Odleżyny – stopnie, objawy, leczenie i zapobieganie

Odleżyny to miejscowe uszkodzenia skóry, które powstają wskutek intensywnego lub długotrwałego ucisku lub połączenia ucisku z tarciem. Najczęstsze są odleżyny na kości ogonowej i pośladkach oraz odleżyny na piętach, choć owrzodzenia mogą powstać także w obrębie łokci, kolan i wokół kostek. Jak wyglądają? W dużej mierze zależy to od stopnia zaawansowania zmiany. Na czym polega leczenie?

1. Odleżyny – stopnie i objawy

Odleżyny, czyli miejscowe martwice tkanek, to zmiany, które są wywołane przez ucisk wystających części układu kostnego. Z tego względu pojawiają się przede wszystkim u osób obłożnie chorych i długotrwale leżących, ale i chorych przebywających bardzo długo w tej samej pozycji (np. poruszających się na wózku inwalidzkim).

Jak wyglądają odleżyny? To zależy od ich stadium. Oznacza to, że klasyfikuje się je, porządkując według rozległości, wyglądu i objawów, przy czym stopnie odpowiadają zaawansowaniu schorzenia. Im wyższy stopień na skali odleżyn, tym większe uszkodzenie tkanek i trudniejsze leczenie.

Zobacz film: "Zaniedbania, odleżyny i otwarte rany - jak wygląda rzeczywistość w Domach Pomocy Społecznej? Adam Zawisny mówi, jak jest"

Wyróżnia się różne stopnie odleżyn. 5-stopniowa skala opisuje je jako:

• 1 stopień. Skóra jest lekko zaczerwieniona, po nacisku blednie.
• 2 stopień. Charakterystycznym objawem jest nieblednący rumień o ograniczonym zasięgu (zaczerwienienie na skórze nie blednie nawet przy nacisku). Wskazuje to na uszkodzone mikrokrążenie. Pojawiają się dolegliwości, takie jak ból, obrzęki, pęcherze.
• 3 stopień. Rana otwiera się na całej grubości skóry, można zauważyć w niej żółte masy tkankowe i czerwoną ziarninę. Dookoła owrzodzenia pojawia się obrzęk, zaczerwienienie. Dochodzi do powstawania pęcherzy z ropą.
• 4 stopień. Rana w obrębie odleżyny dochodzi do tkanki podskórnej. Widać w niej czarne, martwicze zmiany.
• 5 stopień, czyli zmiany najbardziej zaawansowane. Martwica rozszerza się, może obejmować nie tylko skórę, ale także stawy i ścięgna, a nawet kości. Dochodzi do licznych infekcji. W zaawansowanym stadium rozwoju odleżyny mogą wydzielać nieprzyjemny zapach. Wynika to z wtórnych zakażeń bakteryjnych i wydzielania ropy.

W literaturze funkcjonuje jeszcze inna klasyfikacja, którą w 2009 r. opracował panel doradców EPUAP-NPUAP. Obowiązują 4 poziomy uszkodzeń:

• kategoria/stadium 1: nieblednące zaczerwienienie nieuszkodzonej skóry,
• kategoria/stadium 2: ubytek skóry niepełnej grubości lub pęcherz,
• kategoria/stadium 3:ubytek skóry pełnej grubości (widoczna tkanka tłuszczowa),
• kategoria/stadium 4:ubytek tkanki pełnej grubości (widoczne mięsień/kość).

2. Gdzie powstają odleżyny?

Odleżyny powstają w wielu miejscach na ciele. Ma to związek z tym, że siły mogą działać na tkankę zarówno prostopadle, przez ucisk, jak i równolegle, jako tarcie oraz naprężenia. Zmiana to zatem skutek ucisku, niedokrwienia i niedotlenienia tkanek, a także ich martwicy.

I tak:

• w przypadku osoby leżącej odleżyny na plecach obejmują okolice kości ogonowej, obejmują także łopatki, łokcie, tył głowy, pięty,
• w przypadku osoby leżącej na boku odleżyny mogą objąć biodra, ramiona, kolana, uszy, a także wewnętrzną i zewnętrzną stronę kostek,
• w przypadku osoby siedzącej odleżynami objęte są głównie pośladki, pięty oraz przedramiona.

3. Leczenie odleżyn

Co stosować na odleżyny, by złagodzić towarzyszące im objawy i zmniejszyć rozległość, a i zapobiec pojawieniu się powikłań? Najważniejsze jest, by nie dopuścić do powstania odleżyn, a gdy te się mimo wszystko pojawią, by ranę zobaczył lekarz. Domowe, babcine sposoby na odleżyny to za mało.

W leczeniu odleżyn bardzo ważne jest dobranie odpowiedniego preparatu i systematyczne wykonywanie różnych zabiegów. Czasem wskazane jest chirurgiczne czyszczenie ran poprzez usuwanie martwych tkanek w obrębie rany.Trzeba pamiętać, że bez odpowiedniej pielęgnacji i leczenia może dojść do powstania zgorzeli, zapalenia kości lub szpiku i rozwoju zapalenia ogólnoustrojowego. To stanowi zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia.

Czy odleżyny prowadzą do śmierci?

Jak długo można żyć z odleżynami? Trzeba wiedzieć, że odleżyny same w sobie nie prowadzą do śmierci. Przyczyną zgonu mogą być powikłania, takie jak rozległa infekcja czy zakażenie ogólnoustrojowe. To konsekwencja braku leczenia zmian bądź nieefektywnej terapii.

Jak zapobiegać odleżynom?

Odleżyna zaczyna się jako zaczerwienienie skóry, którego stan pogarsza się z upływem czasu. Dlatego tak ważna jest profilaktyka. Co robić, by zapobiegać pojawieniu się zmian? Kluczowe są zmiany pozycji nie rzadziej niż co 2 godziny.

Przydatne są także materace i poduszki przeciwodleżynowe (przede wszystkim dynamiczne materace zmiennociśnieniowe). Bardzo ważna jest także odpowiednia pielęgnacja, podstawę której stanowią odpowiednie produkty (np. dermokosmetyki).

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.