Pierwsza pomoc przy zawale
Pierwsza pomoc przy zawale, to temat, który interesuje wielu Polaków. Nic dziwnego. Zawał serca jest jedną z najczęstszych przyczyn przedwczesnej śmierci. Do zawału może dojść niespodziewanie w pracy, w domu lub na ulicy. Dla zdrowia i życia chorego najważniejsza jest wtedy pierwsza pomoc. Warto wiedzieć, jak się zachować w takiej sytuacji, by móc pomóc poszkodowanemu, zanim dotrze do szpitala lub innej placówki, gdzie zajmie się nim doświadczony personel medyczny. Ból, ucisk, pieczenie czy ucisk w klatce piersiowej mogą być objawami zawału serca. Co jeszcze warto wiedzieć na temat pierwszej pomocy przy zawale? Jak powinniśmy zachować się w sytuacji, w której podejrzewamy u kogoś zawał?
1. Jak rozpoznać zawał serca?
Zawał serca jest ostrym stanem klinicznym, zagrażającym życiu człowieka. Spowodowany jest on zwykle zamknięciem jednej z tętnic wieńcowych, która doprowadza krew do serca. Naczynia te mają za zadanie dostarczanie tlenu i glukozy do mięśnia sercowego, który, jak każdy inny mięsień, potrzebuje ich do swojej pracy.
W momencie zamknięcia tętnicy dochodzi do niedokrwienia części serca, co może spowodować jego martwicę oraz obumieranie komórek mięśnia sercowego. Praca serca, jako pompy tłoczącej krew do tkanek i narządów wskutek zawału zostaje upośledzona, konsekwencją czego może być zgon pacjenta.
Stąd ważna jest pierwsza pomoc przy zawale. Osoba, u której wystąpił zawał znajduje się w stanie, który zagraża jej życiu i zdrowiu. Potrzebuje pilnej opieki specjalistów! Wśród wielu Polaków panuje mit, sugerujący, że pacjent może umrzeć dopiero po trzecim zawale. Nic bardziej mylnego. Zawał, bez względu na to czy pierwszy czy drugi, stanowi ogromne niebezpieczeństwo dla zdrowia pacjenta.
Statystyki pokazują, że do zawału najczęściej dochodzi pomiędzy godziną 4 rano a 12 w południe. Zawał serca może wystąpić u osób, które cierpią na chorobę wieńcową, jak i u osób, które wcześniej nie miały objawów choroby.
Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej. Pojawia się on u około 80% pacjentów. U większości pacjentów trwa dłużej niż dwadzieścia minut i ciągle narasta.
Ból ten jest opisywany jako uczucie pieczenia, ucisku, dławienia, ściskania, gniecenia, rozpierania za mostkiem. Czasami promieniuje on w kierunku nadbrzusza, rąk lub żuchwy. Chorzy zaznaczają, że ten ból nie ma jednego konkretnego miejsca pochodzenia – jest jakby rozlany. Dolegliwości bólowe towarzyszące zawałowi nie mijają nawet wtedy, gdy pacjent zmieni pozycję. Bólu nie redukują również konkretne ruchy klatki piersiowej. Warto zaznaczyć, że dolegliwości bólowe w klatce piersiowej nie są mniej odczuwalne nawet po przyjęciu nitrogliceryny (lek ten jest często przyjmowany przez pacjentów chorujących na chorobę niedokrwienną serca).
Jeśli wcześniej byliśmy "zupełnie zdrowi", nie bagatelizujmy charakterystycznego bólu w klatce piersiowej, za mostkiem, zwłaszcza jeśli wywołały go okoliczności stresu lub nadmiernego wysiłku fizycznego.
Inne objawy zawału serca to:
- duszność,
- bladość,
- zawroty i ból głowy,
- nieregularny puls,
- pot,
- wzrost albo spadek ciśnienia tętniczego,
- osłabienie,
- zaburzenia rytmu serca,
- kaszel,
- strach przed śmiercią.
2. Zawał niemy
Zawał serca może mieć również nietypowe objawy(ból brzucha, osłabienie, zawroty głowy, uczucie niepokoju, uczucie lęku, nudności, wymioty, kołatanie serca, dyskomfort w nadbrzuszu) – lub nie mieć ich wcale. Wtedy ma miejsce tzw. niemy zawał.
Zawał niemy jest stanem niebezpiecznym, który może zakończyć się zgonem pacjenta. W przeciwieństwie do tradycyjnego zawału, zawał niemy nie objawia się ostrym, piekącym bólem w klatce piersiowej. W przebiegu zawału niemego mogą pojawić się wyżej wymienione niespecyficzne objawy, które nie zawsze kojarzą się z zawałem, a raczej z zatruciem pokarmowym czy nerwicą.
Zawał niemy występuje znacznie rzadziej niż tradycyjny, dotyczy on około dziesięciu procent wszystkich przypadków. Utrudnia to bardzo rozpoznanie problemu i sprawia, że postępuje on niezauważony. Pojawia się on głównie wśród osób chorujących na cukrzycę. Może również pojawić się u pacjentów chorujących na chorobę wieńcową, a także tych, którzy jak dotąd nie byli na nią leczeni. Najpoważniejszym w skutkach objawem zawału serca jest zatrzymanie krążenia, które prowadzi do śmierci.
Niemy zawał może zostać rozpoznany przez lekarza podczas badania EKG. Wówczas, u pacjenta zauważyć można tzw. bliznę zawałową. W trakcie badania EKG lekarz wyraźnie widzi, że tkanka serca została uszkodzona przez zawał.
3. Jak wygląda pierwsza pomoc przy zawale serca?
Jak wygląda pierwsza pomoc przy zawale serca? Kiedy zauważymy, że ktoś w naszym otoczeniu może mieć zawał serca, powinniśmy najpierw:
- jeśli jest nieprzytomny: ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej i usunąć ewentualne części garderoby, które mogą utrudniać oddychanie;
- jeśli jest przytomny: ułożyć go w pozycji półsiedzącej i usunąć ewentualne części garderoby, które mogą utrudniać oddychanie.
Pozycja boczna ustalona to pozycja bezpieczna dla osoby nieprzytomnej. Tak układamy osobę nieprzytomną, ale oddychającą i bez zaburzeń tętna. Dzięki takiej pozycji język osoby nieprzytomnej nie opada na tylną ścianę gardła (co w efekcie mogłoby wywołać uduszenie).
Pozycja półsiedząca najbardziej ze wszystkich innych odciąża serce. Jeśli chory jest przytomny i nie istnieje ryzyko, że zadławi się własnym językiem, wybiera się właśnie tę pozycję. Jeśli podejrzewamy zawał, żadna inna pozycja nie jest odpowiednia. Klasyczna przy zasłabnięciach pozycja z nogami w górze jest niekorzystna dla chorego z zawałem.
Jak najszybciej wzywamy karetkę, pamiętamy jednak, aby cały czas kontrolować tętno i oddech chorego. W trakcie rozmowy z osobą pracującą w centrum powiadamiania ratunkowego należy przekazać następujące informacje:
- Własny numer telefonu – gdyby np. połączenie zostało przerwane lub gdybyśmy z nerwów zapomnieli udzielić najważniejszych informacji, dyspozytor będzie mógł się z nami skontaktować.
- Powód wezwania karetki – np. "podejrzenie zawału u 50-letniego mężczyzny".
- Adres miejsca, w którym znajduje się chory. Warto dodać dokładną lokalizację – np. "dojazd od ul. Mickiewicza, pierwsza klatka, ósme piętro". Ułatwi to ekipie ratunkowej jak najszybsze dotarcie do pacjenta.
Chory powinien jak najszybciej zostać przewieziony karetką w obecności lekarza do szpitala, gdzie zostanie udzielona mu fachowa pomoc medyczna. Nie należy próbować przewozić pacjenta na własną rękę do szpitala, tylko poczekać na pogotowie ratunkowe.
Jeśli w czasie przed przyjazdem karetki zatrzyma się oddech lub tętno, trzeba przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Jeśli w danej sytuacji można podejrzewać zawał i jeśli istnieje taka możliwość, można podać osobie przytomnej 150-325 mg kwasu acetylosalicylowego. Dawka ta odpowiada połowie tabletki aspiryny lub polopiryny. Leki z zawartością kwasu acetylosalicylowego znajdują się niemal w każdej apteczce, warto więc po nie sięgnąć w tej sytuacji. Chory powinien przegryźć tabletkę.
W przypadku zawału pomóc może także niewielka (0,4-0,8 mg) dawka nitrogliceryny (w tej sytuacji należy podać jedną dawkę podjęzykowo). Nitrogliceryna nie jest jednak odpowiednia w przypadku wstrząsu.
Nie należy podawać innych środków farmaceutycznych, prócz tych wyżej wymienionych. Niezastosowanie się do tego zalecenia może skutkować poważnymi konsekwencjami.
Nie należy również pod żadnym pozorem opuszczać osoby, która doznała zawału. Choremu może towarzyszyć ogromny lęk (tzw. uczucie nadchodzącej śmierci). Nie jest to "zła wróżba", tylko normalna reakcja organizmu na bezpośrednie zagrożenie. Należy być więc przygotowanym na taką gwałtowną reakcję chorego i nie tracić zimnej krwi.
Stan chorego zależy jednak przede wszystkim od tego, jak szybko od pojawienia się pierwszych objawów zawału zostanie przetransportowany do szpitala. W karetce chory otrzymuje tlen za pomocą maski tlenowej, nitroglicerynę lub kwas acetylosalicylowy. Jego serce jest również monitorowane podczas transportu do szpitala.
Przy ostrym zawale serca, udrażnianie zamkniętego naczynia wieńcowego obejmuje angioplastykę wieńcową, podawanie leków fibrolitycznych lub zastosowanie pomostowania aortalno-wieńcowego.
Jak najszybsze przewiezienie chorego do szpitala ma decydujące znaczenie dla przeżycia pacjenta. Decydujące są pierwsze dwie doby po zawale i chory powinien je spędzić pod opieką wykwalifikowanego personelu. Nawet jeśli nie jesteśmy do końca pewni rozpoznania zawału – należy dzwonić po pomoc medyczną, gdyż postępowanie takie może uratować życie.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.