i czynno-bierne).
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.